Ondernemende buurtsportcoaches over hun aanpak

De lokale situatie in Renkum, Eindhoven en Leeuwarden

Tanja Dijkstra is buurtsportcoach van het Sport- en Beweegteam in de gemeente Renkum. Ze werkt veel in ‘het veld’ en hoort op deze manier hoe het er thuis bij mensen en in de wijk aan toe gaat. Waar nodig spreekt ze tijdens of na de sport- en beweegactiviteiten met deelnemers over vragen of problemen die ze opvangt. Dijkstra kan deze mensen doorverwijzen naar het Sociaal Team van haar gemeente voor eventuele ondersteuning.

Dirk-Jan van Soelen is ook buurtsportcoach. Hij werkt voor het Dynamo jeugdwerk in Eindhoven, wat valt onder de stichting Lumens. Deze stichting bevordert maatschappelijke en economische zelfstandigheid van mensen in zijn gemeente. Van Soelen werkt samen met buurtteams, dat ze ook wel sociaal wijkteam noemen. De sociale wijkteams in Eindhoven bestaan uit hulpverleners en buurtwerkers die zowel achter als voor de voordeur van Eindhovenaren komen. Ze werken samen met de buurt, de politie, wijkcoördinatoren, jeugdwerkers, wijkwerkers, woningbouwcoöperaties en buurtsportcoaches als Van Soelen; hij zet sport en bewegen in als middel om met name jeugd maar ook buurtbewoners kansen te bieden in hun leven.

Sido de Schiffart is teamleider van buurtsport- en buurtgezondheidscoaches in de gemeenten Leeuwarden en Leeuwarderadeel. Hij is betrokken bij de beleidsontwikkeling en -uitvoering omtrent de samenwerking tussen de buurtsportcoaches en de sociale wijkteams.

Aanpak verschilt per gemeente

De drie zetten sport en bewegen in om sociaal beleid van hun gemeente te helpen uitvoeren. Er is niet één recept voor samenwerking tussen de buurtsportcoach en een sociaal wijkteam. Een blauwdruk voor succes bestaat niet, die ontwikkel je lokaal met betrokken partijen en bewoners. Per gemeente verschilt de manier waarop de drie tot oplossingen komen.

Warme contacten in gemeente Renkum

Formeel is Dijkstra in dienst bij de Gelderse Sport Federatie. De inhoudelijke aansturing van haar werk gebeurt echter vanuit het gemeentehuis. Eens per maand heeft ze overleg met de beleidsmedewerker sport. Daarnaast zijn de lijntjes naar de collega’s van het Sociaal Team heel kort. Dijkstra loopt daar regelmatig even binnen om te overleggen.

In de gemeente Renkum is er het Sociaal Loket, waar het Sociaal Team onder valt. Burgers kunnen hier terecht met vragen op het gebied van welzijn, zorg, jeugd, werk en inkomen. De medewerkers van het Sociaal Loket zorgen ervoor dat hun vraag op de juiste plek terecht komt. Bijvoorbeeld bij Dijkstra. En andersom. Onlangs begeleidde Dijkstra tijdens haar beweeglessen iemand die financiële problemen bleek te hebben. Door het laagdrempelige karakter en de open sfeer van de beweeglessen kwam het hoge woord er uit. In overleg met de deelnemer schakelde Dijkstra het Sociaal Team in. Die speelden het dossier door naar de juiste consulent, die de deelnemer verder heeft geholpen.

Van doel naar middel in gemeente Eindhoven

In Eindhoven waren de buurtsportcoaches in dienst van de gemeente. Hun focus lag op het vergroten van de sportdeelname onder jeugd met sport als doel. De buurtsportcoaches werden per wijk, sport of school ingezet. Een afgebakend gebied met gerichte (kleinere) activiteiten en bereik. Hierdoor bleef succes vaak lokaal en was er geen stedelijke samenhang op sport.

In de huidige constructie, waarbij de (buurtsport)coaches via Dynamo jeugdwerk werken, is de gemeente Eindhoven nog steeds hoofdopdrachtgever. Maar nu is er ook ruimte voor opdrachten vanuit andere partijen waarbij sport veel meer als middel wordt benut. Vanuit het jeugdwerk kijk je niet alleen meer vanuit je sportbril, maar juist veel breder naar de doelgroep en hun drives. In het werk van Van Soelen ligt de focus op inspireren, onder andere met aansprekende activiteiten en evenementen, op het bieden van een leerervaring en het vergroten van kansen op (vrijwilligers)werk door het gebruik van sport.

De (buurtsport)coaches werken in Eindhoven vanuit drie thema’s:

1. ‘Lifestyle’,
2. ‘Projects’ en
3. ‘Talents’.

Elk thema valt onder de verantwoordelijkheid van één buurtsportcoach. Het doel van het thema ‘Lifestyle’ is de gezondheid van de inwoners te verbeteren, waardoor hun kwaliteit van leven toeneemt. Vanuit het thema ‘Projects’ is er een sportprojectbureau opgericht dat leer-werktrajecten aanbiedt aan studenten en afgestudeerden die een stage of werkplek zoeken. Vanuit het derde thema, ‘Talent’, worden jongeren aangemoedigd vanuit hun motivatie zich in te zetten voor de stad. De buurtsportcoaches doen dit door de methodiek Booster waarbij jongeren door experts uit het bedrijfsleven stapsgewijs komen tot hun eigen evenement.

