Samenwerken met de buurtsportcoach in jouw wijk of gemeente?

Eerst even wat cijfers op een rij. 82% van de gemeenten zet buurtsportcoaches al in voor een betere verbinding van sport- en beweegaanbod met welzijn, en 78% voor verbinding met de buurt (zoals buurthuizen). In ongeveer driekwart van de gemeenten proberen buurtsportcoaches een brug te slaan met jeugdzorg, evenals de de ouderenzorg en de gezondheidszorg ^[1].

Voorbeelden sport en bewegen voor kwetsbare doelgroepen

• Tijdens de eerste lockdown door COVID-19 waren buurtsportcoaches zichtbaar in landelijke en lokale media terwijl ze balkongym en digitale beweegsessies en challenges ontwikkelden voor (kwetsbare) inwoners. Hieruit zijn nieuwe samenwerkingsrelaties ;ontstaan tussen buurtsportcoaches en woonzorginstellingen, of woningbouwcorporaties. In Vlaardingen is in de coronaperiode een samenwerking ontstaan tussen buurtsportcoaches en organisaties voor dak- en thuislozenopvang.
• Een mooi voorbeeld van sport als middel is de Voetbalwerkplaats in Wageningen. Hier bieden een zorgorganisatie en een voetbalvereniging samen een begeleide leer- en werklocatie aan voor mensen met een verstandelijke beperking en mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Op en langs het veld leren de jonge cliënten als teamlid en vrijwilliger vaardigheden die ze in hun verdere leven kunnen gebruiken.
• Sociaal vitaal is een van de erkende interventies die naast bewegingsstimulering aandacht besteedt aan sociale vaardigheden. In Westerwolde wordt dit programma ingezet ter bestrijding van eenzaamheid en gezamenlijk uitgevoerd door de lokale welzijnsorganisatie en een beweegaanbieder.

Achtergrond van de buurtsportcoach regeling

Sinds 2008 bestaat de Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur waarmee 2.250 fte combinatiefunctionarissen is aangesteld met 40% financiering vanuit het Rijk (Ministeries van VWS en OCW) en 60% cofinanciering lokaal. Deze combinatiefunctionarissen maakten de verbinding tussen onderwijs en sport-, beweeg- en cultuuraanbieders, zodat meer kinderen konden deelnemen aan sportieve en culturele activiteiten tijdens en na schooltijd.

Vanwege het succes van de regeling, heeft minister Schippers in 2012 de regeling verbreed en de naam ‘buurtsportcoach’ in het leven geroepen. Het aantal fte werd opgehoogd naar 2.900 en buurtsportcoaches mochten ook voor andere doelgroepen verbindingen maken tussen sport, bewegen en andere sectoren. Met name sinds de decentralisaties maken gemeenten steeds vaker de keus om buurtsportcoaches in te zetten voor ouderen en kwetsbare groepen. In 2019 is de regeling opnieuw uitgebreid, onder andere met financiering van het Ministerie van SZW. Inmiddels werken 6.012 functionarissen op lokaal niveau vanuit de ‘Brede Regeling Combinatiefuncties’ in 350 gemeenten.

3 manieren waarop de buurtsportcoach zorg, sport en bewegen verbindt

Onderzoek wijst uit dat buurtsportcoaches die deze verbinding met zorg maken, dat op grofweg drie manieren kunnen doen. Ook een combinatie van onderstaande rollen is goed mogelijk, met als doel dat mensen structureel en zelfstandig in de wijk gaan bewegen.

1. Als doorverwijzer. Deze buurtsportcoach maakt een overzicht van laagdrempelige beweegactiviteiten in de wijk, bemant een sport- en beweegloket of houdt een beweegspreekuur in het gezondheidscentrum. Sommige buurtsportcoaches nemen mensen letterlijk aan de hand mee naar het beweegaanbod, om drempels zoveel mogelijk weg te nemen.
2. De buurtsportcoach als organisator biedt kennismakingslessen voor verschillende activiteiten, of organiseert fittesten voor mensen met (verhoogde kans op) een chronische aandoening.
3. De buurtsportcoach die als makelaar voortdurend schakelt tussen vraag (van de verwijzer en de patiënt / cliënt) aan het lokale beweegaanbod. Deze buurtsportcoach kent de behoeften van zorgverleners en de doelgroep, is op de hoogte van passend aanbod in de wijk en zal sport- en beweegaanbieders stimuleren en ondersteunen bij het ontwikkelen van passend aanbod en/of bijscholingen.

