Alles over sport logo

Bewegende kinderen in de wachtruimte van het consultatiebureau

Hoe richt je wacht- en consultruimtes zo in dat je bewegen bij jonge kinderen en het gesprek daarover met ouders stimuleert? Dit was een van de vragen die centraal stond bij verschillende organisaties uit de jeugdgezondheidszorg (JGZ) tijdens een pilot in het kader van de Kleine Beweegagenda (2020). Deze pilot was zo’n succes dat Kenniscentrum Sport & Bewegen en het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid in 2024 opnieuw verschillende JGZ-locaties bezochten. In dit artikel lees je over de ervaringen van JGZ-organisaties.

‘Vroeg beginnen is vroeg winnen.’ Van jongs af aan voldoende bewegen is essentieel voor een gezonde ontwikkeling van baby’s, dreumesen en peuters. Maar bewegen en spelen zijn niet altijd vanzelfsprekend voor jonge kinderen. De omgeving daagt kinderen niet altijd daartoe uit. Voor het goed aanleren van bewegen is het nodig kinderen vanuit hun fysieke en sociale omgeving te stimuleren en veel en gevarieerd te laten oefenen.

Waarom is bewegen belangrijk?

Regelmatig bewegen en langdurig stilzitten beperken hebben een positieve invloed op de gezondheid en de sociaal-emotionele, motorische en cognitieve ontwikkeling van jonge kinderen. De mate en kwaliteit waarin jonge kinderen bewegen, is mede bepalend voor het beweeggedrag in hun verdere leven. Benieuwd hoe je met beweging de motorische ontwikkeling van jonge kinderen stimuleert? Bekijk de Mini-learning en de toolbox Nut en Noodzaak.

Beweegadvies

Als je als JGZ-professional het gesprek voert over het belang van bewegen, is het handig om te weten wat je precies kunt adviseren. In 2022 heeft de Gezondheidsraad een beweegadvies voor kinderen van 0 tot 4 jaar gepubliceerd om het bewegen van jongere kinderen te stimuleren en overgewicht te voorkomen[1]. Dit beweegadvies geeft per leeftijd aan hoeveel minuten kinderen zouden moeten bewegen, verdeeld over verschillende activiteiten. Ook adviseert de Gezondheidsraad over het zitgedrag van jonge kinderen en over beeldschermtijd. Bekijk de infographic en de video voor de specifieke adviezen per leeftijd. Voor kinderen van 4 jaar en ouder gelden de beweegrichtlijnen.

Hoe bewegen binnen de JGZ stimuleren?

Verschillende onderzoeken hebben gekeken naar de factoren en systemen die van invloed zijn op het beweeggedrag van kinderen[2-4]. Deze factoren en systemen zijn gebaseerd op het sociaal-ecologisch ontwikkelingsmodel van Bronfenbrenner[5] (zie tabel 1).

Tabel 1. Sociaal-ecologisch model van factoren van invloed op beweeggedrag van kinderen.

Kansen voor JGZ

JGZ-professionals spelen een belangrijke rol in het stimuleren van voldoende beweging, aangezien ze 88% van de kinderen van 0-4 jaar zien[6]. Een ruimtelijke inrichting die aanzet tot bewegen en uitstraalt dat bewegen leuk is, stimuleert kinderen (meer) te bewegen. Ook zet het professionals bij de JGZ aan om – al dan niet bewust – vaker preventief met ouders te praten over bewegen. Zo straalt de organisatie uit dat bewegen als onderdeel van een gezonde leefstijl belangrijk is. Dat blijkt uit de ervaringen van de JGZ-locaties die hebben deelgenomen aan de pilot en uit de ervaringen van de nieuwe praktijkvoorbeelden.

Praten over bewegen?

Ouders vinden dat JGZ-professionals een belangrijke rol spelen in het bespreken van leefstijlthema’s, waaronder bewegen[7]. Toch blijkt in de praktijk dat 71% van de ouders nog geen advies over bewegen krijgt. Wat ouders betreft zouden JGZ-professionals meer aandacht mogen besteden aan leefstijl, waarbij er gekeken mag worden naar hoeveel het kind daadwerkelijk beweegt en hoe dit gaat[7].

Inspiratie uit de praktijk: pilot (2020)

In 2019 kwamen JGZ-professionals samen bij het innovatieatelier van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheidszorg (NCJ) om te werken aan vernieuwing binnen de JGZ. Een gedeelde wens was het beweegstimulerend inrichten van de binnenruimten van JGZ-locaties, om zo gemakkelijker (preventief) het gesprek over bewegen te beginnen. Kenniscentrum Sport & Bewegen ging vervolgens samen met het NCJ en ontwerpstudio Panton aan de slag om beweegstimulerende binnenruimten te realiseren bij vijf JGZ-locaties. 

