Zo’n 900.000 kinderen en jongeren in Nederland groeien op met een ouder met psychische problemen of een verslaving[1]. Zij worden KOPP/KOV genoemd. Door onvoorspelbare thuissituaties, agressie of verwaarlozing ontwikkelen KOPP/KOV vaker dan hun leeftijdsgenoten mentale en fysieke gezondheidsproblemen. Ook zijn de gevolgen merkbaar in hun studie en sociale leven[2,3]. Ondersteuning is beperkt en vindt meestal plaats via psycho-educatie en praatgroepen[4]. Niet iedereen voelt zich daar prettig bij. Sommigen hebben juist baat bij fysieke activiteit: bewegen, het hoofd leegmaken en het lichaam inzetten[5].
Voor hen is het programma Challenge, Change, Confidence (CCC) ontwikkeld: een preventief boksprogramma voor jongeren en jongvolwassenen[6]. Omdat boksen kan bijdragen aan het verminderen van angst en depressie en het vergroten van zelfvertrouwen en weerbaarheid[7-11] is voor deze sport gekozen.
Hoe werkt het programma?
De deelnemers volgden het programma gedurende twaalf weken. Een CCC-boksteam bestond uit een (bokstechnisch en doelgroepspecifiek geschoolde) trainer en een ondersteuner met ervaringskennis. De ondersteuner regelde praktische zaken, beheerde een appgroep, bood een luisterend oor en hield de groepsdynamiek in de gaten. Zorgprofessionals waren op de achtergrond beschikbaar voor extra hulp.
Wie waren de deelnemers?
- Aantal KOPP/KOV-jongeren (16-30 jaar): 24 (20 vrouwen, 4 mannen).
- Opleiding: mbo (9), hbo (10), universiteit (5).
- Locatie: Rotterdam (2 groepen, 11 deelnemers totaal), Amsterdam (2 groepen, 8 deelnemers totaal), Haarlem (1 groep, 5 deelnemers).
- Zeventien deelnemers sportten al voor het boksprogramma begon. Dertien hadden eerder een KOPP/KOV-preventiegroep bezocht (groepsgesprekken en psycho-educatie).
- De groepen varieerden in samenstelling. Het minimumaantal deelnemers per groep was 2. Het maximum 8.
- Het CCC-programma is opgezet door onderzoekers van Hogeschool Inholland, Hogeschool Rotterdam en Hogeschool Windesheim, samen met bokstrainers, zorgprofessionals en jongeren zelf.
Het programma draaide om vijf thema’s: plezier en spel (1), sociaal functioneren en grenzen (2), persoonlijke groei en zelfbeeld (3), zelfvertrouwen en eigen effectiviteit (4) en fysieke activiteit en ontspanning (5). Per thema werden, samen met de trainers, oefeningen geselecteerd ter inspiratie die in een programmahandleiding werden beschreven en samengevat op een Challengekaart. De trainers hadden vrijheid om hun lessen vorm te geven, als de thema’s van de Challengekaart maar aan de orde kwamen tijdens de twaalf weken.
Elke les had een vaste structuur: inchecken (hoe voel je je?), warming-up, boksen, cooling down en uitchecken (hoe voel je je nu?). Veiligheid en vertrouwen stonden voorop. Fysiek contact werd rustig opgebouwd. Zo werden pas contactoefeningen ingezet als de groep eraan toe was.
Omdat boksen spanning kan oproepen, was er veel aandacht voor een veilig sportklimaat. Trainers leerden tijdens de scholing stressreacties herkennen en managen, zoals ‘fight’ (confrontatie zoeken), ‘flight’ (ontsnappen, zich terugtrekken uit bedreigende situaties), ‘freeze’ (bevriezen), ‘fawn’ (anderen plezieren of behagen) en ‘flop’ (fysiek ineenstorten). In de praktijk zijn er weinig incidenten geweest. Een enkele keer kwam het voor dat een deelnemer even de les uitstapte of aanmoediging van andere deelnemers nodig had om toch naar de les te komen.
Ervaringen van de deelnemers per thema
Plezier en spel
De deelnemers hadden zeker plezier. Ze keken uit naar de lessen en voelden zich achteraf blij en trots. De lessen waren afwisselend en de deelnemers hadden het gevoel vooruit te gaan. Ze vonden het leuk om anderen aan te moedigen en zelf aangemoedigd te worden. In het begin waren ze afwachtend, maar later praatten en lachten ze meer. Dit ervaarden ze zelf en zagen ook de bokstrainers gebeuren.
Sociaal functioneren en grenzen
Doordat het boksen in een groep plaatsvond, stimuleerde het sociale interactie en kregen deelnemers de kans om te oefenen met het aangeven en respecteren van grenzen. Ze konden beter omgaan met boosheid en ervaarden dat ze fouten mochten maken zonder dat dit consequenties had. Boksen was een manier om emoties te voelen en herkennen. Letterlijk en figuurlijk leerden zij steviger te staan.
Ik ben normaal gesproken bang voor groepen, maar het lukt me nu om in de groep te blijven en het zelfs leuk te vinden.
Vrouw, 24 jaar
Persoonlijke groei en zelfbeeld
Boksen zorgde ervoor dat de deelnemers meer kracht ervaarden. Ze zeiden zich beter te voelen, meer te durven, en tevreden te zijn over het feit dat ze waren begonnen met sporten. Doordat hun conditie verbeterde en ze ook fysiek meer konden naarmate het programma langer duurde, verbeterde het beeld dat ze over hun eigen lichaam hadden.
Zelfvertrouwen en eigen effectiviteit
Het zelfvertrouwen van de deelnemers groeide door boksen. Dit effect benoemden de deelnemers het vaakst. Zelfvertrouwen bij boksen leidde ook tot meer zelfvertrouwen in het verdere leven. Ze werden trotser op zichzelf en leerden dat ze assertiever mochten zijn.
