Bijna 600.000 Nederlanders hebben COPD (chronische obstructieve longziekte). COPD is de verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem. Het is een ziekte waarbij de longen steeds verder achteruit gaan. Het belangrijkste gevolg is kortademigheid. COPD is niet te genezen. Bij revalidatieprogramma’s leren patiënten om te gaan met hun ziekte. Deze programma’s omvatten lichamelijke oefening, psychologische ondersteuning en lotgenotencontact. Dit kan de neerwaartse spiraal van steeds minder lucht, minder spierkracht, angst en sociale isolatie doorbreken.
Het Nivel heeft in 2018 een Longmonitor uitgevoerd. 791 mensen met verschillende longaandoeningen hebben informatie gegeven over bewegen. De belangrijkste resultaten staan in een factsheet:
- 35% van de mensen met COPD beweegt niet
- 24% van de mensen met COPD beweegt wel maar wil meer bewegen
- 41% van de mensen met COPD geeft aan voldoende te bewegen
- 30% van de mensen met COPD voelt zich onvoldoende in staat om te werken aan gezondheid en welzijn
- slechts 17% van de mensen met COPD wordt door zorgverleners aangemoedigd om te bewegen
Trainen en sporten verbetert de kwaliteit van leven voor mensen met COPD
Er is veel onderzoek gedaan naar trainingsprogramma’s om te sporten voor mensen met COPD. Daaruit blijkt dat lichamelijke activiteit een positief effect heeft bij COPD, ook al beperkt de kortademigheid de intensiteit van de inspanning. Veel deelnemers hebben minder last van kortademigheid en vermoeidheid als ze gaan trainen. Ook hun emotioneel functioneren verbetert. Bovendien hebben ze het gevoel meer controle te hebben over hun ziekte. Ook kunnen ze fysiek meer aan en verbetert hun functionele capaciteit, die bepaald wordt door te kijken hoe ver ze in zes minuten kunnen lopen. Vooral de programma’s waarbij mensen begeleid worden vanuit het ziekenhuis scoorden goed, beter dan bij begeleiding vanuit een niet-klinische setting.
Duur- en krachttraining
Veel onderzochte programma’s bestaan uit duurtraining, waarbij de patiënten op flink tempo gaan wandelen en fietsen. Hierdoor worden ze en fitter. Muziek bij het trainen zorgt voor extra positieve resultaten. Specifieke training van de inademingsspieren vergroot het uithoudingsvermogen van deze spieren, maar heeft geen effect op de fitheid of kortademigheid.
Behalve duurtraining blijkt ook krachttraining een positieve invloed te hebben op COPD. De effecten op de kwaliteit van leven, loopafstand en inspanningscapaciteit zijn nagenoeg hetzelfde. Vooral voor mensen die tijdens duurtraining veel last hebben van kortademigheid kan krachttraining een goed alternatief zijn. Bovendien heeft krachttraining als extra voordeel dat het de spiersterkte verbetert. Idealiter omvat de training daarom zowel kracht- als duurtraining. Een prettige bijkomstigheid voor individu en maatschappij is dat de programma’s zorgen voor een daling in minder ziekenhuisopnames, en daarmee voor een kostenbesparing.
Betere doorbloeding en sterkere spieren
Hoe komt het dat lichamelijke activiteit zulke positieve effecten heeft? De longfunctie van patiënten met COPD verbetert immers niet. De verklaring ligt in het effect op de spieren en het hart. Een belangrijke bijkomstigheid van leven en omgaan met COPD is namelijk een sterkere afbraak van spieren. En in geval van roken – vaak (mede-) veroorzaker van COPD – is bovendien de opbouw van eiwitten en spieren minder. De massa van de grote beenspieren bij oudere mannen met COPD kan tot wel 50 procent lager zijn dan bij inactieve leeftijdsgenoten. Lichamelijke training verbetert de doorbloeding en versterkt de spieren. Daardoor wordt de zuurstof die de longen opnemen beter rondgepompt en verbetert het uithoudingsvermogen.
Trainingsadvies en contra-indicaties
Iedereen met COPD, maar zeker degenen met COPD in een gevorderd stadium, is gebaat bij lichamelijke oefening. Zowel duur- als krachttraining zijn goed, een combinatie werkt het best. Het is belangrijk dat de training in het begin wordt begeleid en op maat gemaakt, waarbij rekening wordt gehouden wensen, mogelijkheden en met eventuele andere ziekten. Hoe lang trainingsprogramma’s moeten duren is niet specifiek onderzocht, wel dat een programma van zeven weken beter was dan een van vier weken. Zuurstoftherapie bij het trainen wordt aangeraden bij mensen waarbij het bloed minder dan 90 procent van de maximale hoeveelheid zuurstof opneemt, of al in rust adem tekort komen. Zuurstoftherapie is ook een aanrader bij kortademigheid aan het eind van de training.
Als patiënt meer gaan bewegen en sporten met COPD, maar hoe?
Heeft u zelf COPD en wilt u graag meer onder begeleiding bewegen maar u weet niet hoe, dan hangt het van uw eigen situatie en woonplaats af wat de mogelijkheden zijn.
- Uw specialist, huisarts en/of fysiotherapeut kunnen helpen bepalen welk soort en niveau van bewegen voor u geschikt is. Een deel van hen kan dan ook aangeven waar u terecht kunt.
- Bij gespecialiseerde fitnesscentra, NLActief preventiecentra, zijn werknemers in dienst die geschoold zijn in het omgaan met mensen met verschillende chronische aandoeningen.
- Wilt u bewegen op een aangepast niveau maar heeft u geen specialistische begeleiding nodig, kijk dan wat er in uw gemeente is, bijvoorbeeld door (via de gemeente afdeling sport) hulp te vragen van een buurtsportcoach bij het zoeken, te kijken of Meer Bewegen voor Ouderen (MBvO) groepen geschikt aanbod hebben, of te zoeken naar wandel- of fietsgroepen zijn waar u bij aan kunt sluiten. Vaak is er veel meer aanbod dan op het eerste gezicht lijkt.
- Kijk voor meer informatie ook op de site van het Longfonds.
Bronnen:
- B.K. Pedersen, B.Saltin, Exercise as medicine – evidence for prescribin exercise as therapy in 26 different chronic diseases. Scan J Med Sci Sports 2015: (Suppl 3) 25: 1-72. COPD: p.34-35.
- COPD treft 600.000 Nederlanders (Nieuwsbericht Longfonds, 23 mei 2016)
