Wat is positieve gezondheid?
Positieve Gezondheid is een bredere kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies. De focus ligt op het vermogen van mensen om met fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Het resultaat daarvan, is dat mensen een betekenisvol leven kunnen leiden dat aansluit op hun mogelijkheden en beperkingen.
Positieve Gezondheid draagt zo bij aan de verschuiving van ‘ziekte en zorg’ naar ‘gezondheid en gedrag’. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Belangrijk om hier te noemen, is dat sport en bewegen grote impact kunnen hebben op de dimensies van Positieve Gezondheid.
Met behulp van een vragenlijst krijg je via een ‘spinnenweb’ inzicht in iemands Positieve Gezondheid. En vervolgens kun je sport en bewegen inzetten om deze gezondheid te vergroten. Ter inspiratie lichten we een aantal praktijkvoorbeelden uit die laten zien hoe je Positieve Gezondheid kunt toepassen in het sport- en beweegdomein.
Lees meer over Positieve Gezondheid en sport en bewegen
Wil je meer weten over Positieve Gezondheid? In dit artikel van Institute for Positive Health lees je meer over wat Positieve Gezondheid is, hoe het werkt en wanneer je het kunt inzetten. Het artikel: Hoe dragen sporten en bewegen bij aan Positieve Gezondheid? gaat in op het inzetten van sporten en bewegen om een Positieve Gezondheid te behalen.
Positieve Gezondheid in gemeentelijk beleid
Je kunt Positieve Gezondheid gebruiken als kapstok voor het maken van gemeentelijk beleid. Het heeft immers overlap met verschillende domeinen zoals zorg, sport en welzijn. Maar in de praktijk zien we dat ieder domein een eigen taal spreekt. En de domeinen zorg en welzijn kennen nog niet altijd de positieve effecten van sport- en bewegen. Terwijl sport als middel waardevol is om lokale maatschappelijke doelen te halen.
Met Positieve Gezondheid kun je deze domeinen met elkaar verbinden. Bijvoorbeeld door samen doelstellingen te formuleren op de zes dimensies van Positieve Gezondheid. Wat wil je hierop bereiken voor jouw inwoners? Daarmee ga je zien hoe de dimensies en domeinen in jouw gemeente samenhangen. En dan kun je ook veel makkelijker de vraag opwerpen: hoe zetten we sport en bewegen in als middel om de gemeentelijke doelen op Positieve Gezondheid te bereiken? In het stappenplan verderop lees je hoe je dat aanpakt.
1. Sport- en beweegvisie Haarlemmermeer
In de sport- en beweegvisie 2019 – 2029 (Iedereen positief gezond in Haarlemmermeer) koos de gemeente Haarlemmermeer nadrukkelijk voor Positieve Gezondheid als kapstok. Hiermee benadrukt de gemeente dat sport positief bijdraagt aan de gezondheid van haar inwoners. En daarmee wordt duidelijk dat sport en bewegen van waarde zijn voor andere domeinen.
Positieve Gezondheid kan abstract zijn, maar door het concreet en meetbaar te maken, kun je de effecten van beleid beter evalueren.
Joni Stolk, beleidsadviseur
Team Sportservice Haarlemmermeer is verantwoordelijk voor de uitvoer van de Sportvisie. Zij vinden het fijn dat de inwoner nadrukkelijk centraal staat in de visie. Ze hebben de motieven en belemmeringen van inwoners concreet gemaakt aan de hand van de dimensies van Positieve Gezondheid. Daarbij gebruikt de Sportservice de zogeheten levensfase benadering: er wordt voor elke levensfase en voor alle inwoners passend beweegaanbod gemaakt. Zo dragen ze bij aan de positieve gezondheid van de inwoners.
Positieve Gezondheid helpt in de taal van zorg en welzijn zichtbaar maken wat onze sport- en beweegactiviteiten toevoegen voor onze inwoners.
