Samenwerking tussen sportverenigingen en cultuurorganisaties kan op veel manieren plaatsvinden. Denk bijvoorbeeld aan vrijwilligers werven, fondsenwerving, gezamenlijk gebruik van accommodaties of de inzet van communicatie. Maar ook het opzetten van gezamenlijke activiteiten of evenementen en het leren van elkaar en elkaars strategieën kan van meerwaarde zijn. Door sport en cultuur te combineren is het mogelijk om nieuwe doelgroepen te bereiken die anders niet bereikt worden. Ook blijkt dat door de samenwerking vaak nieuwe, creatieve concepten ontstaan die tot de verbeelding spreken.
Een voorbeeld van de combinatie van sport en cultuur is Scoren in de wijk van voetbalclub FC Twente.
Scoren in de wijk van FC Twente
Scoren in de wijk zorgt voor verbondenheid tussen wijkbewoners en talentontwikkeling. Behalve scoren op het veld wil FC Twente ook scoren in de maatschappij. Niet voor niets is solidariteit naast voetbal en ambiance één van de pijlers van het clubbeleid. De solidariteitsgedachte krijgt vorm in de Stichting FC Twente, Scoren in de wijk.
De stichting deinst er niet voor terug met verrassende combinaties te komen en nieuwe concepten te ontwikkelen. Bijvoorbeeld:
- schilderen met cliënten van Humanitas (thema: voetbal);
- een interactieve voetbalmuur;
- het online gezondheidsprogramma ‘Scoren met gezondheid’.
Bijzonder is ook de samenwerking met de regionale schouwburg. Na de succesvolle theaterproductie ‘In Blessuretijd’ komt er in 2014 een nieuwe theaterproductie. ‘De Belofte2014’ is een komische voorstelling over het onstuimige debuutjaar van een voetbaltalent. In deze voorstelling over liefde en voetbal schitteren ruim honderd wijkbewoners van de Hengelose Es. Zij werken samen met professionele theatermakers en showorkest De Sutanoos.
In september 2017 werd in Boekman Kunst en Sport een artikel geplaatst over hoe sport- en cultuurverenigingen samen een bijdrage kunnen leveren in krimpregio’s.
Deze uitgave kan je hier bestellen.
Claudia Marinelli, onderzoeker cultuurparticipatie van het landelijk kennisplatform voor educatie en participatie in kunst en cultuur (LKCA): “Sport en cultuur hebben veel gemeen. Zowel sport als cultuur is een populaire vorm van vrijetijdsbesteding, met grote aantallen beoefenaars, bezoekers en volgers. Van de mensen die regelmatig sporten doet 67 procent weleens iets kunstzinnigs of creatiefs, tegenover 57 procent van de niet/weinig sportende mensen. Beide domeinen geven de beoefenaars veel plezier en dragen bij aan wie ze zijn. Zowel sport als cultuur leunt bovendien sterk op inzet van vrijwilligers.”
Vimeo: Sport en Cultuur: Samen Scoren
Jet Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap: “Een fraai voorbeeld is het inhuldigingsfeest van Koning Willem Alexander, waarbij sport en cultuur in elkaar overvloeiden. Ook de stad Den Haag heeft bij de organisatie van het wereldkampioenschap Hockey overtuigend laten zien hoe cultuur een sportevenement kan versterken en bezoekers ontspanning en inspiratie biedt.”
Waar sport en cultuur elkaar versterken
In Vierlingsbeek organiseerden sport- en cultuurverenigingen in 2014 en 2015 het hele jaar door activiteiten om het dorp fysiek en mentaal in beweging te brengen. Lees meer over de activiteiten die zij hebben georganiseerd.
YouTube: Symphonica in Sporto.
Verbinding tussen de dans- en de voetbalwereld
Cruyff Courts zijn om op te voetballen. Voor de Nederlandse Dansdagen dienden deze speelplekken in Maastricht tijdelijk als dansvloer voor basisschoolkinderen. Zo ontstond verbinding tussen twee werelden.
De Nederlandse Dansdagen wilden zich op een nieuwe manier verbinden met de stad Maastricht. De plaatselijke profvoetbalclub MVV wilde meer maatschappelijke betrokkenheid tonen. Dit leidde tot een samenwerking die op het eerste gezicht niet voor de hand ligt.
Toch hebben dans en voetbal meer gemeen dan je zou denken. Het project begon met workshops aan kinderen van groep 7 en 8. Zij maakten kennis met de basis van dans: rennen, draaien, springen. Bewegingen die ook in het voetbal heel normaal zijn. Choreograaf Erik Kaiel en zijn dansers stonden samen met voetballers van het eerste elftal van MVV enkele weken op de Cruyff Courts. Samen met de kinderen verkenden zij een nieuwe bewegingsvorm waarin dans en voetbal samenkwamen.
