Wat is de Nationale Wandeluitdaging?
De Nationale Wandeluitdaging is een bewezen effectieve beweeginterventie van de Bas van de Goor Foundation. De missie is om de kwaliteit van leven van mensen met (een verhoogd risico op) diabetes te verbeteren door hen in beweging te brengen. De interventie bracht de afgelopen jaren ruim 60.000 mensen in beweging. De Bas van de Goor Foundation werkt samen met onder andere zorggroepen, gezondheidscentra, huisartsenpraktijken, sportserviceorganisaties, welzijnsorganisaties, gemeenten en zorgverzekeraars. De Nationale Wandeluitdaging is erkend door het Loket Gezond Leven van het RIVM op het niveau ‘Eerste aanwijzingen voor effectiviteit’ en in 2025 genomineerd bij de Verenigde Naties voor de Taskforce Preventing Obesity.
Breder dan diabetes
De Nationale Wandeluitdaging heette voorheen de Nationale Diabetes Challenge (NDC). De naam is veranderd om een grotere groep mensen aan te spreken om in beweging te komen. Niet alleen mensen met diabetes kunnen deelnemen, maar ook mensen die een groot risico lopen om diabetes te ontwikkelen. Dat zijn onder andere mensen met obesitas, hart- en vaatziekten, ouderen en mensen met een migratieachtergrond.
Deelnemers wandelen onder begeleiding van een professional één keer per week in de eigen buurt. Gedurende 20 weken krijgen zij begeleiding en tips bij het opbouwen van hun (wandel)conditie en werken zij als groep toe naar hun wandeldoel. Er is bewust gekozen voor 20 weken, omdat dit een eerste aanzet geeft tot gedragsverandering en omdat het voor de doelgroep een overzichtelijke periode is.
Deelnemers krijgen door de wandelingen meer vertrouwen in hun lichaam en ervaren plezier tijdens het bewegen[1]: twee belangrijke motivatoren voor inactieve, kwetsbare mensen om in beweging te komen[2]. De Bas van de Goor Foundation organiseert ook ieder jaar een landelijk festival waar deelnemers uit heel Nederland samen komen om hun successen te vieren. Dit draagt bij aan de saamhorigheid en motivatie om in beweging te blijven.
De Nationale Wandeluitdaging bevordert de samenwerking tussen sport, zorg en welzijn. Hierbij wordt samen bewegen ingezet als middel om de gezondheid en het welzijn van mensen in de wijk te verbeteren.
Bewegen is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes nog een beetje meer. Dat komt doordat mensen met diabetes type 2 door bewegen gevoeliger worden voor insuline – wat zij vaak deels nog zelf aanmaken – en daardoor mogelijk minder medicijnen nodig hebben. Dit geldt ook voor mensen met een verhoogd risico op diabetes: doordat hun insuline beter gaat werken, wordt de kans kleiner dat zij uiteindelijk diabetes zullen krijgen.”
Basis- en plusprogramma
De afgelopen jaren ontwikkelde de Bas van de Goor Foundation de Nationale Wandeluitdaging verder met een plusprogramma. Organisatoren van de Nationale Wandeluitdaging Plus krijgen onder andere meer ondersteuning vanuit de Bas van de Goor Foundation in de samenwerking tussen zorg en sport en in de uitvoering van het programma. De wandelbegeleiders krijgen vooraf een inhoudelijke training en een programmaboek.
Het plusprogramma bestaat uit een een aantal wetenschappelijk onderbouwde fases (gericht op groepsbinding, kracht- en balansoefeningen en zelfstandig in beweging blijven) die zowel de deelnemers als de wandelbegeleiders in staat stellen om de beste resultaten te behalen.
Voor wie is de Nationale Wandeluitdaging?
De Nationale Wandeluitdaging is ontwikkeld voor mensen met diabetes type 2, maar ook mensen met een verhoogd risico op diabetes en mensen met andere aandoeningen wandelen mee. Denk aan ouderen en mensen met obesitas of een hoge bloeddruk, of partners van deelnemers.
Mensen met een migratieachtergrond hebben vaak een verhoogd risico om diabetes type 2 te krijgen[3]. In samenwerking met migrantenorganisaties, zoals Vereniging DSB, en met de inzet van groepsleiders heeft de Bas van de Goor Foundation de Wandeluitdaging aangepast aan de culturele normen en waarden om ook deze gemeenschappen te bereiken.
