Rotterdam als ‘Global Active City’?
Op 14 mei 1940 werd de Rotterdamse binnenstad platgebombardeerd. De wederopbouw viel gelijk op met de opkomst van de auto. Rotterdam moest de modernste stad van Nederland worden. Ruime straten voor de auto definiëren sindsdien de binnenstad. De vervuiling die daarmee gepaard ging – in combinatie met die van de industrie in de haven – zorgde ervoor dat inwoners van Rotterdam gemiddeld anderhalf jaar korter leven dan de rest van Nederland – met verschillen die oplopen tot 8 levensjaren binnen de stad bovendien.
Dat was aanleiding om te investeren in de gezondheid van Rotterdammers. Een reeks aan plannen en de uitvoering daarvan volgde: van een stad die draait om auto’s tot een stad waarin het fijn is om gewoon te zijn en te bewegen. Voorbeelden daarvan zijn de Visie Openbare Ruimte 2019-2029, Rotterdam Veilig Vooruit, Fietskoers 2025, Rotterdam Walks 2025 en vooral ook Gezond 010. Vanuit dit lokale preventieplan staan gezond gewicht, voeding en bewegen centraal om mensen te helpen een gezondere leefstijl te creëren. Dat moet leiden tot gelukkigere, gezondere inwoners, minder chronisch zieken, lagere zorgkosten en hogere arbeidsproductiviteit. Sport en bewegen hebben daarin een plaats, omdat sport kan bijdragen aan het oplossen van problemen die het gevolg zijn van een ongezonde leefstijl.
Rotterdam voert al lange tijd een actief sportbeleid; de stad heeft bijvoorbeeld al sinds 2005 een sport- en beweegprogramma: Lekker Fit!. Grote sportevenementen werden al vele jaren terug in de fotogenieke omgeving van de stad georganiseerd: in 2009 Red Bull Cliff Diving in de Leuvehaven en 15 jaar eerder de Davis Cup in een geïmproviseerd stadion op de Müllerpier.
En Rotterdam blijft inzetten op grote evenementen. Samen met Den Haag wil het de Grand Départ van de Tour de France binnenhalen. Nu al is de stad met een programma bezig om mensen enthousiast te krijgen over fietsen en wielrennen. Nog voordat het evenement daadwerkelijk toegewezen is – een nieuwe aanpak om alleen al met de ambitie voor zo’n groot evenement van Rotterdam een wereldse sportstad te maken.
De Sportnota 2021+, ‘Rotterdam Wereldse sportstad’, heeft een belangrijke rol. Rotterdam moet een stad worden waar alle Rotterdammers ‘lekker lopen te bewegen’. Net als onder andere Den Haag voert Rotterdam een integraal sportbeleid. Er wordt ingezet op vitale sportverenigingen. Het aanbod wordt afgestemd op de vraag van de Rotterdammer: bijvoorbeeld flexibel voor de drukke tweeverdiener en esports voor jongeren. Belangrijk in het beleid is de Rotterdamse sportcirkel: in de cirkel rondom het centrum moet iedere Rotterdammer dichtbij huis een aantrekkelijk aanbod aan sporten kunnen vinden. De daar gelegen sportvoorzieningen worden behouden, ondanks vraag naar ruimte voor groei van het aantal woningen.
Een uitdaging voor de komende jaren ligt in het nóg beter werken vanuit het (gewenste) gedrag van de Rotterdammer, en daarvoor integrale oplossingen te bieden. Samenwerking met andere domeinen vanuit gedeelde waarden: de gezondheid en het geluk van de Rotterdammer voorop. Wat moeten we doen en hoe moeten we ons organiseren om Rotterdammers echt in beweging te krijgen en de waarde van sport nog beter te benutten?
Wendeline van Lier, strategisch beleidsadviseur sport van de gemeente Rotterdam, heeft daarom bewust nog een vraagteken gezet achter de titel van haar presentatie. Jazeker, Rotterdam heeft de ambitie om een ‘Global Active City’ te worden, een certificering die steden als Buenos Aires, Hamburg en Lillehammer al hebben voor de manier waarop ze het sport- en beweegbeleid hebben georganiseerd en de resultaten die ze daarmee behalen. Rotterdam hoopt van deze steden te kunnen leren. Welke aanpak werkt, hoe maakt Rotterdam écht het verschil met het verleden? Hoe gaan écht alle Rotterdammers met plezier regelmatig sporten en bewegen? Gestart wordt met het draagvlak binnen de gemeente zelf: een van de eerste stappen in het Active Cities-traject, voordat ze van vraagteken naar uitroepteken kunnen gaan.
Alles of niets
Is het mogelijk om met gericht beleid de Nederlander aan te zetten tot meer sporten en bewegen? Alleen een beweegvriendelijke omgeving is niet genoeg, weet Sanne de Vries, lector Gezonde Leefstijl in een Stimulerende Omgeving aan de Haagse Hogeschool.
Een landkaart waarop de meest beweegvriendelijke omgevingen van Nederland staan aangegeven, matcht nog niet met de delen van Nederland waarin het meest wordt bewogen. Ook het aanleggen van een verkeersveilige schoolzone is niet genoeg om kinderen massaal op de fiets of lopend naar school te laten gaan. Dat alleen blijkt amper tot meer minuten bewegen bij kinderen.
Maar als in het beweegbeleid aandacht is voor alle factoren – hardware, software en orgware – dan kunnen wel grote stappen gezet. Een speelplek op korte afstand van de kinderen, die zonder obstakels te bereiken is, die veilig en schoon is, waar volwassenen (toe)zicht op hebben en waar activiteiten worden georganiseerd, blijkt erg succesvol. Hetzelfde geldt voor een sport- en beweegplek voor ouderen.
Kortom, concludeert De Vries, of mensen bewegen wordt zeker beïnvloed door de beweegvriendelijkheid van de omgeving, maar de relatie is complex en niet een-op-een. Gemeenten die hun inwoners willen aanzetten tot meer bewegen, moeten dit goed doen, of helemaal niet. Investeer dus in hardware, software én orgware. Technologie kan daarbij van toegevoegde waarde zijn, maar wat je ook doet: betrek vooral de bewoners zelf bij de ontwikkeling van interventies.
Beleidsmedewerker Michael Serneels van de unit Sport van de Europese Commissie heeft dan nog een praktisch advies voor gemeenten die een ‘active city’ willen worden: oriënteer je goed op de mogelijkheden van Europese financiering voor je plannen. Nog te weinig wordt daarvan gebruik gemaakt in het kader van sport en bewegen. En ook deelname in de Europese campagne ‘Healthy Lifestyle4All’ positioneert je gemeente of organisatie met de initiatieven die je onderneemt op het gebied van gezonde leefstijl.
Meer lezen
- Europe in Action
- Kenniscentrum Sport & Bewegen: Beweegvriendelijke Omgeving
- Whitepaper: Europese financieringsmogelijkheden voor sport en bewegen
