‘Bewegen, het nieuwe normaal’
“Elke beweging telt en telt op”, schrijven de vijf ministeries die betrokken zijn bij het beleidsadvies in een brief aan de Tweede Kamer van 20 mei. Elk moment van de dag en elke situatie moeten uitnodigen om in beweging te komen. Je fietst naar je werk, je brengt lopend je kind naar school, je maakt in de lunchpauze een ommetje of je sport even in de buurt. Als kind krijg je op school alle kans om te bewegen en na school wachten sport en spel in een park of bij de sportvereniging. En als je zorg nodig hebt, dan is daar aandacht voor sport en bewegen om vitaler te worden of blijven.
Het klinkt gewoon, maar dat is het nog lang niet. Zeven sporticonen luidden al in mei 2020 de noodklok met het manifest ‘Bewegen, het nieuwe normaal’. Dat leidde na Kamervragen tot het startpunt voor een interdepartementale werkgroep voor een gezamenlijk beleidsadvies over een ‘Routekaart Bewegen’. De totstandkoming gebeurde met stakeholders als sportkoepel NOC*NSF en de Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) en kennispartijen zoals het Mulier Instituut en Kenniscentrum Sport & Bewegen.
De afgelopen 20 jaar is slechts 10 procent meer Nederlanders aan de Beweegrichtlijnen gaan voldoen.
Het nu verschenen beleidsadvies Nederland vitaal en in beweging biedt oplossingsrichtingen voor een radicale trendbreuk, zodat in 2040 minimaal 75% van de Nederlanders aan de Beweegrichtlijnen voldoet. De afgelopen twintig jaar is slechts 10% meer Nederlanders aan de beweegrichtlijnen gaan voldoen. “Er is dus een aanzienlijke extra inzet nodig om ruim het dubbele te kunnen bereiken in de komende twintig jaar [de ambitie uit het Nationaal Preventieakkoord]”, staat in de Kamerbrief.
2 miljard euro
Voor het behalen van de doelstelling uit het Nationaal Preventieakkoord moeten in de komende twintig jaar bijna 4 miljoen mensen extra in beweging worden gebracht – naast het in beweging houden van de mensen die nu genoeg bewegen. Elke 10% van de bevolking die meer gaat bewegen en gedurende hun leven aan de beweegrichtlijnen blijft voldoen, levert over die levensloop potentieel een maatschappelijke opbrengst op van 2 miljard euro, volgens de Kamerbrief.
Waarom is beweegbeleid nodig? Weinig bewegen zorgt in Nederland naar schatting voor 2,3% van de ziektelast. Ook leidt het tot 5.800 doden per jaar en € 2,7 miljard aan zorguitgaven. Investeren in voldoende beweging zal de maatschappij in meerdere opzichten dus veel opleveren, zo schrijven zeven bewindslieden van vijf ministeries (VWS, OCW, I&W, SZW en BZK) in de Kamerbrief.
Het beleidsadvies heeft drie routes in de vorm van ‘beweeggolven’. Die zouden bij een toenemende investering “samen een golfbeweging creëren die steeds groter wordt en meer bereik krijgt”.
- ‘Bewegen begint vandaag’, campagne voeren voor bewustwording.
- ‘Integraal bewegen’, een integrale aanpak van vier jaar.
- ‘Duurzaam bewegen’, een duurzame beweegcultuur en infrastructuur.
Meten wat je doet
Dat klinkt abstract, maar het advies bevat concrete voorstellen voor een positieve trendbreuk, verdeeld in zes actielijnen. De belangrijke term is hier: integrale aanpak. Daar heeft het de afgelopen jaren nogal eens aan ontbroken. De ministeries hebben nu een beter beeld van hoe ze in samenhang meer mensen in beweging willen krijgen. Het advies sluit aan bij de acht investeringen voor het verhogen van fysieke activiteit van de International Society for Physical Activity and Health (ISPAH), die voortbouwt op het Global Action Plan for Physical Activity 2018-2030 van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
De ministeries benadrukken dat het essentieel is om bij elke beweeggolf op het hele dagelijks leven in te zetten. En: hoe meer investeringen nu, hoe groter de impact later. Het meten van de impact is terug te vinden in elk plan en in de hele looptijd. Het monitoren van de specifieke programma’s en interventies voor beweeg- en zitgedrag moet inzicht geven in wat het meest bijdraagt.
Onderstaande tabel toont de zes actielijnen met mogelijke interventies. Het complete overzicht van beleidskeuzes staat in de Kamerbrief. “Die keuzes zijn onderwerp voor de formatietafel en aan het volgend kabinet”, schrijven de demissionaire ministers en staatssecretarissen.
Preventieakkoord
De bewindslieden noemen het beleidsadvies grote stap. “Dit kan het startpunt zijn voor het creëren van een trendbreuk in de beweegcurve, om de komende twintig jaar meer te kunnen bereiken dan de afgelopen twintig jaar. De ideeën zijn nieuw en de voorgestelde schaalsprong is groot. Hoe groot de sprong in de nabije toekomst kan worden, zal afhangen van de keuzes die een nieuw kabinet maakt.”
Wat ook meespeelt is dat de huidige afspraken in het Nationaal Preventieakkoord niet voldoende zijn om de ambities voor het terugdringen van problematisch alcoholgebruik en overgewicht te halen. Staatssecretaris Paul Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, ChristenUnie) heeft een RIVM-rapport naar de Tweede Kamer gestuurd over mogelijke aanvullende maatregelen, zoals interventies om bewegen te stimuleren.
Reacties
Zijn de in de beleidsbrief aangedragen oplossingen kansrijk en vernieuwend genoeg? NOC*NSF vindt van wel. Algemeen directeur Gerard Dielessen reageert: “Een indrukwekkend integraal plan om mensen (weer) aan het sporten en bewegen te krijgen, gesteund door zeven bewindspersonen. Ik heb de minister […] met een aantal bondsdirecteuren, laten weten dat NOC*NSF en bonden dit beweegplan graag tot een succes willen maken.” Oud-schaatser Erben Wennemars, die zich inzet voor onder meer The Daily Mile en het Jeugdfonds Sport en Cultuur, twittert: “Helemaal goed!”
De Nederlandse Sportraad is minder te spreken over het plan. In een brief aan informateur Mariëtte Hamer roept NLsportraad de volgende regering op om noodzakelijke, iconische maatregelen te treffen die de toenemende bewegingsarmoede tegengaan. Anders verwacht de raad “dat de pandemie van de bewegingsarmoede, overgewicht en gerelateerde ziekten nog decennia zal voortduren”. “Door de coronacrisis was de urgentie nog nooit zo groot, want een inactieve leefstijl en overgewicht blijken niet alleen een hogere kans te geven op hart- en vaatziekten, diabetes en depressie, maar ook op ondermijning van het immuunsysteem.” De raad schrijft over gezondheidsbescherming – waarbij risico’s op bewegingsarmoede worden uitgebannen – en wil af van gezondheidsbevordering gericht op individuele gedragsverandering.
NLsportraad is pleitbezorger van een Sportwet. De raad acht deze onmisbaar voor het halen van de doelstelling om 75% van de bevolking voldoende te laten bewegen. Met wetgeving zouden sport en bewegen structureel zijn in te bedden in het dagelijks leven – een conclusie die niet in het beleidsadvies staat. Ook wil NLsportraad dat de ambitie voor 2030 is, in plaats van 2040.
Verzamelbrief
Minister Tamara van Ark (Medische Zorg en Sport, VVD) beaamt in een verzamelbrief aan de Tweede Kamer van 11 juni dat een extra investering nodig is om meer mensen te laten sporten en bewegen. Maar zij laat zich niet direct verleiden tot een Sportwet, zoals de NLsportraad eerder al adviseerde in het Wettelijk en financieel addendum van het eind 2019 verschenen Brancherapport Sport. Van Ark vindt het belangrijker om “nader te verdiepen welke doelgroepen we met sportbeleid in beweging kunnen en willen krijgen”. Daarna komen volgens de minister pas de vragen over de wettelijke en financiële instrumenten en de verhoudingen tussen sport en overheden. Van Ark wil een begin maken – met bijvoorbeeld NOC*NSF en VSG – maar laat definitieve keuzes aan een nieuw kabinet.
Fit op jouw manier
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft op 20 mei de campagne Fit Op Jouw Manier gelanceerd. Die levert op social media nogal wat negatieve reacties op. Mensen waarderen de aandacht voor gezonde leefstijl, maar vallen over de manier waarop die is vormgegeven en de kwaliteit van de tips. Doel van de campagne is mensen te laten zien en ervaren welke eenvoudige stappen ze kunnen zetten naar een gezonde leefstijl.
