Alles over sport logo

Respons: vechtsport als pedagogisch instrument

Respons is één van de Jilib-interventies op de Menukaart Sportimpuls. Bij deze interventie werkt een vechtsportclub samen met het onderwijs aan een veilig en sociaal leerklimaat. In dit artikel meer over de achtergronden en enkele succesvolle voorbeelden van de inzet van deze lessenreeks, met name in lage inkomensbuurten.

“Eén op de negen kinderen leeft in een huishouden met onvoldoende geld voor kleding, vervoer en sociale activiteiten als sport en cultuur.” Dit is de eerste zin uit door Kenniscentrum Sport & Bewegen opgestelde ‘Factsheet jeugd-armoede-sport’. In de wetenschap dat de sportparticipatie van jongeren tot 21 jaar uit gezinnen met een laag inkomen achterblijft heeft het kabinet geld beschikbaar gesteld om deze doelgroep via de Sportimpuls Jeugd in lage inkomensbuurten (Jilib) in beweging te krijgen.

Op zelfverdedingssport gebaseerd

De Sportimpuls Jilib startte in 2014 en in september 2017 ging de vierde ronde in. Voordeel van het inzetten van een Jilib-interventie is dat je het wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden. Ze zijn beoordeeld door onafhankelijke professionals uit de praktijk en ze helpen kinderen en jongeren uit gezinnen met een laag inkomen bereiken en betrekken. Interventies kunnen ingezet en uitgevoerd worden door diverse partijen, waaronder buurtsportcoaches.

“Vechtsportclubs krijgen met Respons wel een voet tussen de deur bij scholen.”

Een van de Jilib-interventies op de Menukaart Sportimpuls is Respons. Bij deze interventie werkt een vechtsportclub samen met het onderwijs aan een veilig en sociaal leerklimaat. Respons is een op zelfverdedigingssport gebaseerde methode. Dit betekent dat de methodische basis wordt gevormd door filosofische concepten en werkvormen. Deze zijn afkomstig uit verschillende oosterse vechtsporten en zelfverdedigingskunsten. Respons is ontwikkeld door een team van onderwijskundigen, pedagogen en zelfverdedigingssportexperts.

Zeven lessen

De basis van de Respons-lessenreeks wordt gevormd door zeven lessen van vijftig minuten, die gaan over omgaan met pesten en groepsdruk (basisonderwijs), omgaan met agressie en geweld (voortgezet onderwijs) en omgaan met onveiligheid (mbo). Na afloop van de lessenreeks krijgen de leerlingen het aanbod om bij de club verder te sporten.

Eigenaar van Respons is het Nederlands Instituut voor Vechtsport en Maatschappij. Programmamanager Wouter Schols legt uit dat de interventie twee elementen telt. “Het eerste richt zich op het vergroten van de sportdeelname van jongeren bij sportclubs. Vechtsportclubs hebben nog wel eens moeite om binnen te komen bij scholen – ‘Waarom zouden we onze leerlingen leren slaan, schoppen en gooien?’ –, maar met Respons krijgen ze wel een voet tussen de deur. Het tweede element is bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen, zodat ze beter om kunnen gaan met lastige situaties in en rondom school. Daarbij is vechtsport het pedagogische instrument.”

Vechtsporten populair

Volgens Schols past Respons zo goed in de Sportimpuls Jilib omdat de hoofddoelen matchen en vechtsporten in het algemeen populair zijn in lage inkomensbuurten. “De Respons-lessen vliegen sport van twee kanten aan: vanuit het bewegen zelf én vanuit wat de sport met je kan doen. Hierdoor zijn de lessen zowel interessant voor de jongeren die het leuk vinden om te sporten als voor de jongeren die steviger in hun schoenen willen leren staan”, aldus Schols.

Hij voegt toe dat het NIVM de uitvoerders ondersteunt bij de communicatie rondom de lessen, omdat het erg belangrijk is dat Respons als landelijk erkend product op de juiste wijze lokaal wordt uitgedragen. “Met middelen die aanspreken, aansluiten bij de motieven van de doelgroep, opvallen en de juiste uitwerking op de deelnemers en hun ouders hebben. Nog niet overal hebben de vechtsporten het juiste imago en ook de pedagogische mogelijkheden zijn nog niet bij iedereen bekend. En juist ouders, leerkrachten en scholen wil je overtuigen van de maatschappelijke kracht van je project.”

Zes scholen in Assen

Eén van die uitvoerders van Respons is Johann Talens, eigenaar van Boksteam Assen en weerbaarheidscentrum Mental Progress. Nadat Boksteam Assen de subsidie toegewezen kreeg, begon Talens in februari namens Mental Progress aan zijn tocht langs de scholen in de lage inkomensbuurten in Assen-Oost. Op dit moment bedient hij met collega Wouter Seelaar vier basisscholen (groep 6 en 7) en twee scholen in het voortgezet onderwijs (brugklas). Talens: “We zien de kinderen een keer per week tijdens de gymles en doen dus meerdere scholen tegelijk. Het is druk, maar erg leuk.”

