Dit zijn veelbelovende middelen om mentale vermoeidheid bij sporters tegen te gaan

Een intensieve werk- of studiedag, stressvolle autorit of langdurige concentratietaak kunnen ervoor zorgen dat een sporter vermoeid en prikkelbaar is. Deze mentale vermoeidheid leidt bijvoorbeeld tot slechtere duurprestaties, onnauwkeurige voetbalpasses en slechtere cognitieve functies zoals aandacht, alertheid en reactievermogen. Mentale vermoeidheid kan sportprestaties in de weg zitten. Mogelijk liggen ook blessures op de loer. Reden voor een groep Belgische onderzoekers om alle maatregelen – en de effectiviteit ervan voor het tegengaan van mentale vermoeidheid – op een rij te zetten.

Veelbelovende middelen

Cafeïne, koolhydraatrijke mondspoeling en geur

Inname van cafeïne is de meest onderzochte maatregel waarvan onderzoek uitwijst dat het helpt bij mentale vermoeidheid. Het verhoogt de alertheid, reactietijd en waakzaamheid, en verbetert duurprestaties. Ook een koolhydraatrijke mondspoeling benoemen de onderzoekers als effectief. Hierbij spoelen sporters hun mond met een koolhydraatdrankje zonder deze door te slikken. Het lijkt het erop dat de koolhydraten – via een seintje naar de hersenen – het vermoeidheidsgevoel onderdrukken. 

Ook geur kan een rol spelen bij het tegengaan van mentale vermoeidheid. Het idee bestaat dat het ruiken van een lekkere geur leidt tot positieve gevoelens, waardoor sporters zich mentaal frisser voelen. Hoe deze maatregelen precies werken tegen mentale vermoeidheid is veelal onbekend, maar het lijkt erop dat dopamine – een stof die hoort bij het beloningssysteem van de hersenen – een rol speelt.

Slaap

Met slaap herstelt een sporter van mentale vermoeidheid. Over of dat ook geldt voor een middagdutje na een cognitief vermoeiende taak is weinig bekend. Als het niet lukt om gedurende de nacht voldoende te slapen, kan een middagdutje van maximaal dertig minuten mogelijk uitkomst bieden bij mentale vermoeidheid.

Muziek en motivatie

Ook het luisteren naar muziek is onder de loep genomen. Volgens de onderzoekers kan dat helpen om de gevolgen van mentale vermoeidheid te verminderen. Hier speelt waarschijnlijk een verhoogde motivatie een rol.

Het stimuleren van extrinsieke motivatie kan ook mentale vermoeidheid tegengaan. Een financiële beloning aan het einde van een langdurige mentaal vermoeiende taak doet namelijk de verminderde cognitieve functies teniet. Of een (financiële) beloning ook bij topsporters werkt – die over het algemeen intrinsiek gemotiveerd zijn – moet onderzoek nog uitwijzen. 

Niet of nauwelijks werkzaam

Creatine

De onderzoekers beschrijven ook twee studies naar het gebruik van creatine, omdat er aanwijzingen zijn dat creatine-suppletie cognitieve functies verbetert. Mentale vermoeidheid zou samenhangen met een afname van fosfocreatine in de hersenen. En aangezien creatine de concentratie in de hersenen kan verhogen, zou dit helpen bij het tegengaan van mentale vermoeidheid. Meer onderzoek is nodig om deze gedachtegang te onderbouwen.  

Hersenstimulatie

Ook keken de onderzoekers naar verschillende methoden voor hersenstimulatie om mentale vermoeidheid te verminderen. Een voorbeeld is transcranial direct current stimulation (tDCS) waarbij de hersenen worden gestimuleerd door het toedienen van kleine elektrische stroompjes via de schedel. Het idee hierachter is dat verschillende hersengebieden – die ook actief zijn bij inspanning – worden geactiveerd, waardoor sporters een inspanning als minder zwaar ervaren. Hoewel tDCS nog niet in de praktijk werkt, zou dat volgens de onderzoekers wel kunnen als de juiste hersengebieden worden gestimuleerd.

Ademhalen, mindfulness en binaural beats

Meer maatregelen die niet lijken te werken tegen mentale vermoeidheid zijn systematisch ademhalen (met of zonder visualisatie), mindfulness en ‘binaural beats’.

Binaural beats zijn geluidstracks die twee tonen met een andere geluidsfrequentie afspelen. In het linkeroor hoort iemand de ene toon en in het rechteroor de andere toon. Omdat de twee tonen een klein beetje verschillen, maken de hersenen een extra trilling aan die een bepaalde gemoedstoestand zou oproepen. Dit zou mentale vermoeidheid verhelpen, maar het bewijs hiervoor is gering. 

Conclusie

Omdat de opzet van de verschillende studies sterk uiteenloopt, is het volgens de onderzoekers moeilijk om definitieve conclusies te trekken over de effectiviteit van de verschillende middelen. Een aantal middelen, zoals cafeïne en muziek, kan mentale vermoeidheid verhelpen. Maar het is verstandig om in aanloop naar een belangrijke wedstrijd of toernooi zo veel mogelijk zware cognitieve belasting te voorkomen.