Ik merk wel dat ik er zelfverzekerder van word. Dat gevoel kan ik ook mee naar huis nemen.
Vrouw, 25 jaar
Fysieke activiteit en ontspanning
Door het boksen konden de deelnemers spanning loslaten, hun ademhaling reguleren en hoofd leegmaken. Intensief sporten bleek meer impact te hebben dan sporten met lage intensiteit, zo ervaarden sommigen. Tussen de deelnemers waren er niveau- en tempoverschillen, maar door oefeningen steeds in wisselende duo’s uit te voeren leek dat voor niemand een probleem.
De groepen varieerden in aantal deelnemers. Om de hiervoor genoemde doelen te realiseren dachten de deelnemers en trainers dat vier tot zes deelnemers per groep ideaal is.
Vragenlijst voor en na het programma
Bij de start en aan het einde van het programma vulden negentien deelnemers een vragenlijst in over hun gezondheid, slaapgedrag en stress. Een beschrijvende analyse van de vragenlijsten liet zien dat er gemiddeld gezien vooruitgang was op de thema’s tevredenheid met zichzelf, het eigen leven en, vooral, het eigen lichaam. Ook de algemene mentale gezondheid verbeterde. De slaapkwaliteit verbeterde licht. De algemene gezondheid bleef gelijk, net als de ervaren stress. Alleen veerkracht daalde licht, mogelijk door meer bewustzijn van problemen.
Succesfactoren
Het boksprogramma bood jongeren een kosteloze en laagdrempelige manier om aan zichzelf te werken. Niet in een zorgsetting, maar in een sportieve omgeving waar boksen, plezier en verbinding centraal stonden. De persoonlijkheden van de trainers en ondersteuners waren een belangrijke succesfactor. De deelnemers hadden een goede relatie met de trainer en ondersteuner en vonden hen stimulerend maar niet pushend. De trainers lieten ook iets van zichzelf zien, waardoor een gevoel van gelijkwaardigheid ontstond. De sfeer op de boksscholen was goed en deelnemers voelden zich er welkom.
Toekomst
Het onderzoek laat ook zien wat er nog nodig is om het programma succesvol verder te ontwikkelen. Een belangrijke vraag is welke organisatie het eigenaarschap en de coördinatie van het programma op zich kan nemen. Daarnaast vormt het vinden en benaderen van de doelgroep en het vinden van structurele financiering een opdracht voor de nabije toekomst. Zo kan Challenge Change Confidence uitgroeien van een onderzoeksprogramma tot een preventieve interventie, die mogelijk ook door andere jongeren in een kwetsbare positie gebruikt kan worden.
Dit onderzoek is medegefinancierd door Regieorgaan SIA, onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en werd uitgevoerd door Willemijn Langkamp, Dorine van Namen, Daphne Heemskerk, Tina Bellemans en Jasmijn Holla.
Bronnen
- van Dorsselaer S, Ramaker V, ten Have M, de Gee A. KOPP/KOV: Feiten en cijfers. Landelijke omvang KOPP/KOV-groep [Internet]. 2024 [aangehaald 2024 Aug 30]. Beschikbaar op: https://www.trimbos.nl/kennis/kopp-kov/
- van Namen DM, Knapen V, van Staa A, de Vries H, Hilberink SR, Nagelhout GE. Stress and strain: a qualitative study into the impact of having relatives with addiction problems on students’ health and daily lives. Int J Qual Stud Health Well-being. 2023;18(1):2223864.
- Leijdesdorff S, van Doesum K, Popma A, Klaassen R, van Amelsvoort T. Prevalence of psychopathology in children of parents with mental illness and/or addiction: an up to date narrative review. Curr Opin Psychiatry. 2017;30(4):312–7.
- Trimbos-instituut. Preventietraining KOPP/KOV: problemen bij kinderen voorkomen [Internet]. Trimbos-instituut. 2025. Beschikbaar op: https://trimbos.opleidingsportaal.nl/open%20inschrijvingen/preventietraining-kopp-kov-problemen-bij-kinderen-voorkomen
- van Namen D, Hilberink S, de Vries H, Nagelhout G, van Staa A. ‘Please, see me’; Informal and professional support of students with relatives with addiction problems: a three-year longitudinal qualitative study. BMC Public Health. 2024;24(3092).
- Heemskerk D, Bellemans T, van Namen D, Holla J, Langkamp W. Boksen voor mentaal welbevinden – Inzichten en aandachtspunten voor sportaanbieders. Sportgericht. 2025;(1):28–32.
- Perkins P, Hahn A. Positive Youth Development Through a Co-Designed Modified Boxing Program. Open J Soc Sci. 2020;8(1):148–199.
- Hermens N, Super S, Verkooijen KT, Koelen MA. A Systematic Review of Life Skill Development Through Sports Programs Serving Socially Vulnerable Youth. Res Q Exerc Sport. 2017;88(4):408–24.
- Bailey R, Hillman C, Arent S, Petitpas A. Physical Activity: An Underestimated Investment in Human Capital? J Phys Act Heal. 2013;10(3):289–308.
- Haudenhuyse RP, Theeboom M, Coalter F. The potential of sports-based social interventions for vulnerable youth: implications for sport coaches and youth workers. J Youth Stud. 2012;15(4):437–54.
- Haudenhuyse R, Matthyssen M, Naert J. Boksen met jongeren: een nieuwe kijk op pedagogisch en didactisch handelen (Boxing with young people: A new approach to pedagogic and didactic action). Psychofysiek werken met jongeren, Volume 2. Gent: Garant; 2021.
