Wat is een beweegvriendelijke omgeving?

Een beweegvriendelijke omgeving (BVO) is een inclusieve leefomgeving die mensen faciliteert, stimuleert en uitdaagt om te bewegen, spelen, sporten en ontmoeten. In een beweegvriendelijke omgeving onderscheiden we functioneel bewegen, recreatief bewegen en sportief bewegen. Functioneel bewegen wordt ook actief verplaatsen of actieve mobiliteit genoemd. Denk aan lopen of fietsen naar school, de winkel of het werk. Met recreatief bewegen bedoelen we een ommetje maken, buitenspelen of moestuinieren en bij sportief bewegen kun je denken aan hardlopen, wielrennen en voetballen.

Inclusieve beweegvriendelijke omgeving

Met inclusieve leefomgeving bedoelen we dat de openbare ruimte en voorzieningen niet alleen toegankelijk zijn voor iedereen maar ook dat iedereen zich prettig en vrij moet voelen en durven te bewegen en verblijven. Een inclusieve beweegvriendelijke omgeving voldoet aan 11 B’s^[1]:

1. Beschikbaar: is het er als mensen het nodig hebben, bijvoorbeeld openingstijden van een sporthal of tennisbaan?
2. Bereikbaar: kan iedereen er komen, bijvoorbeeld met het openbaar vervoer? En zonder drempels of omwegen?
3. Betreedbaar: kan iedereen er gemakkelijk naar binnen, naar buiten, erop of eraf? Ook als je geen trappen kunt nemen?
4. Bruikbaar: kunnen mensen er doen wat ze van plan zijn?
5. Begrijpelijk: begrijpt iedereen alle informatie? Ook zonder alles twee keer te moeten lezen?
6. Bekend: kun je eenvoudig opzoeken of terugvinden wat je nodig hebt?
7. Betrouwbaar: voelt iedereen zich veilig en welkom?
8. Beweegstimulerend: zet de omgeving alle inwoners aan tot bewegen, buitenspelen, sporten en/of ontmoeten?
9. Behaaglijk: is de omgeving aantrekkelijk en comfortabel voor iedereen?
10. Betaalbaar: Is toegang tot de locatie betaalbaar (gratis of voor acceptabele prijs)?
11. Betrokken: zijn bij totstandkoming van de omgeving belanghebbenden betrokken bij het ontwerp ervan?

In de Inspiratiegids inclusieve beweegvriendelijke omgeving en Ontwerpchecklist vind je tips voor het creëren van een inclusieve beweegvriendelijke omgeving.

Hardware, software en orgware

Kenniscentrum Sport & Bewegen definieert de beweegvriendelijke omgeving nadrukkelijk breder dan alleen de fysieke omgeving (de hardware). De beweegvriendelijke omgeving bestaat altijd uit drie elementen: hardware, software en orgware. Hardware is de fysieke (sport)infrastructuur die sporten, spelen, bewegen en ontmoeten faciliteert. Software staat voor het sport- en beweegaanbod: activiteiten & interventies, begeleiding & coaching en communicatie & voorlichting. Orgware bevat alles wat betreft het proces om te komen tot het zichtbare aanbod: monitoring & evaluatie, onderhoud & beheer, visie & beleid, eigenaarschap & financiën, samenwerking & burgerparticipatie.

Voor een beweegvriendelijke omgeving zijn geen blauwdrukken, maar wel werkzame elementen en bouwstenen met ontwerpprincipes. Hoe je een leefomgeving vormgeeft zodat die als beweegvriendelijk wordt ervaren, hang altijd af van de lokale context: de wensen en behoeften van bewoners of (toekomstige) gebruikers, cultuur, landschap, klimaat en de mogelijkheden in een buurt of gemeente.

Macro-, meso- en microniveau

Je kunt op drie niveaus met een beweegvriendelijke omgeving aan de slag: 

1. Het macroniveau is het niveau van gemeentelijke strategische missie of (omgevings)visie. De missie/visie dient als paraplu voor al het gemeentelijk beleid rondom de gezonde leefomgeving (ruimte). Denk hierbij aan een bredere visie zoals de gemeente Groningen heeft gedaan met een Healthy Ageing Visie. 

2. Het mesoniveau gaat over lokaal gemeentelijk beleid ten aanzien van een beweegvriendelijke omgeving. Denk hierbij aan elementen als sport, spelen, bewegen, actieve mobiliteit, het lokaal sportakkoord en het preventieakkoord. Bekijk hoe de gemeenten Almere, Venlo en Leiden een beweegvriendelijke omgeving hebben uitgewerkt in het beleid.

   Wil je zelf aan de slag? Gebruik dan het stappenplan beleid voor een beweegvriendelijke omgeving.

3. Het microniveau is het uitvoeringsniveau ofwel de actieplannen voor een beweeglocatie (zoals inrichting, activatie, onderhoud). Denk hierbij aan het aanleggen van een pumptrack, speelterrein, beweegtuin of skeelerroute. Bij beweegvriendelijkebuurt.nl vind je een stappenplan voor het realiseren van een beweeglocatie.

Ben je op zoek naar inspiratie? Neem dan een kijkje in de Atlas beweegvriendelijke omgeving voor inspirerende voorbeelden van locaties, en in de Bouwstenen van de beweegvriendelijke omgeving voor inrichtingselementen.

Integraal samenwerken

De beweegvriendelijke omgeving is een onderdeel van de gezonde leefomgeving. Sporten en bewegen heeft veel voordelen en maatschappelijke meerwaarde. Maar dan is het wel belangrijk dat de leefomgeving zo is ingericht dat deze uitnodigt tot bewegen, spelen en sporten en dat dit thema niet ondersneeuwt onder andere belangrijke thema’s als klimaatadaptatie, luchtkwaliteit, zorg of mobiliteit. Sterker nog, een beweegvriendelijke omgeving kan met een goede integrale aanpak juist heel goed gekoppeld worden aan deze opgaven. BVO is een middel om te komen tot leefbaarheid, sociale cohesie, een gezonde leefstijl, mentale gezondheid, citymarketing en de identiteit van een buurt. De 11 argumenten van een beweegvriendelijke omgeving laten zien welke kansen er zijn.

Integraal samenwerken is essentieel om tot een beweegvriendelijke omgeving te komen. Het realiseren van een beweegvriendelijke omgeving gaat immers niet alleen om fysieke aanpassingen in de wijk (hardware). Je hebt ook een activeringsplan of -campagne (software), een subsidieregeling (bijvoorbeeld open club/toegankelijke sportplek), thematische aanpakken of uitvoeringsplannen (zoals lopen en fietsen naar school, vergroening van de buurt) nodig. Een goede verbinding tussen het ruimtelijk en sociaal domein is daarom een voorwaarde voor succes. Er zijn diverse uitdagingen bij samenwerken, maar lees hier hoe je domeinen kunt koppelen en waar je op moet letten in de praktijk. Onderstaande afbeelding laat diverse stakeholders voor een beweegvriendelijke omgeving zien.

Lees meer

• Whitepaper Beweegvriendelijke omgeving 
• Themapagina beweegvriendelijke omgeving