Meer thuiswonende mensen met dementie die minder bewegen
Ouderen met dementie bewegen minder dan hun leeftijdgenoten zonder dementie. Dat verschil is het grootst voor matig tot intensief bewegen. Bewegen en vooral matig tot intensief is – net als voor anderen – belangrijk voor fitheid, gezondheid en kwaliteit van leven. Door de nieuwe eisen voor opname in verzorgings- of verpleeghuis wonen mensen met dementie een stuk langer thuis dan een aantal jaar geleden. Naar schatting de helft van de mensen die tot een aantal jaar geleden in een woonzorginstelling verbleven, komen daar nu niet meer voor in aanmerking. Het gaat om 200.000 ouderen, waarvan een deel met dementie.
Weinig geschikt aanbod
De noodzaak wordt dus groter dat er geschikt beweegaanbod beschikbaar komt voor deze groep. De beperkingen zijn bij veel mensen uit deze groep nog niet zo ernstig dat ze alleen bij een fysiotherapeut kunnen bewegen. Bewegen kan bijvoorbeeld nog prima bij de dagbesteding, of daarbuiten – bijvoorbeeld bij sportverenigingen, in een fitnesscentrum, of in buurthuizen. Maar de cognitieve en motorische beperkingen van deze groep, vragen wél om specifiek aanbod, en dat ontbreekt vermoedelijk in veel gemeenten. Zeker als de dementie wat verder gevorderd is aangepast beweegaanbod nodig.
De vraag is: waar moet aanbod voor deze doelgroep aan voldoen? En hoe kunnen mensen gemotiveerd en gestimuleerd worden om mee te doen? In het algemeen geldt voor mensen die weinig bewegen en wat minder gemotiveerd zijn dat het vooral belangrijk is om belemmeringen weg te nemen, nog voordat je de voordelen duidelijk maakt.
Het onderzoek
Esther Karssemeijer heeft daarom 20 thuiswonende mensen met dementie, hun mantelzorgers, en fysiotherapeuten (15 deelnemers) gevraagd welke factoren de grootste invloed hadden op hun sport- en beweeggedrag. Dat waren motiverende, belemmerende en faciliterende factoren. Alle betrokkenen moesten de factoren rangschikken naar belangrijkheid. Die lijst met factoren was gebaseerd op eerder onderzoek.
De mensen met dementie deden overigens al wel mee aan onderzoek waarbij ze virtueel moesten fietsen. Het kan zijn dat zij en hun mantelzorgers daardoor niet helemaal representatief zijn voor alle mensen met vergelijkbare problematiek.
Grote verschillen tussen groepen
De 10 belangrijkste factoren zijn vooral factoren die die belangrijk zijn voor de persoon zelf, zoals: goed voor de gezondheid, en leuk om te doen. Dat geldt voor alledrie de groepen (respondenten). Maar daarbij is het wel opvallend dat de mensen met dementie plus de mantelzorgers heel andere factoren noemen dan de fysiotherapeuten. Bij de laatsten staan vijf belemmeringen in de top 10 van factoren met de meeste invloed, terwijl de anderen alleen maar positieve factoren in de top 10 noemden. Deze uitkomst is niet onverwacht. Mensen met dementie focussen liever op positieve zaken dan op verlies van functies. Fysiotherapeuten zijn in hun werk juist meer gericht op het wegnemen van belemmeringen, en noemen die daarom waarschijnlijk meer.
Overzicht van de resultaten
Onderstaande tabel is een weergave van de belangrijkste motiverende, stimulerende en belemmerende factoren om mensen met dementie te laten bewegen. Mensen met dementie, hun mantelzorgers en fysiotherapeuten hebben apart gescoord. 1 betekent: belangrijkste binnen de groep.
| Mensen met dementie | Mantelzorgers | Fysiotherapeuten | |
| Goed voor mijn gezondheid | 1 | 1 | |
| Bewegen heeft lichamelijke voordelen | 2 | 2 | |
| Lang soepel blijven | 3 | ||
| Kom graag buiten in de natuur | 4 | ||
| Meer zelfvertrouwen door bewegen | 5 | 3 | |
| Begeleider aanwezig | 3 | ||
| Plezier in bewegen | 4 | ||
| Goed weer | 5 | ||
| Neemt geen initiatief | 1 | ||
| Gezelligheid | 2 | ||
| Last van pijn | 4 | ||
| Te moe voor bewegen | 5 |
Betekenis voor de praktijk: meer en persoonsgericht aanbod
Het is belangrijk dat er aanbod is voor thuiswonende mensen met dementie. Op basis van onze kennis lijkt deze groep weinig tot geen aandacht te krijgen vanuit gemeenten en beweegdocenten. Terwijl het voor deze groep juist extra lastig is om individueel te bewegen, of aan te sluiten bij een vereniging of anders georganiseerd aanbod.
Het belang van persoonsgebonden factoren benadrukt het belang van een persoonsgerichte aanpak. Dat kan ook in groepsgebonden activiteiten, waarin mensen persoonlijke aandacht krijgen. Waar rekening wordt gehouden met individuele beperkingen, en waar mensen oefeningen op hun eigen niveau kunnen doen. Het belang van persoonsgerichte aanpak geldt voor dementerende ouderen nog meer dan bij andere senioren.
Dat de doelgroep en mantelzorgers vooral motiverende factoren voor bewegen selecteren kan goed gebruikt worden in de communicatie om mensen te betrekken bij een activiteit. Benadruk daarbij dan de voordelen van bewegen die de mensen zélf benoemen. Daarnaast is het belangrijk dat de doelgroep en hun mantelzorgers van professionals leren hoe je met belemmeringen – die er wel degelijk zijn – om kunt gaan. Is iemand bijvoorbeeld vaak te moe om te bewegen, dan plan je bewegen op een moment op de dag waar hij of zij actiever is. En begin dan rustig aan: energie neemt juist vaak toe als je eenmaal bezig bent.
Verder lezen
- Inhoud onderzoek Laat het brein niet indutten: beweeg slim en verminder de kans op dementie.
- Vitueel fietsen voor mensen met dementie
- Activiteiten voor dementerende ouderen
- Vind publicaties over dementie in de Kennisbank Sport en Bewegen.
Dit artikel is gebaseerd op de volgende wetenschappelijke publicatie: Karssemeijer EGA, de Klijn FH, Bossers WJR, Rikkert MGMO, van Heuvelen MJG. Ranking Barriers, Motivators, and Facilitators to Promote Physical Activity Participation of Persons With Dementia: An Explorative Study. J Geriatr Phys Ther. 2018 Aug 7.
