Begin 2017 verscheen op deze website het artikel ‘Een kijkje in de keuken van wijkteams’, over de uitdagingen van wijkteams in de eerste jaren na de decentralisaties. Strekking van dat verhaal was dat wijkteams in 2016 wel kansen en mogelijkheden zagen voor samenwerking met andere sectoren, zoals sport, maar dat hun focus nog vaak bij hun interne organisatie lag.
Verbazing
Dat er inderdaad meer ruimte is voor samenwerking met andere sectoren, blijkt ook uit de vraag van Zorg en Welzijn aan Kenniscentrum Sport om een interview te geven over samenwerking met de buurtsportcoach, en een workshop te verzorgen op een groot congres voor professionals van wijkteams op 22 mei 2018. Ik gaf die workshop samen met buurtsportcoaches Tanja Dijkstra (Renkum) en Halima el Ghamarti (Utrecht), beiden werken veel samen met het het wijkteam. De deelnemers waren zeer geïnteresseerd en hebben de de workshop achteraf beoordeeld met een 7.85. Met enige verbazing werd gereageerd op de verhalen van Tanja en Halima: “Ik wist niet dat dat tot de taken van een buurtsportcoach behoort.”
Buurtsportcoach Tanja Dijkstra (Gemeente Renkum)
Tanja Dijkstra werkt al jaren intensief samen met het sociaal team. Samen met haar collega’s doet ze huisbezoeken en begeleidt ze kwetsbare ouderen die een drempel ervaren om te gaan bewegen. Daarnaast legt Tanja verbindingen tussen vraag en aanbod en zorgt indien nodig voor extra begeleiding, want veel mensen hebben net wat meer nodig dan alleen een verwijzing om te gaan bewegen. Tanja zorgt ook voor borging en een goede overdracht, zodat ook de meest kwetsbare mensen uiteindelijk zelfstandig gaan bewegen onder begeleiding van een professional of met wat extra hulp van een vrijwilliger of meer ervaren deelnemer uit de groep. Door goede communicatie met het wijkteam en met de gemeente, door successen met hen te delen en door de signaleringsrol die de buurtsportcoaches inmiddels ook vervullen voor het sociaal team, krijgen de buurtsportcoaches regelmatig vragen en verwijzingen van het sociaal team. Een mooie samenwerking!
Buurtsportcoach Halima el Ghamarti (Harten voor Sport Utrecht)
In de Utrechtse wijken Hoograven en Lunetten vindt Halima el Ghamarti het nog steeds een uitdaging om echt samen te werken met de buurtteams. “We kennen elkaar en weten van elkaar wat we doen, maar ik moet echt moeite doen om bij hen in het vizier te blijven. Daarom schuif ik gewoon regelmatig aan bij een lunch van het buurtteam. Dan merk ik dat ik de dagen daarna meteen meer verwijzingen krijg.” Halima staat nauw in contact met de bewoners van de wijken, bijvoorbeeld door het bezoeken van bewonersverenigingen en via bijeenkomsten van inwoners. Maar ook door het bemensen van een sport- en beweegloket. “Ik vraag altijd door, als mensen een vraag hebben over beweegaanbod in de wijk, of als ze bijvoorbeeld een aanvraag komen doen voor het Jeugdfonds Sport en Cultuur. Bijvoorbeeld naar de gezinssituatie, gezondheid en leefstijl of opvoedingszaken. Zo weet ik wat er speelt in de wijk en in het gezin en kan ik goed meedenken en verbindingen leggen.” Ook Halima probeert altijd een goede match te maken tussen vraag en aanbod, en stemt hier voor af met professionals in sport, bewegen, zorg en sociaal domein. Waar mogelijk maakt ze gebruik van de inzet van vrijwilligers en beweegmaatjes. Zo werken ze niet alleen aan bewegingsstimulering en gezondheid van mensen, maar ook aan sociale contacten en gezelligheid. En indien nodig schakelt ze het buurtteam in. “Mensen vertellen soms meer aan een buurtsportcoach of trainer dan aan een hulpverlener, omdat je op een hele andere manier contact hebt.”
Wijkteams anno 2017/2018
In februari 2018 verschenen de uitkomsten van een derde landelijke peiling onder 242 gemeenten naar de stand van zaken rondom wijkteams. 83% van de gemeenten blijkt over een of meer wijkteams te beschikken en 78% van deze gemeenten is tevreden over de bijdragen van deze teams aan het realiseren van de doelen van de transitie. Het dominante doel van de wijkteams wordt steeds meer het bieden van passende zorg en ondersteuning op maat, direct toegankelijk voor individuele burgers. In eerdere peilingen was te zien dat gemeenten nog sterk bezig waren de omslag te maken naar de nieuwe werkwijze. Inmiddels zijn teams de meeste tijd kwijt aan inhoudelijke zaken als casusregie, vraagverheldering en het maken van een plan met de cliënt/burger. Waar wijkteams onvoldoende aan toe komen zijn preventie, signalering, bevorderen van participatie en outreachend werken. Gemeenten hebben zorgen over de werkbelasting en de toename van hulpvragers met complexe problemen (bron: ‘Sociale (wijk)teams opnieuw uitgelicht’ van kennisinstituut Movisie, januari 2018).
