Sport en bewegen voor jeugd in armoede: een overzicht

Feiten en cijfers over jeugd die arm opgroeit

Hoeveel kinderen groeien in Nederland op in armoede? Hoe zit het met hun sport- en beweegdeelname? 

• 1 op de 11 kinderen (4-12 jaar) en 1 op de 17 jongeren (12-18 jaar) groeit op in armoede, met onvoldoende geld voor kleding, vervoer en sociale activiteiten als sport en cultuur.
• Zij sporten wekelijks minder en zijn minder vaak lid van sportverenigingen. Minder dan de helft van deze kinderen en 56% van de jongeren doet wekelijks aan sport ten opzichte van 76% van de kinderen en ruim 80% van jongeren uit gezinnen met een hoog gezinsinkomen.

Bekijk meer cijfers in de infographics Jeugd in Beweging van Kenniscentrum Sport & Bewegen, uitgesplitst naar kinderen (4-12 jaar) en jongeren (12-18 jaar) en sociaaleconomisch milieu.

Wat vinden jongeren zelf?

Weinig geld en kennis over gezonde leefstijl zijn twee obstakels om te sporten en bewegen voor kinderen die opgroeien in gezinnen met een laag inkomen. Lees meer in dit artikel over de motieven en belemmeringen van onder anderen jongeren met een lage sociaaleconomische status. Hoe meiden met een niet-westerse achtergrond uit gezinnen met een laag inkomen  tegen sport en bewegen aankijken lees je in dit artikel. Verder is er nog maar weinig bekend over hoe jongeren sport en bewegen nu eigenlijk beleven. Voor de inspiratiesheet: Kan ik Meedoen? interviewden we 24 jongeren over hun ervaringen. Deze inzichten hebben we aangevuld met praktische tips voor beleidsmakers en uitvoerders in het jeugd- en sport- en beweegdomein.

Lees meer in dit artikel over wat sport en bewegen kunnen betekenen voor jongeren in armoede. In onderstaande video vertellen enkele jongeren wat sport voor hen betekent.

Jeugd die arm opgroeit laten participeren door sport: het beleid

Beleidsmakers uit verschillende domeinen proberen de negatieve gevolgen van armoede voor deze kinderen en jongeren te verkleinen. Denk aan beleidsmakers vanuit gemeentelijk armoedebeleid, jeugdbeleid en sportbeleid. Maar ook beleidsmakers vanuit welzijn, zorg, sociale wijkteams, onderwijs, GGZ en de politie kunnen helpen bij het creëren van een integrale aanpak. Sport en bewegen kunnen vanuit elk domein als middel worden ingezet voor sociale participatie. Lees ook dit artikel met feiten en cijfers over armoedebeleid voor de jeugd bij gemeenten in heel Nederland.

Lees praktijkvoorbeelden van andere gemeenten:

• Groningen, Vaals, Arnhem, Ede en Lelystad en Westland: hoe pakken zij hun armoedebeleid voor de jeugd aan?
• Andere voorbeelden van gemeenten vind je in dit artikel.
• In deze video hoor je meer over de rol van sport en bewegen als middel om kwetsbare jeugd te laten meedoen binnen een gemeente.

Sluit aan bij de leefwereld van deze jeugd

Goed aansluiten bij deze jeugd begint met goede kennis en weten wat er in hun (leef)wereld omgaat. In onze serie met kindportretten en onze videoportretten armoede (zie onderstaande video) vertellen gezinnen wat er achter de voordeur speelt. Om gemeentelijke voorzieningen te laten aansluiten bij de leefwereld van gezinnen, is het nodig om deze niet in te richten vóór hen, maar mét hen. In de whitepaper Jeugd die arm opgroeit delen we informatie, tips en praktijkvoorbeelden van andere gemeenten.

Lees ook hoe de BuurtSportVereniging helpt bij duurzaam aanbod in de wijk.

Kies voor een sociaal sportinitiatief

Voordat je investeert in een lokale beweegaanpak: realiseer je dat zomaar een potje samen voetballen niet genoeg is voor een complex maatschappelijk probleem als armoede. Je kunt ook investeren in een zogeheten sociaal sportinitiatief. Bij dit type aanpak werk je op een planmatige manier aan de vooruitgang van de jeugd op een levensdomein zoals onderwijs, welzijn of participatie. Met naast sport en bewegen ook expliciete training op vaardigheden als zelfvertrouwen, verantwoordelijkheid nemen en samenwerken. 

Gebruik erkende interventies 

In Nederland zijn veel verschillende sport- en beweeginterventies, ook voor jeugd die arm opgroeit. In onze database met erkende interventies staan de aanpakken die in de praktijk al succesvol zijn gebleken. Bekijk in de database welke sport- of beweeginterventie het best aansluit bij de context en doelgroep in jouw gemeente.

Beweegstimulering voor jeugd uit lage inkomensgezinnen: de praktijk

Ben je uitvoerend praktijkprofessional zoals buurtsportcoach, sportaanbieder, jongerenwerker of trainer bij een sportvereniging? Hieronder delen we kennis en de beste tools voor jouw dagelijks werk. Wil je meer weten over de positieve invloed van sport en bewegen – als middel – voor deze jeugd? In deze video hoor je daarover meer.