Deze drie rollen zijn aangetoond door middel van promotieonderzoek van de Wageningen Universiteit en Radboud UMC.

Buurtsportcoach, beweegmakelaar of beweegconsulent

Een ruime meerderheid (2.746 fte) van de professionals die werken vanuit deze regeling is bezig met het maken van een verbinding tussen sport, bewegen en tenminste één andere sector. 577 fte wordt ingezet voor een betere verbinding tussen kunst, cultuur en andere domeinen. Op lokaal niveau worden vele functienamen gebruikt voor deze professionals, die zowel op uitvoerend als meer coördinerend of verbindend niveau werken. De meest gangbare naam is buurtsportcoach, maar als ze werken met ouderen of kwetsbare groepen en bewegen (als middel) inzetten, noemen ze zichzelf ook vaak beweegcoach, beweegconsulent, talentcoach of leefstijlmakelaar.

Wat kan de buurtsportcoach voor mij betekenen?

Er is helaas geen eenduidig antwoord te geven op deze logische vraag. Dat komt doordat je de doelgroepen, taken en werkzaamheden van de buurtsportcoaches zelf op lokaal niveau , naar behoefte kunt vaststellen.

Van oudsher werkt een groot deel van de buurtsportcoaches nog met en voor jeugd. Sinds 2012 is er echter jaarlijks een toename te zien van gemeenten die buurtsportcoaches (ook) voor ouderen en kwetsbare doelgroepen inzetten. In 78% van de gemeenten werken buurtsportcoaches momenteel met en voor ouderen en 72% van de gemeenten zet een of meerdere buurtsportcoaches in voor mensen met een beperking of chronische aandoening. Als we kijken naar de verdeling van het aantal beschikbare fte, dan is het gros van de functionarissen nog steeds werkzaam voor kinderen van 0-12 jaar (bijna 1.600 fte) en wordt 325 fte ingezet voor ouderen (65+) en 220 fte specifiek voor mensen met een beperking of chronische aandoening.

Verschillende rollen en taken

Niet alleen de doelgroepen verschillen lokaal, maar ook de taken en rollen zijn overal anders. In de ene gemeente staan buurtsportcoaches voor de groep, geven ze lessen en begeleiden ze mensen. In de andere gemeente worden buurtsportcoaches ingezet als makelaar of verbinder van verschillende organisaties of van vraag en aanbod op het gebied van sport, bewegen en gezondheid en welzijn.

Als (potentiële) lokale samenwerkingspartner kun je invloed uitoefenen op al deze keuzes. Ga in gesprek met de gemeente en de werkgever van de buurtsportcoaches, geef aan hoe jij gebruik zou willen maken van de buurtsportcoach, op basis van welke behoefte en hoe je bereid bent om daarin te investeren in cofinanciering, tijd of op een andere manier. Buurtsportcoaches hebben een opdracht vanuit de gemeente, maar die wordt meestal jaarlijks opnieuw vastgesteld op basis van beleid en behoefte.

Hoe kom je in contact met de buurtsportcoach?

Wil je samenwerken met of verwijzen naar sport- of beweegaanbieders in de wijk, of wil je weten of er geschikt beweegaanbod is in de wijk voor een bepaalde doelgroep? Neem dan contact op met de buurtsportcoach (of beweegmakelaar, etc.) in jouw gemeente. Als je nog geen contactgegevens hebt, dan kun je die meestal vinden via de website van de gemeente (afdeling sport) of van de lokale sportuitvoeringsorganisatie. Soms zijn de buurtsportcoaches in dienst van de gemeente, maar ze kunnen ook werken voor de sportservice organisatie, een welzijnsorganisatie of een onderwijsinstelling. In kleine gemeenten zijn de buurtsportcoaches soms in dienst van de provinciale sportorganisatie.