Multidisciplinaire samenwerking is van belang
De Nationale Wandeluitdaging wordt bij voorkeur aangeboden en uitgevoerd door een multidisciplinair team. Zorgprofessionals zoals huisartsen, praktijkondersteuners, fysiotherapeuten, diëtisten en podotherapeuten kunnen mensen motiveren en verwijzen. Hun betrokkenheid geeft mensen een veilig en vertrouwd gevoel. Onder andere vanwege de toenemende druk op de zorg, zijn het tegenwoordig vooral buurtsportcoaches, beweegmakelaars, wandeltrainers, leefstijlcoaches en fitnessinstructeurs die de wandelgroepen organiseren en begeleiden. Vaak zijn ook vrijwillige wandeltrainers betrokken, bijvoorbeeld vanuit welzijnswerk, buurthuizen of sportverenigingen.
Creëren van een positieve beweegervaring
De Nationale Wandeluitdaging wordt veel in aandachtswijken ingezet. Deze inwoners hebben over het algemeen weinig ervaring met sporten en vinden bewegen meestal niet leuk. Onderzoek door het Leids Universitair Medisch Centrum[6] laat zien dat deelname aan de wandelinterventie de patiëntactivatie positief kan beïnvloeden, wat gepaard gaat met verbetering in zelfmanagementvaardigheden en emotioneel welbevinden.
Uit ervaringen blijkt dat inactieve mensen met diabetes of een andere chronische aandoening het fijner vinden om te starten met bewegen in een nieuwe groep met gelijkgestemden. Tijdens de eerste weken ligt de nadruk dan ook op veiligheid, elkaar leren kennen en motiveren en het in kaart brengen van niveauverschillen en de wandeldoelen. Langzaam groeit het vertrouwen van wandelaars in het eigen lichaam, het eigen kunnen en het behalen van hun doel. Tegelijkertijd wordt de groep vaak hecht, krijgen deelnemers plezier in het wandelen en ontstaan er vriendschappen. Het einddoel is dat mensen ervaren dat bewegen leuk en gezond is en het volhouden op de lange termijn.
Ervaringen uit de praktijk
Met de Nationale Wandeluitdaging kun je als gemeente relatief eenvoudig aan de slag met het terugdringen van gezondheidsachterstanden. Lees hieronder hoe andere gemeenten inzetten op wandelen.
Den Haag
In Den Haag implementeert de Bas van de Goor Foundation de Nationale Wandeluitdaging samen met de lokale netwerken van buurtsportcoaches, zorgverleners, wandeltrainers en andere professionals. “Wij werken samen met huisartsen die doorverwijzen naar de wandelgroep. De samenwerking tussen ons en het gezondheidscentrum is verbeterd, doordat we nu samen de Nationale Wandeluitdaging organiseren”, aldus een wandelbegeleider in Den Haag. Ook merken zij wat het wandelen doet voor mensen: “Wij zien echt een verbetering van de gezondheid bij onze deelnemers. Sommigen kunnen medicatie verminderen en/of hebben hun diabetes beter onder controle.”
Den Burg (Texel)
In Den Burg verzorgt een fysiotherapeut de begeleiding. Ook wandelen er regelmatig professionals mee, zoals een diëtist of voetprofessional, die de deelnemers tips en informatie meegeven. “Ieder mens dat ik ‘in de biene’ kan krijgen, telt”, zegt de wandelbegeleider op z’n Texels. “De grootste drempel is iemands eigen achterdeur. Als ik kan helpen die drempel te overwinnen, is mijn missie geslaagd.” Ook deelnemers ervaren het effect van die drempel overstappen: “Ik vond het eerst maar niks om met andere mensen met diabetes te lopen, maar die mening heb ik moeten herzien. Het is een ontzettende stimulans om met anderen te lopen en er ontstaan connecties met mensen die ik anders nooit zou hebben gekend”, aldus een Texelse deelnemer.
Nijmegen
In Nijmegen is een wandelgroep opgericht vanuit een organisatie voor Hindoestaanse ouderen. Ondanks dat het soms uitdagend is om mensen in het begin te motiveren, komt het plezier in bewegen uiteindelijk vanzelf. De wandelbegeleider van deze groep merkt op: “Mensen komen voor de gezelligheid. Ze hebben elkaar leren kennen via de wandelingen en we leren allemaal van elkaar. Dat zorgt er ook voor dat mensen zelf sneller de deur uit gaan.” Het kopje koffie in het wijkcentrum na afloop draagt daar ook aan bij.
Succesfactoren van de Nationale Wandeluitdaging
- Eenvoudig uit te voeren voor professionals;
- Laagdrempelig, lage kosten en behapbaar voor deelnemers;
- Goed uitgewerkt, doordacht en onderbouwd;
- Nadruk ligt op plezier en zelfvertrouwen;
- Bevordert samenwerkingen tussen professionals;
- Geeft concrete invulling aan het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), Integraal Zorg Akkoord (IZA) en Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA);
- Succesvol in het bereiken van de meest kwetsbare doelgroep;
- Vergroot het werkplezier van professionals[1].