Financiële regelingen 

Werk je met gezinnen die leven in armoede? Dan zijn er veel financiële regelingen voor jeugd om mee te doen aan sport- en beweegactiviteiten. Het doel van die regelingen is belemmeringen wegnemen en randvoorwaarden creëren, zodat het voor de jeugd makkelijker wordt om mee te doen aan sport en bewegen. Het is belangrijk dat deze regelingen vindbaar en toegankelijk zijn voor de doelgroep. Daarbij is het ook belangrijk dat je rekening houdt met de diversiteit aan belemmeringen. In een aantal gevallen spelen ook belemmeringen op andere levensdomeinen een rol bij het wel of niet mee kunnen, willen of durven doen aan sport en bewegen. 

Sluit aan op de leefwereld van deze jeugd 

Ook hier geldt dat goed aansluiten bij deze jeugd begint met goede kennis. In onze whitepaper Jeugd die arm opgroeit en inspiratiesheet Meedoen (gericht op de brede doelgroep mensen in armoede) lees je meer over de invloed van armoede op iemands leven. Ook gaan ze in op redenen waarom onder andere jeugd minder vaak meedoet aan sport- en beweegactiviteiten. En hoe je hen beter kunt bereiken. We geven je informatie, tips en praktijkvoorbeelden, waarmee je jouw aanbod beter kunt laten aansluiten op de leefwereld van deze jeugd.

Samenwerken in de wijk

Het is belangrijk dat je als uitvoerder een netwerk in een wijk of gemeente opbouwt. Samen met andere professionals en partijen ben zo je krachtiger om sport en bewegen te stimuleren. Je bundelt kennis, hebt meer bereik en meer draagvlak. Zodra er binnen een wijk of gemeente regelmatig naar elkaar doorverwezen wordt, kun je hiermee veel (zorg)vraag voorkomen en jeugd beter of sneller helpen.

De digitale Wijktekening van Kenniscentrum Sport & Bewegen helpt hierbij. Je vindt er een overzicht van professionals in onder meer de domeinen sport, onderwijs, zorg en welzijn. Ook biedt de Wijktekening een format waarmee je een lokaal overzicht kunt maken van relevante contactpersonen. Zo versimpel je het doorverwijzen naar sport- en beweegaanbod en doorverwijzing tussen professionals en organisaties in jouw wijk.

Jouw aanbod evalueren en verbeteren

Heb je al aanbod voor kinderen en jongeren die in armoede opgroeien? Dan is het interessant om dat eens onder de loep te nemen. In ons overzichtsrapport: Jeugd uit gezinnen met een laag inkomen zie je precies wat de werkzame elementen zijn om deze groep in de praktijk te binden en behouden bij sport- en beweegactiviteiten. Met de eenvoudige checklist Jeugd Armoede Sport Bewegen kun je bepalen welke elementen je al inzet en welke je nog mist of wilt verbeteren. Loop de werkzame elementen eenvoudig na en ‘vink af’ voor jouw aanpak. Hiermee kun je jouw aanbod evalueren en versterken.

Zijn er nog een aantal werkzame elementen die je wilt verbeteren of toevoegen? De 45 tipkaarten Jeugd, Armoede, Sport en Bewegen helpen je op een praktische manier kinderen uit lage inkomensgezinnen te bereiken voor jouw sport- en beweegactiviteiten. Je vindt bijvoorbeeld tips over bouwen aan vertrouwen, omgaan met ouders en kinderen aanspreken op negatief gedrag.

Armoede en de sportvereniging

Voor de gemiddelde sportvereniging is het lastig om kinderen in armoede te bereiken. Veel kinderen hebben extra aandacht nodig om te wennen aan de Nederlandse sportcultuur. Ook ontbreekt het vaak aan geld voor contributie en vervoer. Aan de andere kant staat de sportvereniging, die draait op vrijwilligers. Veel clubs ontbreekt het aan tijd en kennis om gericht aanbod voor jeugd in armoede te ontwikkelen. Dat geldt zeker voor verenigingen die niet in de wijken zitten waar deze kinderen wonen. In de artikelen Hoe werf je moeilijk bereikbare jeugd voor sport en bewegen? Deel 1, de theorie en deel 2, de praktijk komen onder meer factoren aan bod die een rol spelen in het werven van jeugd uit lage inkomensbuurten en kinderen met overgewicht.

Praktische tips om deze jeugd te verwelkomen op de club

Deze praktische en inspirerende tips voor sportaanbieders en buurtsportcoaches kun je meteen laagdrempelig inzetten, om de afstand van deze kinderen en jongeren tot de sportvereniging of ander sport- en beweegaanbod te verkleinen.

Weten wat werkt 

Al tien jaar wordt geprobeerd om kinderen uit lage inkomensgezinnen te laten instromen bij lokaal sportaanbod. Maar: wat in deze aanpakken werkt nou echt? Linda Ooms van het Mulier Instituut promoveerde op dit thema en vertelt wat je als sportaanbieder moet weten uit de wetenschap en de praktijk.