In Eindhoven worstelen de drie buurtsportcoaches volgens Van Soelen nog met het feit dat ze maar met z’n drieën zijn. Terwijl er veel meer sociale wijkteams zijn die, aangestoken door het enthousiasme van het drietal, veel nieuwe projecten in hun handen leggen. Een gevolg hiervan is dat niet alles even goed georganiseerd kan worden. Maar studenten springen graag bij. Volgens Van Soelen is het belangrijk dat buurtsportcoaches niet alleen uitvoerende taken op zich nemen, maar ook anderen adviseren om eigen doelen en plannen te maken.

In gemeente Leeuwarden zijn ze ondernemend van aard

Volgens Sido de Schiffart is het belangrijk dat sport en bewegen een vast onderdeel wordt van de agenda van de sociale wijkteams. Die hebben kennis van de bewoners en hun behoeften, terwijl buurtsportcoaches vaardig zijn in het ontwikkelen, (laten) organiseren en (laten) uitvoeren van sport- en bewegingsprogramma’s. De bedoeling is dat de kennis van beide disciplines samenkomt. Volgens De Schiffart heeft het in Leeuwarden geholpen de samenwerking tussen de sociale wijkteams en de coaches ‘dwingender’ te maken. In elk wijkteam is bijvoorbeeld één vast aanspreekpunt aangewezen voor de coaches met focus op de kracht van sport (als middel én als doel). Wat ook helpt is dat de coaches nu regelmatig hun gezicht laten zien in de wijk en binnen het wijkteam. Elkaar kennen en (informeel) spreken is zo ontzettend belangrijk om de verschillende werkculturen te verbinden.

De samenwerking in Leeuwarden heeft al tot een aantal mooie initiatieven geleid waaronder de opleiding tot Leider Sportieve Recreatie. Een tiental kandidaten (langdurig werkzoekenden) is na een heuse sollicitatieprocedure in het voorjaar van 2016 opgeleid tot sport- en spelleider. Zij worden nu ingezet bij activiteiten die geïnitieerd zijn door de buurtsportcoaches en voortkomen uit de wensen en behoeften die sociaal werkers ophalen bij wijkbewoners. Extra bijzonder is dat vier cursisten betaald werk hebben gevonden. Mede door de opleiding hebben zij hun kennis en expertise vergroot, kregen (weer) vertrouwen in zichzelf en wisten zich in een bepaald netwerk te manoeuvreren. Een mooi voorbeeld dat laat zien hoe sport en sociaal elkaar aanvullen en verstreken. In het voorjaar van 2017 start een tweede opleiding.

Aandacht voor belevingswereld van de sociaal werkers

Tanja Dijkstra geeft nog een voorbeeld van haar rol als buurtsportcoach in het sociale domein. Via de thuiszorg is zij in contact gekomen met Gerrit Peters (niet zijn echte naam), die een rollator gebruikt. Peters was gevallen en kreeg voor zijn herstel het advies om (meer) te bewegen. Bewegen als doel dus. Alleen bewegen vond Peters moeilijk. De thuiszorg zocht contact met Dijkstra, die een bepaalde periode wekelijks een wandeling met Peters maakte. Die wandeling was Peters enige half uur per week dat hij naar buiten kwam. Dat moet anders dacht Dijkstra die vervolgens informeerde of Peters in aanmerking kon komen voor een scootmobiel. Ze regelde een ‘proefrit’ en dat bleek een goede zet: Peters zag het zitten zich zo te verplaatsen. Een WMO consulent van het Sociaal Team heeft Peters geholpen met de aanschaf van een scootmobiel. Peters gaat er nu zelfstandig op uit en doet weer mee aan de samenleving.

Dat ‘weer meedoen’ is een ontzettend belangrijk motief voor de sociale sector. Als buurtsportcoach verdiep je je in de opdracht van het sociale wijkteam, ken je hun taak en werkwijze voor een goede samenwerking.

Ook De Schiffart geeft nog een voorbeeld van sport en bewegen in de kern van de sociale sector. In samenwerking met het sociale wijkteam en Palet Groep doen zij een aanbod aan senioren in een sociaal isolement. Deze groep senioren volgt niet alleen een bewegingsprogramma maar eet na afloop ook een gezonde, warme maaltijd met elkaar. Dit laatste niet alleen voor de sociale interactie maar ook met het oog op de persoonlijke verzorging. Bij de maaltijd zijn namelijk altijd verpleegkundigen (in opleiding) aanwezig die aandacht hebben voor zaken als persoonlijke hygiëne en geestelijke en fysieke fitheid van deelnemers. Bij problemen kunnen zij daarop inspelen door in gesprek te gaan en andere professionals (denk aan thuiszorg) in te schakelen.

Multidisciplinariteit is een onderwerp waar de sociale sector veel kennis en ervaring in heeft. Ze werken op verschillende niveaus tegelijk aan het verminderen van problemen. Sporten en bewegen op zichzelf is niet het gouden ei voor maatschappelijke problemen. De sport- en beweegsector is echter wel een waardevolle sector voor het sociale domein om haar steentje hieraan bij te dragen.

Lees meer

• Buurtsportcoaches in Soest: de omgekeerde aanpak (praktijkvoorbeeld)
• Buurtsportcoaches zoeken aansluiting bij sociale wijkteams
• Renkum: Facebookpagina Sport- en Beweegteam in de gemeente Renkum of op de pagina Sport- en beweegteam Renkum
• Eindhoven: Facebookpagina Lumens Sport Eindhoven
• Leeuwarden: Artikel De buurtsportcoach als ‘aansluitfunctionaris’ van sociale wijkteams, uit Sport, Bestuur en Management, december 2014. En de website van Sport Fryslân