Erik Puyt, Team Sportservice Haarlemmermeer
De buurtsportcoaches van Haarlemmermeer gebruiken het gedachtegoed van Positieve Gezondheid in de praktijk. Yaël Goudsmit, buurtsportcoach Haarlemmermeer: “Inwoners die van de fysiotherapeut of huisarts de aanbeveling krijgen om meer te gaan bewegen voor hun gezondheid, worden naar ons doorverwezen. Wij kijken naar wat ze wél kunnen en zoeken geschikt sport- of beweegaanbod voor hen.” Vaak worden ze dan doorverwezen naar een groepsactiviteit. Dit draagt bij aan de verschillende dimensies van Positieve Gezondheid. Zo kan bijvoorbeeld een groepsactiviteit voor ouderen bijdragen aan de dimensie lichaamsfuncties, het mentale welbevinden en meedoen. Maar ook aan de dimensie dagelijks functioneren, omdat ze hierdoor fit blijven om te kunnen traplopen.
2. Weert in Beweging
Op het platform ‘Weert in Beweging‘ gebruikt de gemeente Weert Positieve Gezondheid om inwoners te inspireren en stimuleren om gezond te leven. Inwoners kunnen zich inschrijven voor een Positief Gezondheidsprogramma van twintig weken. De deelnemers krijgen wekelijks een mail over één van de thema’s van Positieve Gezondheid en de thema’s Gezond Bewegen en Vitale Voeding. Naast tips voor inwoners zijn er tipsheets voor bedrijven en de zorgsector.
John van Heel is een van de initiatiefnemers van het platform, dat een samenwerkingsverband is tussen ondernemers in sport en zorg, gemeente, uitvoeringsorganisatie welzijn, GGD en vrijwilligers. John en zijn partners hebben het principe van Positieve Gezondheid prominent beschreven in het gezondheidsbeleid. Ook is een regionaal netwerk Positieve Gezondheid opgezet.
Alle koppen bij elkaar steken is het belangrijkste. Zorg dat je alle sectoren met elkaar verbindt. Hierdoor wordt Positieve Gezondheid ook daadwerkelijk toegepast.
John van Heel, initiatiefnemer
De meerwaarde van de koppeling met Positieve Gezondheid is volgens John dat het zorgt voor de ontschotting tussen de verschillende domeinen. “De inwoner staat nu centraal. We denken niet alleen meer in de eigen sector waar bijvoorbeeld een patiënt hulp zoekt. Maar we kijken ook naar de achterliggende problemen en andere oplossingen.”
Een beschrijving in het beleid is niet voldoende. Volgens John is het belangrijk om regelmatig met partijen uit verschillende domeinen aan tafel te zitten: “Je moet weten wat er speelt bij iedereen en hoe je dit met elkaar kunt verbinden.”
3. Buurtsportcoach Kompas
Met het Buurtsportcoach Kompas evalueren deelnemers activiteiten aan de hand van vragen die inzicht geven in de dimensies van Positieve Gezondheid. Dit maakt duidelijk of deelnemers effect ervaren op een of meer dimensies.
Het Buurtsportcoach Kompas heeft de volgende doelen:
- Ondersteunen van buurtsportcoaches met het verzamelen van informatie over hun resultaten zodat zij hun werkwijze kunnen verbeteren.
- Uitvoeringsorganisaties en gemeenten helpen de activiteiten en inzet van de Buurtsportcoach te bespreken en evalueren. En zo toetsen of de doelen van de sport- en beweegactiviteiten worden gehaald.
Integraliteit en ontschotting is de sleutel tot het succes van de toepassing van Positieve Gezondheid.
Marloes Smit, regiomanager Team Sportservice Kop van Noord-Holland
Het Buurtsportcoach Kompas maakt dus duidelijk aan welke dimensies van Positieve Gezondheid sport en bewegen bijdragen. Het kompas is sinds mei 2021 in gebruik en wordt door bijna 100 gemeenten toegepast.
Stappenplan: sport en bewegen koppelen aan Positieve Gezondheid
We hebben een stappenplan gemaakt dat jou als sportprofessional of gemeente helpt om sport- en bewegen te koppelen aan Positieve Gezondheid.
Stap 1: Wat doet de gemeente nu met Positieve Gezondheid?
Breng in kaart: Wat gebeurt er momenteel op het sociale en gezondheidsdomein? Waar maak je de verbinding met sport en bewegen al en op welke beleidsterreinen kan dat beter?