Bron: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Meer praktijkvoorbeelden staan in de publicatie Samen Scoren van LKCA en op de website Sportindebuurt.
Op zoek naar kansrijke lokale verbindingen
Sport en cultuur hebben gedeelde belangen en zijn samen op zoek naar kansrijke lokale verbindingen. Twee bevlogen vrouwen vertellen over het Nationaal Actieplan Sport & Cultuur. Onderzoek, evenementen en communicatie over goede voorbeelden vormen de speerpunten. “Waar het uiteindelijk om gaat, is dat mensen fysiek en mentaal zo lang mogelijk vitaal blijven en in de maatschappij blijven meedoen.”
Het initiatief voor een gezamenlijk optrekken van sport en cultuur ligt bij het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA). “We waren op zoek naar maatschappelijke terreinen om ons mee te verbinden”, vertelt medewerkster onderzoek en monitoring Claudia Marinelli. “We begonnen met ouderen en kwamen vandaar op zorg en welzijn. Daarna zagen we dat de verbinding met sport en bewegen weleens heel kansrijk zou kunnen zijn. Begin 2014 hebben wij contact gelegd met Kenniscentrum Sport en NOC*NSF.”
Driedelige verkenning
Het contact leidde tot een expertmeeting met vertegenwoordigers van cultuur, welzijn, sport en gemeenten. Centrale vragen: Wat hebben we met elkaar gemeen en wat kunnen of moeten we zelfs samen doen? “Aanknopingspunten te over”, zegt Marian ter Haar, stafmedewerkster kwaliteit bij Kenniscentrum Sport. “Kunst, cultuur, muziek, sport en beweging dragen allemaal bij aan de ontwikkeling en vitaliteit van mensen, maar ook aan de leefbaarheid binnen gemeenschappen. Daar zetten onze organisaties zich voor in en daarbij staan we deels voor dezelfde uitdagingen. Door lokaal meer verbindingen te leggen, kunnen sport en cultuur elkaar alleen maar versterken. De transities binnen het sociale domein bieden daarbij nieuwe kansen.”
Na de expertmeeting volgden twee conferenties. De eerste was op 2 juni 2014, tijdens het WK Hockey. Marinelli: “Daar hebben we samen met wethouders en sportbestuurders vooral de mogelijkheden vanuit beleid onder de loep genomen. Onderzoek en beleid hebben we op 9 oktober verbonden met de praktijk, samen met professionals uit de sport- en cultuurwereld. Die hebben we onder andere geïnspireerd met presentaties van heel mooie, al bestaande initiatieven.”
Nationaal Actieplan 2015
Op 9 oktober formaliseerde een aantal landelijke partijen hun samenwerking. LKCA, Kenniscentrum Sport, NOC*NSF, VNG, VSG, het Jeugdcultuurfonds, het Jeugdsportfonds en het Fonds voor Cultuurparticipatie sloten de alliantie Sport & Cultuur en zijn allemaal vertegenwoordigd in de gelijknamige stuurgroep. De onafhankelijke voorzitter van die stuurgroep is Johan Wakkie. De voormalig directeur van de hockeybond is oprichter van het Jeugdsportfonds en voorzitter van het Nederlands Blazer Ensemble. Zo draagt hij in zijn persoon al de verbinding tussen sport en cultuur uit.
Een officieel convenant laat nog op zich wachten, maar de stuurgroep heeft zich inmiddels wel gecommitteerd aan het Nationaal Actieplan Sport & Cultuur. “Dat is niet meer dan één A4’tje”, lachen Marinelli en Ter Haar, maar voor beide trekkers brengt dat wel heel veel activiteiten met zich mee. “We hebben in 2014 een aardige basis gelegd, maar die moeten we absoluut verdiepen”, zegt Ter Haar. “Het gaat nog steeds om een verkenning”, knikt Marinelli. “We moeten ons gezamenlijke netwerk verder opbouwen, meer kennis verzamelen en die vervolgens ook goed verspreiden. Vandaar dat het actieplan op drie pijlers rust: onderzoek, evenementen en communicatie over goede voorbeelden. Daarmee willen we lokale sport- en cultuurorganisaties inspireren.”
Onderzoek in krimpgebieden en achterstandswijken
Om meer kennis te verzamelen richt het actieplan zich om te beginnen op onderzoek in krimpgebieden. “Daar staan voorzieningen voor sport en cultuur al langere tijd onder druk, terwijl ze voor de leefbaarheid in kleine gemeenschappen juist zo belangrijk zijn”, licht Ter Haar toe. “In krimpgebieden zijn al veel goede voorbeelden van samenwerking te vinden, maar we willen nog veel meer weten. Wat hebben de bewoners nodig voor een veerkrachtige verbinding tussen sport en cultuur, wat zijn de wensen van degenen die al wel en nog niet actief zijn, wat willen zij zelf bijdragen?”
Studenten leggen deze en andere vragen voor in de Achterhoek, Twente en Limburg. Ter Haar: “Op die manier kunnen we kansen voor voorzieningen in kaart brengen en vervolgens voorleggen aan culturele en sportieve instellingen in het gebied. In kleine kernen zijn onbewust al veel verbanden aanwezig. Mensen kennen elkaar en zijn bijvoorbeeld zowel lid van een sportclub als van de fanfare of de toneelvereniging. Misschien zijn ze zelfs wel bestuurslid bij meerdere verenigingen, maar hebben ze er nog nooit over nagedacht om die met elkaar te verbinden. Ons onderzoek kan dan een eyeopener zijn, maar zal waarschijnlijk ook nieuwe vragen oproepen.”
Voor meer onderzoek en goede voorbeelden zoomt het actieplan verder in op Amsterdam en Rotterdam. “Ook daar gebeurt al van alles, vooral in achterstandswijken”, geeft Ter Haar aan. “Dat komt doordat de cultuur- en sportparticipatie daar over het algemeen veel lager ligt dan in andere wijken en daar proberen mensen verandering in te brengen.” De focus op deze twee grote steden neemt niet weg dat Ter Haar en Marinelli ook alles willen weten over goede voorbeelden elders in Nederland. “Hoe meer we weten, hoe beter”, aldus Marinelli, “dus s.v.p. bij één van ons melden!”
“Op basis van de onderzoeken hopen we meer duidelijkheid te krijgen over de gezamenlijke richting die we in moeten slaan”, zegt Marinelli. “Sociale cohesie is ongetwijfeld een centraal thema, maar ik kan me ook iets voorstellen bij talentontwikkeling. Daarnaast is er ook veel kennisoverlap tussen sport en cultuur. Bijvoorbeeld als het gaat om de problematiek bij het vinden van vrijwilligers of over wel en niet vitale verenigingen. Ook dat hopen we allemaal goed in kaart te krijgen. Daarbij kijken we overigens niet alleen naar de georganiseerde sport en cultuur, maar ook naar het informelere circuit. Daar verwachten we namelijk nog veel meer onderlinge verbindingen.”
Vitaal mee blijven doen
“Uiteindelijk willen we mensen en organisaties inspireren om lokaal samen te werken”, geeft Ter Haar aan. “Daarbij willen we ook gemeenten overhalen om de schotten tussen sport en cultuur weg te halen. Soms worden accommodaties gedeeld en soms krijgt een sportevenement een culturele omlijsting. Maar over het algemeen staan beide sectoren binnen gemeenten nog heel erg apart, met ook aparte subsidiepotjes. Dat hoeft niet allemaal samengevoegd; de twee sectoren moeten elkaar vooral gaan versterken. Er zullen meer en andere verbindingen ontstaan en dat leidt ook tot nieuwe, soms tijdelijke vormen van aanbod. Het belangrijkste is uiteindelijk dat mensen fysiek en mentaal zo lang mogelijk vitaal kunnen blijven en maatschappelijk mee blijven doen. In die zin ligt ook een verbinding met welzijn voor de hand.”
Resteert nog één vraag: Wat zijn voor de twee vrouwen de mooiste praktijkvoorbeelden die ze al kennen? “Dat is een moeilijke, want er gebeurt echt van alles”, zegt Marinelli. “Maar één van de projecten waar ik het meest van onder de indruk ben zijn de Theaterspektakels van FC Twente, Scoren in de wijk. Daar worden voetbal en theater gecombineerd om vooral kwetsbare bewoners meer bij elkaar en bij hun wijk te betrekken en om hun talenten te ontwikkelen. Onder begeleiding van professionele theatermakers werken ze samen aan een voorstelling, die uiteindelijk in de schouwburg voor publiek wordt gespeeld.” Ter Haar is erg gecharmeerd van Symphonica in Sporto in de Noord-Brabantse dorpen Vierlingsbeek en Groeningen. “Sport- en cultuurverenigingen organiseren daar een heel jaar lang gezamenlijk beweegactiviteiten en iedereen kan daaraan meedoen.”
Meer informatie
- Kennisdossier Sport & Cultuur op de website van het LKCA. Pagina met links naar publicaties, verslagen van bijeenkomsten, filmpjes en praktijkvoorbeelden.
- ‘Bussemaker afhankelijk van gemeenten voor cultuurambities’. Artikel waarin Marian ter Haar (Voorheen werkzaam bij Kenniscentrum Sport) en Hans Heimans (LKCA) gemeenten uitdagen om de verbinding tussen sport en cultuur te gaan leggen (Binnenlands Bestuur, 21 juli 2014).
- FC Twente, Scoren in de wijk. Video-interview met projectleider Drees Kroes, die onder meer vertelt over het hoe en waarom van het theaterspektakel ‘In Blessuretijd’ uit 2010, waarvan ook een ‘The making of’ is gemaakt.