De binnenruimtes van deze locaties werden zo ingericht dat ze uitstraalden dat bewegen belangrijk, leuk en eenvoudig is. Denk aan een dobbelsteen met bewegingen die kinderen voor een spiegel kunnen uitvoeren. Of vloerstickers met patronen die kinderen springend kunnen volgen op weg naar de consultatieruimte. Maar ook een verplaatsbaar object met een trap, waar kinderen op kunnen klimmen om mee te kijken bij het omkleden, meten of wegen van hun broertje of zusje. In de jaren erna zijn veel meer JGZ-organisaties, met behulp van de gids, geïnspireerd om aan de slag te gaan met hun binnenruimten.

Dankzij de pilot praten we op een hele andere manier met ouders over bewegen. Voorheen bespraken we het als ouders er vragen over hadden, maar nu komt het veel meer aan bod omdat de materialen zichtbaar zijn in de ruimte.

Jeugdverpleegkundige

Kinderen en ouders zijn iets meer gaan bewegen in de wachtruimtes van de JGZ. Ook hebben verschillende locaties mede door de pilot (meer) ingezet op samenwerking in de wijk of gemeente. Voorbeelden zijn het verbeteren van de ketenaanpak en het vergroten van de doorstroom naar structureel aanbod.

Inspiratie uit de praktijk: nieuwe voorbeelden (2024)

Aangezien de JGZ-inspiratiegids een groot succes bleek en de gids toe was aan een update, bezochten Kenniscentrum Sport & Bewegen en het NCJ in 2024 drie andere JGZ-locaties. Op zoek naar nieuwe, inspirerende ervaringen en tips en tricks om nog meer JGZ-locaties te laten starten met de beweegstimulerende inrichting. De volgende organisaties hebben hun ervaringen gedeeld:

Inspiratiegids

Ben je enthousiast geworden? Ga dan naar de Inspiratiegids beweegstimulerende inrichting bij de JGZ. De gids biedt inzicht in de ervaringen van JGZ-locaties en geeft tips om direct aan de slag te gaan met een beweegstimulerende inrichting van de wachtruimte. De inhoud van de Inspiratiegids is gebaseerd op wetenschappelijke kennis over de positieve effecten van bewegen, hoe de inrichting van binnenruimten kan bijdragen aan het stimuleren van bewegen bij kinderen En ook ervaringen uit de dagelijkse praktijk bij de JGZ.

Meer lezen

Wil je meer leren over hoe je een gesprek voert met ouders over bewegen? Volg dan de E-learning typen ouders. Lees ook deze artikelen:

Bronnen

  1. Gezondheidsraad. Beweegadvies voor kinderen van nul tot en met vier jaar 2022. Beschikbaar via: https://www.gezondheidsraad.nl/onderwerpen/preventie/alle-adviezen-over-preventie/beweegadvies-voor-kinderen-van-nul-tot-en-met-vier-jaar. Geraadpleegd op 29 mei 2024.
  2. Gubbels JS, Kremers SP, van Kann DH, Stafleu A, Candel MJ, Dagnelie PC, de Vries NK. Interaction between physical environment, social environment, and child characteristics in determining physical activity at child care. Health Psychology 2011; 30(1): 84.
  3. Gubbels JS, van Kann DH, Jansen MW. Play equipment, physical activity opportunities, and children’s activity levels at childcare. Journal of environmental and public health 2012.
  4. Gubbels JS, van Kann DH, de Vries NK, Thijs C, Kremers SP. The next step in health behavior research: the need for ecological moderation analyses-an application to diet and physical activity at childcare. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2014; 11(1): 52.
  5. Bronfenbrenner U. Ecological models of human development. International encyclopedia of education 1994; 3(2): 37-43
  6. Nederlands Jeugdinstituut (NJI). Cijfers over consultatiebureaus (CB’s) 2023. Beschikbaar via: https://www.nji.nl/cijfers/consultatiebureaus-cb. Geraadpleegd op 8 mei 2024.
  7. Boersen A, Van den Berg V, Smit L, Witt JM, Koolhaas C, Hoogsteder MHH, Singh AS. Leefstijladvisering voor 0-tot 4-jarigen: ervaringen en verbeterpunten vanuit het perspectief van ouders en JGZ-professionals. JGZ Tijdschrift voor jeugdgezondheidszorg 2022; 54(2): 47-52.

Artikelen uitgelicht


Beweegstimulering
Jonge kinderen
public, professional
praktijkvoorbeeld
in beweging brengen, motorische ontwikkeling, ouderbetrokkenheid