Stap 2: Gebruik Positieve Gezondheid als kapstok in het gezondheids- of sport- en beweegbeleid
Maak concreet welke partijen hiervoor nodig zijn en wie welke rol speelt. Als je geen budget hebt, probeer dan een alternatief te zoeken. Zie de dimensies van Positieve Gezondheid niet als losse onderdelen, maar als één geheel waarbij de dimensies elkaar onderling beïnvloeden. Sport en bewegen kunnen in alle dimensies van toegevoegde waarde zijn. In het artikel over de verbinding met het Human Capital Model lees je hier mee over.
Stap 3: Zet plannen om in acties
Breng alle relevante partijen bij elkaar en vorm een structureel netwerk. Denk aan sportaanbieders, sport- en beweeginterventies, huisartsen, fysiotherapeuten, buurtsportcoaches, onderwijs, kinderopvang en leefstijlcoaches. Betrek ook de GGD, die kan ervoor zorgen dat relevante zorgpartijen zich aansluiten.
Zorg voor een kartrekker die deze partijen met elkaar kan verbinden. Dit is al deels gebeurd bij de totstandkoming van de lokale Sportakkoorden, maar werken met Positieve Gezondheid kan een kans zijn om de banden te versterken.
Stap 4: Maak het werken met Positieve Gezondheid concreet
Informeer alle partijen goed over het concept Positieve Gezondheid. Zorg dat ze de dimensies kennen, hoe je het gesprek aangaat, naar welke partijen ze kunnen doorverwijzen en hoe sport bijdraagt aan Positieve Gezondheid. Ook voor buurtsportcoaches is dit belangrijk, omdat zij in hun gesprekken met inwoners kunnen bijdragen aan Positieve Gezondheid.
Maak het belang van sporten en bewegen duidelijk bij alle partijen die nog niet direct naar sportaanbod doorverwijzen.
- Bijvoorbeeld via het SROI Dashboard dat inzicht geeft in hoe de opbrengsten van sport en bewegen opwegen tegen de kosten en wie er profiteert en investeert in sport en bewegen.
- Leg uit dat in sport en bewegen vaak een logische, laagdrempelige én leuke oplossing is te vinden om gezondheid te verbeteren. Gebruik hiervoor het artikel en het interactieve Human Capital Model.
- Of gebruik tools, zoals in Weert, om concreet met Positieve Gezondheid aan de slag te gaan.
Stap 5: Houd lijntjes kort en contacten warm
Zorg dat het netwerk regelmatig bij elkaar komt en blijf informatie over Positieve Gezondheid en voordelen van sporten en bewegen actief verspreiden. Organiseer bijvoorbeeld een symposium om kennis te delen en te netwerken. Verzamel en deel verhalen van mensen die aangeven dat sporten en bewegen hun leven heeft verrijkt.
Stap 6: Besteed aandacht aan monitoring en evaluatie
- Gebruik het Buurtsportcoach Kompas om sport- en beweegactiviteiten via de dimensies van Positieve Gezondheid te evalueren. Buurtsportcoaches kunnen aan de hand van de pijlers van Positieve Gezondheid bepalen hoe deelname aan een activiteit wordt ervaren. Dit geeft inzicht in de ervaren effectiviteit van de werkwijze van de buurtsportcoaches.
- Ook via het Meetinstrument Positieve Gezondheid kun je evalueren in hoeverre de kijk van deelnemers op hun Positieve Gezondheid is veranderd.
- Daarnaast is het goed om met alle partijen samen te evalueren. Verwijzen jullie genoeg naar elkaar door, op welke vlakken kun je elkaar nog meer versterken, snapt iedereen Positieve Gezondheid goed en haal je de doelen die in het beleid zijn beschreven?
- De ‘Reflectietool lokaal Sportakkoord’ helpt om wat is afgesproken in de lokale Sportakkoorden te evalueren.
- De Monitoring- en Evaluatiewijzer Sport en Bewegen kan ook helpen om het beleid en het proces te evalueren.
Hoe nu verder?
Hopelijk geeft dit je genoeg handvatten om Positieve Gezondheid in de praktijk te brengen en de koppeling met sport en bewegen te maken. Voor vragen over Positieve Gezondheid kun je terecht bij het Institute of Positive Health. Voor concrete vragen over de koppeling met sport en bewegen kun je terecht bij Femke van der Pal of Maureen Ros.
Andere toepassingen van Positieve Gezondheid en sport en bewegen zijn:
