Alles over sport logo

Nationale Diabetes Challenge: de kracht van samen wandelen

Wandelen in groepsverband is laagdrempelig, veilig en sociaal. Met de Nationale Diabetes Challenge kun je mensen met diabetes en andere kwetsbare groepen bereiken en ze de eerste stap naar een actievere leefstijl laten zetten. In dit artikel lees je wat de Nationale Diabetes Challenge is, wat die oplevert en hoe je ermee kunt beginnen.

Nationale Diabetes Challenge

De Nationale Diabetes Challenge (NDC) is een erkend beweegprogramma van de Bas van de Goor Foundation. De interventie is bekend bij zorgverleners en de Foundation heeft goede contacten en werkt samen met vele zorggroepen, gezondheidscentra, huisartsenpraktijken en zorgverzekeraars. Het is een interventie waarmee je uitvoering kunt geven aan een lokaal sport- en/of preventieakkoord.

Deelnemers wandelen van mei tot en met september onder begeleiding van een professional één keer per week in de eigen buurt. In 20 weken werken zij in de groep toe naar hun eigen wandeldoel en naar de feestelijke finale bij een landelijk slotevenement. De wandelaars krijgen begeleiding bij het opbouwen van hun wandelconditie, horen bij een groep en krijgen wandeltips. De deelnemers krijgen meer vertrouwen in hun lichaam en ervaren plezier en gezelligheid tijdens de wandelingen. Dat zijn belangrijke motivatoren voor inactieve, kwetsbare mensen om duurzaam in beweging te komen. Deelnemers zijn letterlijk en figuurlijk stap voor stap samen op weg naar een gezonde toekomst.

“Bewegen is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes nog een beetje meer. Dat komt omdat de insuline – die mensen met diabetes type 2 vaak deels nog zelf aanmaken – gevoeliger wordt en beter werkt door te bewegen,”

Bas van de Goor Foundation

Ontlasten van de zorg

De Nationale Diabetes Challenge (NDC) is bekend bij zorgverleners. De Foundation heeft goede contacten en werkt samen met vele zorggroepen, gezondheidscentra, huisartsenpraktijken en zorgverzekeraars. De samenwerking met zorgverleners is belangrijk, om mensen met (verhoogd risico op) diabetes en andere chronische aandoeningen te bereiken en te motiveren. De betrokkenheid van zorgverleners geeft de wandelaars ook een veilig en vertrouwd gevoel. Als je vanuit de sport- en beweegsector wil samenwerken met de zorg, benadruk dan dat je hen wilt ontlasten en stel de zorgverleners een concrete vraag. Bijvoorbeeld om in een bepaalde periode 15 mensen met diabetes te verwijzen naar de buurtsportcoach.  

Kwetsbare doelgroepen

De NDC is in de eerste plaats ontwikkeld voor mensen met diabetes met als missie de kwaliteit van leven van mensen met diabetes verbeteren door hen in beweging te brengen. De Foundation en haar medewerkers hebben – deels vanuit eigen ervaring – veel kennis over diabetes, zelfmanagement en het effect van bewegen op diabetes. Zoals Bas van de Goor zegt: “Bewegen is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes nog een beetje meer. Dat komt omdat de insuline – die mensen met diabetes type 2 vaak deels nog zelf aanmaken – gevoeliger wordt en beter werkt door te bewegen.” In de praktijk wandelen ook andere mensen mee met de NDC groepen. Denk aan mensen met overgewicht, een hoge bloeddruk of een andere chronische aandoening. Maar ook partners van diabetespatiënten sluiten regelmatig aan.

Succesfactoren van de Nationale Diabetes Challenge

  • De NDC is een relatief eenvoudig programma voor professionals om uit te voeren. Er zijn veel ondersteunende materialen en kennis aanwezig bij de Bas van de Goor Foundation.
  • Voor deelnemers is het 20-weekse wandelprogramma laagdrempelig, kosteloos en ‘behapbaar’. Deze doelgroep heeft moeite om zich structureel of voor langere tijd te verbinden aan een club en wil geen lid worden van een vereniging. 20 weken is wel lang genoeg voor deelnemers om positieve effecten te ervaren en een start te maken met gedragsverandering.
  • De NDC is goed uitgewerkt, doordacht en onderbouwd (erkend door Centrum Gezond Leven van het RIVM). Het is ook een programma dat volop ruimte biedt om het lokaal aan te passen aan de eigen context.
  • De nadruk ligt op plezier, zelfvertrouwen krijgen en een positieve beweegervaring opdoen waardoor mensen willen blijven bewegen. Deelname aan het landelijke festival en de slotchallenge in de bekende witte shirts, dragen bij aan het gevoel van trots en ergens ‘bij te horen’.   
  • Veel zorgprofessionals en organisaties die zich (in meer of mindere mate) bezighouden met leefstijl en preventie kennen de Bas van de Goor Foundation en de NDC als een erkend beweegprogramma voor mensen met diabetes. Vanwege die bekendheid is de NDC voor buurtsportcoaches en andere beweegprofessionals een geschikte manier om te gaan samenwerken met zorgverleners.
  • De NDC is erg succesvol in het bereiken van de meest kwetsbare doelgroep en slaagt erin deze groep letterlijk en figuurlijk in beweging te brengen. Uiteraard is 1 keer per week wandelen niet voldoende, maar een kleine eerste stap is belangrijk en de opstap naar meer bewegen.

Positieve beweegervaring

De Nationale Diabetes Challenge wordt met name in kwetsbare wijken ingezet, omdat diabetes type 2 en andere leefstijl gerelateerde aandoeningen vaker voorkomen bij lager opgeleide mensen en mensen met een lage sociaal economische positie (SEP). Deze doelgroep heeft in het algemeen weinig ervaring met sporten en vindt bewegen meestal niet leuk.

De eerste weken ligt de nadruk dan ook op veiligheid, het leren kennen van elkaar, het motiveren en het in kaart brengen van niveauverschillen en de wandeldoelen. Langzaam groeit het vertrouwen van wandelaars in het eigen lichaam en in het behalen van het gestelde doel. Tegelijkertijd wordt de groep vaak hechter, krijgen deelnemers plezier in het wandelen en ontstaan er onderlinge vriendschappen. Het uiteindelijke doel is dat mensen ervaren dat bewegen leuk en gezond is, dat ze een succeservaring opdoen met bewegen en blijven bewegen.

Multidisciplinaire samenwerking

De Nationale Diabetes Challenge wordt het liefst aangeboden en uitgevoerd door een multidisciplinair team. Zorgverleners zoals huisartsen, praktijkondersteuners, fysiotherapeuten, diëtisten, podotherapeuten en leefstijlcoaches kunnen mensen motiveren en verwijzen. Sinds de coronapandemie zijn het met name buurtsportcoaches, beweegmakelaars, wandeltrainers en fitnessinstructeurs die de wandelgroepen organiseren en begeleiden. Vaak zijn ook vrijwillige wandeltrainers betrokken, bijvoorbeeld vanuit welzijnswerk, buurthuizen of van sportverenigingen. Als de niveauverschillen in de groep groot zijn, kun je met een vrijwilliger de groep opsplitsen in een snelle en een langzamere groep.

Doorwandelen na het slotevenement

Uit onderzoek in 2017 en 2018 (Regeer et al.) blijkt dat 88 % van de deelnemers doorwandelt na het slotevenement en dat de 66 % van de wandelgroepen verder wandelen, zelfstandig of (deels) onder begeleiding van een vrijwilliger of professional. Vaak zijn er in de groep een of enkele actieve wandelaars die het leuk vinden de groep bij elkaar te houden, routes uit te zetten of een cursus tot wandeltrainer te volgen. Gemeenten faciliteren dit meestal graag. Zo krijgen in Arnhem vrijwilligers van Stichting Welzijn Ouderen Arnhem een korte opleiding tot wandeltrainer om de groepen te begeleiden of te ondersteunen.

Deelname aan het landelijk festival NDC en de slotchallenge in de bekende witte shirts, dragen bij aan het gevoel van trots en ergens ‘bij te horen’.

Vertrouwen door praktijkondersteuner

Voor de deelnemers is het prettig en vertrouwd als iemand uit de huisartsenpraktijk af en toe meewandelt, de groep toespreekt of op een andere manier betrokkenheid toont. In Rhenen starten en eindigen de wandelingen bij het gezondheidscentrum, waar de praktijkondersteuner regelmatig haar gezicht laat zien en de deelnemers kort toespreekt of een schouderklopje geeft. Gert van Burken, initiatiefnemer en voorzitter van volleybalvereniging Musketiers: “Het is geweldig om te zien hoe gemotiveerd iedereen is om mee te doen en om bij de groep te horen, ook al is het voor sommigen best pittig.” Gert wordt ondersteund door buurtsportcoach Larissa Wattilete van Sportservice Rhenen.

Laagdrempelig en lokaal

Met wandelen kan bijna iedereen in beweging komen, conditie opbouwen en aan de eigen gezondheid werken. Geert van Dijk is inspanningsfysioloog en eigenaar van het Leefstijl Expertise Centrum Veenendaal. “Wij willen in ons fitness- en preventiecentrum uitstralen dat wandelen een van de meest essentiële bewegingsvormen voor de mens is”, zegt hij. “Met name het laag intensief bewegen heeft een belangrijke invloed op je gezondheid. Veel mensen die meer willen bewegen, starten te intensief met sporten en slaan dan eigenlijk de plank mis.”

Jacqueline van Pelt, voorzitter van Stichting De Liemers Breedtesport en organisator van de NDC in Duiven en Zevenaar: “We zorgen ervoor dat iedereen kan meedoen. De wandelcoaches zijn ervaren en inventief. Ze bedenken altijd wel wat, zodat de groep kan uitwaaieren en daarna weer bij elkaar komt voor een gezamenlijke afsluiting.” Ze organiseert de NDC nu een aantal jaren met lokale partners in de sport, zorg en welzijn. “Het mooie aan dit wandelprogramma is dat het ook voor organisatoren relatief eenvoudig is. De foundation levert goede ondersteuning en materialen en het programma zit goed in elkaar. Wat ik ook belangrijk vind, is dat er volop ruimte is om het programma aan de lokale situatie aan te passen.”

Gezond en sociaal

De Bas van de Goor Foundation doet al jaren onderzoek naar diabetes en de NDC met onder andere het Leids Universitair Medisch Centrum. Hieruit blijkt dat deelnemers aan de 20-weekse NDC:

  • Zich fitter en energieker voelen
  • Dat ze afvallen
  • Dat hun bloedsuikerregulatie verbetert
  • Dat ze minder medicatie nodig hebben

Ook ervaren ze dat samen wandelen leuk en belangrijk is voor je gezondheid en dat motiveert hen om in beweging te blijven. Bewegen is goed voor iedereen en het is een goede manier om te werken aan preventie van diabetes. Ook hebben mensen die inactief of chronisch ziek zijn, vaak behoefte aan sociale contacten. Net zo belangrijk als de fysieke effecten zijn de gezamenlijke afsluiter met een kopje koffie, de feestelijke finale, het gevoel van trots na het behalen van het doel en het gevoel ‘ergens bij te horen’.

Zelf organiseren

Wil je in jouw gemeente of wijk de NDC organiseren? Houd de website van de Nationale Diabetes Challenge in de gaten voor de aanmelddatum en meer informatie.

Meer weten?


Artikelen uitgelicht


Gezonde leefstijl
Inclusief sporten en bewegen
Openbare ruimte
public, professional
praktijkvoorbeeld
chronische aandoening, gezondheidsbevordering, starten met sporten en bewegen