“De scholen voelen zich geholpen en sommige kinderen zien we ook echt een beetje opfleuren.”

Talens merkt dat er veel gaande is met de kinderen, die vaak met zichzelf, met elkaar, met de leraar of thuis in de knoei zitten. Hij stelt dat het gedrag van een kind in zeven lessen niet héél erg gaat veranderen, maar dat de aanpak de leraar sowieso handvatten biedt om mee verder te gaan. “De scholen voelen zich geholpen en sommige kinderen zien we ook echt wel een beetje opfleuren.” Een kind dat na zeven lessen nog steeds tegen zaken als verminderde weerbaarheid en een negatief zelfbeeld aanloopt kan verder in het traject Sport Zorgt. Heeft een kind vervolgens nog meer ondersteuning nodig, dan zou het bij MINDCARE Assen terechtkunnen. Talens: “Ook daar ben ik bij betrokken, dus zo lopen de verschillende trajecten naadloos in elkaar over.”

Fit In

Zijn de Respons- (en eventueel Sport Zorgt-)lessen achter de rug, dan kunnen de kinderen vijf lessen gratis meedoen bij meerdere sportclubs in Assen. “Dit begint al aardig te lukken”, zo stelt Talens. Respons en Sport Zorgt zijn ingebed in het project Fit In en parallel hieraan draait het project KansKidz. Dit project van de Asser welzijnsorganisatie Vaart Welzijn onderwijst basisschooljeugd over goed omgaan met geld en het ontwikkelen van een gezonde leefstijl. De kick-off van KansKidz, dat mede mogelijk wordt gemaakt door het Kansfonds, vond dit voorjaar plaats en werd voorzien van een inspirerende speech van oud-bokser Arnold Vanderlyde, die zelf ook allerminst in weelde opgroeide en toch de top wist te bereiken.

“De kinderen worden ervan bewust gemaakt dat zij een eigen toekomst hebben.”

Dromen waarmaken

“Grijp je kansen”, zo herinnert Rita Buikema (Vaart Welzijn) zich de woorden van de drievoudig olympisch medaillewinnaar nog maar al te goed. De verenigingsondersteuner, die regelmatig overleg voert met Talens, legt uit hoe Vaart Welzijn met vier buurtteams de ‘ogen en oren’ van de stad is. De kracht van Fit In zit ’m wat haar betreft in de korte lijnen tussen de partners en de juiste focus op gezonde leefstijl, financiën en gelijke kansen. Verder is Talens de spin in het web, waardoor het erg makkelijk samenwerken is. Buikema besluit: “Kinderen van wie de ouders niet zo veel te besteden hebben worden ervan bewust gemaakt dat zij een eigen toekomst hebben en hun dromen waar kunnen maken. Mentale weerbaarheid is daar een fantastisch middel voor.”

Succesfactoren

Wat moet je doen om je interventie aan te laten sluiten bij deze doelgroep? De tips van Schols (NIVM):

  • werk samen met het onderwijs;
  • stel een goede trainer aan;
  • bied een veilig, pedagogisch verantwoord en plezierig lesklimaat aan in je club;
  • werk samen met gemeente/Jeugdsportfonds/Stichting Leergeld;
  • zet in op deelnemen;
  • bied een laagdrempelig vervolgaanbod aan;
  • nodig leerlingen persoonlijk uit;
  • benadruk het plezier.

Meer informatie over de Respons-interventie is te verkrijgen via www.nivm.nl of info@nivm.nl.

Jeugd-armoede-sport

De ‘Factsheet jeugd-armoede-sport’ is ontwikkeld door Kenniscentrum Sport & Bewegen, in samenwerking met het Jeugdsportfonds en NOC*NSF.

Waarde van vechtsport voor jongeren

Momenteel wordt proeftuinonderzoek gedaan naar de waarde van vechtsport voor jongeren. In dit traject werkt Kenniscentrum Sport samen met hogescholen, universiteiten en vechtsportinitiatieven. De inzichten uit de eerste vijf lokale onderzoeken werden in 2017 tijdens een congres gepresenteerd. De hogescholen, universiteiten en Kenniscentrum Sport zijn voornemens een consortium te vormen en de samenwerking in 2018 te continueren.

Dit artikel is geschreven door Roelof Jan Vochteloo, voor het magazine van Sport en Bewegen in de Buurt: bekijk het volledige magazine met meer verhalen over kwetsbare doelgroepen hier.

Lees meer


Artikelen uitgelicht


Meedoen door sport en bewegen
Onderwijs
Kinderen
professional
praktijkvoorbeeld
kwetsbaarheid, lage inkomens, pedagogisch sportklimaat