Samenwerkingspartners
Wijkteams staan meer dan voorheen open voor samenwerking. Tijd en een hoge caseload blijft echter een probleem, blijkt uit bovenstaand rapport en wordt bevestigd door de deelnemers aan bovengenoemde workshop. Uit de infographic van Movisie blijkt dat wijkteams vooral samenwerken met huisartsenpraktijken, woningcorporaties, politie, Veilig Thuis en vrijwilligerscentrales. In de uitkomsten van een onderzoek van Mulier Instituut onder 34 gemeenten (2017, evaluatie onderzoek buurtsportcoaches) zien we echter dat 38% van de buurtsportcoaches erin geslaagd is om een verbinding te leggen met het wijkteam. Deze buurtsportcoaches gaven aan dat deze verbindingen nog wel moeizaam tot stand komen. Uit contacten met buurtsportcoaches concludeert Kenniscentrum Sport dat samenwerking tussen buurtsportcoaches en wijkteams nog een punt van aandacht is. Er zijn plekken waar het erg goed gaat, maar we horen ook regelmatig dat buurtsportcoaches geen goed contact krijgen met het wijkteam.
Succesfactoren
Waar ligt dat dan aan? Op basis van veel gesprekken met buurtsportcoaches en onderzoek van Smit en Leenaars (2017) zien we dat het voor buurtsportcoaches makkelijker is om samen te werken als er ook op beleidsniveau wordt samengewerkt tussen sport en sociaal domein. Of als de buurtsportcoach en het wijkteam voor dezelfde organisatie en/of vanaf dezelfde locatie werken. Dat maakt dat lijntjes vaak letterlijk en figuurlijker korter zijn, en drempels om samen te werken lager. Het lijkt te helpen als een buurtsportcoach een achtergrond heeft (opleiding of werkervaring) in zorg of welzijn. Het spreken van dezelfde taal is dan een succesfactor. Een andere mogelijke reden kan zijn dat buurtsportcoaches met een achtergrond in zorg of welzijn of met ervaring met kwetsbare doelgroepen makkelijker contact leggen met wijkteams en hierin wellicht meer overtuigend zijn dan collega’s met een sportachtergrond.
Buurtsportcoaches hebben soms ook ‘last’ van cultuurverschillen tussen verschillende sectoren. Zij geven aan snel tot actie te willen overgaan (echte doeners) waarbij ze soms aanlopen tegen bureaucratie bij andere organisaties. Ook wordt aangegeven dat de belangen van deelnemende partijen verschillend kunnen zijn, wat de samenwerking niet bevordert (van Lindert e.a., 2017). In de tipsheet duurzame en integrale inzet van de buurtsportcoach en in het artikel met tips voor samenwerking komen deze en andere succesfactoren aan de orde.
Perspectief van de wijkteams
Naar aanleiding van bovenstaand onderzoek van Movisie, zijn we in gesprek gegaan met de onderzoekster Silke van Arum en adviseur Bora Avric. Waarom denken zij dat de verbinding nog steeds moeizaam tot stand komt, en wat zijn hun tips voor buurtsportcoaches? Silke en Bora: “Wij herkennen ons in bovenstaand verhaal. Wijkteams zijn inderdaad beter georganiseerd dan in 2016, maar door de hoge caseload van individuele hulpvragen en zware problematiek, komen ze er nauwelijks aan toe om met een duidelijk plan de wijk in te gaan. Uit ons onderzoek blijkt dat 59% van de wijkteams onvoldoende toekomt aan het benaderen van wijkbewoners in verband met preventie en vroegsignalering. En maar liefst 44% van de gemeenten vindt dat de wijkteams onvoldoende outreachend werken. Hier ligt absoluut een kans voor buurtsportcoaches! Onze tip voor buurtsportcoaches is dan ook: ga in gesprek met iemand uit het wijkteams, of vraag of je iets mag vertellen over jouw werk als buurtsportcoach bij een wijkteamoverleg. Laat op dat moment zien hoe jij het wijkteam kunt ontlasten, bijvoorbeeld door schakel te zijn in signalering en preventie en door outreachend te werken in de wijk.”
