Alles over sport logo

Een integrale aanpak van valpreventie zorgt voor kostenreductie en minder druk op de zorg

De directe zorgkosten van valincidenten bedragen jaarlijks ruim een miljard euro. Uit landelijk beleid blijkt dat veel wordt verwacht van de inzet van valpreventieprogramma’s om die kosten te reduceren en de druk op de zorg te verlichten. Toch is er veel meer nodig dan alleen een programma. Denk aan een gestructureerde screening op valpreventie, beter en vaker doorverwijzen naar geschikt aanbod, en aandacht voor borging. Meer integrale samenwerking is ook nodig.

Toename valincidenten en kosten

De effecten van valincidenten zijn enorm. Het absolute aantal ouderen dat een beroep doet op de spoedeisende hulp of te maken krijgt met een ziekenhuisopname ten gevolge van een val neemt toe. Het gaat dan met name om 85-plussers, die steeds langer thuis blijven wonen.

Inmiddels bedragen de directe medische kosten jaarlijks meer dan een miljard euro en door de demografische trends zullen die alleen maar toenemen. Hierin zijn de vervolgkosten voor revalidatie, thuiszorg, en WMO (denk aan vervoersvoorzieningen en huishoudelijke hulp) nog niet meegenomen. Als de gevallen patiënt mantelzorger is, komen daar bovenop soms ook nog eens kosten voor acute verpleeghuisopvang van de partner.

Het is dan ook niet onverwacht dat in landelijke beleidsstukken aandacht wordt gevraagd voor valpreventie. Alleen worden daar mogelijk/ waarschijnlijk te snel, zonder extra investeringen, wonderen van verwacht. Branko Olij promoveerde recentelijk bij de Erasmus Universiteit op onderzoek naar dit onderwerp. Hij onderzocht verschillende aspecten van valpreventie, zoals trends, kosten-effectiviteit, en implementatie.

We bespreken een aantal bevindingen, en vullen die aan met kennis uit andere initiatieven.Het accent ligt op fysieke training, hoewel duidelijk is dat het in veel gevallen essentieel is om risicofactoren zoals slecht gezichtsvermogen, gevaarlijke situaties in huis, en medicijngebruik ook mee te nemen.

Problemen en oplossingen

Omdat in het proefschrift veel onderwerpen aan bod komen, vatten we problemen en mogelijke oplossingen voor thuiswonende ouderen samen. Veel problemen zijn ook al bekend uit de praktijk, maar het onderzoek objectiveert ze en maakt de omvang duidelijker.

Om meer landelijk of lokaal impact te genereren met valpreventieprogramma’s, is het belangrijk om alle problemen aan te pakken.

1. Weinig deelnemers aan valpreventieprogramma’s uit de risicogroep.

Bijvoorbeeld omdat valrisico niet bekend is en niet doorverwezen wordt naar aanbod.

icon lopende band

Mogelijke oplossing:

  • Jaarlijks/ regelmatig screenen o.a. bij huisarts (praktijkondersteuner), bijvoorbeeld de Valrisicotest, onderdeel van Valanalyse 65+. Een screening voor een eerste indicatie duurt een minuut, gevolgd door een langere screening bij verhoogd risico;
  • Wijkverpleegkundigen inzetten bij bereik;
  • Doorverwijzen naar passend aanbod; korte lijnen tussen professionals van verschillende disciplines maken dit makkelijker.

2. Deelnemers zien belemmeringen voor deelname.

Geen inzicht in eigen valrisico, chronische pijn, angst om deel te nemen, aanbod fysiek niet bereikbaar, kosten.

icon lopen aan deur

Mogelijke oplossing:

  • Divers aanbod beschikbaar op een locatie, zowel groeps- als thuisaanbod;
  • Benadrukken van voordelen: langer zelfredzaam en functioneel blijven;
  • Positiever framen van valpreventie voor degenen die nog geen ernstige val hebben gehad;
  • Persoonlijk stimuleren van deelname door huisarts, wijkverpleegkundige, mantelzorger of buurman/vrouw;
  • Bespreekbaar maken van belemmeringen die potentiële deelnemers noemen.

3. Aanbod is niet effectief op langere termijn.

Dit, terwijl goed aanbod het risico verlaagt met tientallen procenten.

icon judo

Mogelijke oplossing:

  • Inzet van effectieve interventie. In Nederland is, van de erkende interventies, alleen Vallen Verleden Tijd effectief gebleken in onderzoek op feitelijk valrisico, maar andere erkende valpreventieprogramma’s kunnen daarop ook effectief zijn;
  • Aanbod door fysiotherapeut/ oefentherapeut;
  • Alleen aanbod van (kortdurende) interventie is onvoldoende; behoud aangeleerde moet gefaciliteerd worden: betrek gemeente en buurtsportcoach, en realiseer aansluitend aanbod.

4. Onduidelijkheid over kosten (-effectiviteit)

icon hometrainer

Mogelijke oplossingen:

  • Gebruik de rekenhulp om inzicht te krijgen in kosten, en verdeling van kosten en opbrengsten;
  • Zorg voor eenvoudige manier van financiering van alle essentiële aspecten van effectieve valpreventie, met breed bereik. Om huidige problemen rond financiering het hoofd te bieden wordt bijvoorbeeld in Noord-Limburg een alternatieve aanpak gekozen.

Veel meer aandacht voor integrale aanpak nodig

Om lokaal impact te maken met valpreventie die het nationaal beleid voorstaat, is het echt nodig om veel meer integraal te werken. Uit de vorige punten blijkt immers dat diverse stakeholders uit meerdere sectoren belangrijk zijn om duurzaam effect bij mensen met een verhoogd risico te bereiken.

Om dit te realiseren is een sterke kartrekker nodig die daarvoor voldoende tijd en middelen heeft, en dient er meer geïnvesteerd te worden betere samenwerking op wijkniveau, ook in financieel opzicht. Dergelijke investeringen leggen een basis voor veel meer dan valpreventie alleen.

Aan de slag

Als een persoon gevallen is of een verhoogd valrisico heeft, is de zorgverlener meestal de eerste die het gesprek aan kan gaan om risico’s te verkleinen. Zo’n gesprek is niet altijd makkelijk. VeiligheidNL heeft veel handige informatie die je helpt om dat gesprek aan te gaan.

De verantwoordelijkheid voor en financiering van een goede aanpak van valpreventie is slecht belegd. Momenteel bieden kaders als de Wet Publieke Gezondheid, lokale of regionale sportakkoorden en preventieakkoorden, en alternatieve (financierings)vormen als de Health Impact Bond wel handvatten om integrale aanpakken uit te voeren.

Overweeg als gemeente, aanbieder uit zorg- of sport, of zorgverzekeraar of de inzet van alleen een eigenstandig (of: monodisciplinair) kortdurend valpreventieprogramma wel de moeite waard is, of dat het leidt tot verspilling van (semi-)collectieve voorzieningen.

Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking van Branko Olij.

Lees verder:


Artikelen uitgelicht


Gezonde leefstijl
Ouderen
professional
tips
gezondheidsbevordering, in beweging brengen