Wat levert de Nationale Wandeluitdaging op?
De Bas van de Goor Foundation doet al jaren onderzoek naar het effect van bewegen bij deelnemers aan de Nationale Wandeluitdaging met onder andere het Leids Universitair Medisch Centrum[1,6,7]. Hieruit blijkt dat deelnemers:
- Meer gaan bewegen
- Meer plezier hebben in bewegen
- Zich fitter en conditioneel sterker voelen
- Gewicht verliezen
- Verbeterde bloedsuikerregulatie hebben
- Meer energie hebben
- Zich mentaal beter voelen
- Meer zelfvertrouwen en vertrouwen in het eigen lichaam hebben
- Beter zelfmanagement laten zien
- Sociale steun ervaren
- Doorwandelen na 20 weken
Hoe verder na 20 weken?
Uit evaluaties blijkt dat 94% van de deelnemers ook na de Nationale Wandeluitdaging blijft bewegen[4]. Vaak zijn er in de groep een of enkele actieve wandelaars die het leuk vinden om de groep bij elkaar te houden, routes uit te zetten en/of een cursus tot wandeltrainer te volgen.
Gemeenten faciliteren dit meestal graag. Zo kunnen deelnemers in Tilburg de opleiding Wandelbegeleider niveau 1 van de Koninklijke Wandelbond Nederland (KWbN) volgen. Zo kunnen de professionele wandelbegeleiders focussen op nieuwe deelnemers. Een ander mooi voorbeeld is Waalwijk, waar de lokale wandelvereniging de Nationale Wandeluitdaging ondersteunt. Eenvoudig en kleinschalig beginnen, om daarna te verbreden en te borgen draagt bij aan het succes van de Nationale Wandeluitdaging. Het is een interventie waarmee je uitvoering kunt geven aan een lokaal Sport- en/of Preventieakkoord. Zo biedt het Sportakkoord kansen voor de opstart en borging, zeker nu de koppeling met de ambities rondom domeinoverstijgend samenwerken vanuit het GALA en IZA is gemaakt.
Zelf organiseren
Wil je in jouw gemeente of wijk de Nationale Wandeluitdaging organiseren? Bekijk de website van de Nationale Wandeluitdaging of neem contact op met Jeroen Flim van de Bas van de Goor Foundation via e-mail.
Meer weten?
- Meer informatie over de Nationale Wandeluitdaging
- Meer informatie over diabetes
- Diabetes type 2 voorkomen? Bewegen helpt
- Nederlandse Diabetes Federatie
- Beweegadvies voor volwassen en kinderen met overgewicht of obesitas
Bronnen
- Bas van de Goor Foundation. Onderzoek over de Nationale Wandeluitdaging Beschikbaar via: https://www.nationalewandeluitdaging.nl/professionals/onderzoek/. Geraadpleegd op 24 juli 2025.
- Hoogendoorn MP, De Hollander EL. Belemmeringen en drijfveren voor sport en bewegen bij ondervertegenwoordigde groepen. RIVM Briefrapport 2016. Beschikbaar via: https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2016-0201.pdf. Geraadpleegd op 22 juli 2025.
- Horsselenberg M, Heinis M, Leemrijse C, Nielen M, Korevaar J. Diabetes mellitus in Nederland: Prevalentie naar migratieachtergrond en sociaaleconomische status. Nivel 2022. Beschikbaar via: https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/1004037.pdf. Geraadpleegd op 31 juli 2025.
- RIVM (VZinfo). Diabetes mellitus. Beschikbaar via: https://www.vzinfo.nl/diabetes-mellitus. Geraadpleegd op 22 juli 2025.
- Diabetes Fonds. Diabetes in cijfers. Beschikbaar via: https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/wat-is-diabetes/diabetes-in-cijfers. Geraadpleegd op 24 juli 2025.
- Regeer H, Huisman SD, Van Empelen P, Flim J, Bilo HJG. Improving physical activity within diabetes care: Preliminary effects and feasibility of a national low‐intensity group‐based walking intervention among people with type 2 diabetes mellitus. Lifestyle Medicine. 1 oktober 2020;1(2). Beschikbaar via: https://doi.org/10.1002/lim2.10
- Regeer H, Van Empelen P, Bilo HJG, De Koning EJP, Huisman SD. Change is possible: How increased patient activation is associated with favorable changes in well-being, self-management and health outcomes among people with type 2 diabetes mellitus: A prospective longitudinal study. Patient Education And Counseling. 11 juli 2021;105(4):821–7. Beschikbaar via: https://doi.org/10.1016/j.pec.2021.07.014
