Zo werkt de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI)

Wat is een GLI?

Een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) is een tweejarige aanpak naar een gezonde leefstijl die zich richt op een combinatie van gezonder eten, meer bewegen en duurzame gedragsverandering. Een GLI bestaat uit een behandelfase gevolgd door een onderhoudsfase en wordt vormgegeven door individuele- en groepsbijeenkomsten. Het doel is om volwassenen met obesitas of overgewicht en andere risicofactoren te begeleiden naar een duurzaam gezondere leefstijl. De overheid wil hiermee de gezondheidseffecten en maatschappelijke consequenties van overgewicht beperken. (Ernstig) overgewicht hangt namelijk samen met veel andere aandoeningen, zoals diabetes type 2, hart- en vaataandoeningen, diverse soorten kanker, maar ook met bijvoorbeeld onvruchtbaarheid, artrose en depressieve klachten^[1].

Welke GLI’s zitten in de basisverzekering?

Een GLI komt in de basisverzekering zodra die de erkenning ‘eerste aanwijzingen voor effectiviteit’ heeft vanuit het erkenningstraject van het RIVM. Als een interventie de juiste erkenning heeft, is het aan de zorgverzekeraars om te besluiten welke van deze programma’s zij vergoeden en contracteren. Momenteel zijn er zeven interventies erkend als GLI  en dus opgenomen in de basisverzekering:

• BeweegKuur
• SLIMMER
• COOL
• Samen Sportief in Beweging (SSIB) 
• X-Fit GLI
• KeerDiabetes2 Om 
• Keer Diabetes2 Om-GLI-Online

Wie komt in aanmerking voor de GLI?

Iemand kan deelnemen aan een GLI als er sprake is van een matig verhoogd gewicht gerelateerd gezondheidsrisico (GGR) volgens de criteria NHG-standaard Obesitas en de zorgstandaard Obesitas (zie ook onderstaande tabel).

Hierdoor komen de volgende mensen in aanmerking voor deelname aan een GLI:

1. Volwassenen met overgewicht (BMI >= 25 kg/m2 ) en een extra risicofactor (risicofactoren voor hart- en vaatziekten, diabetes type 2, aanwezigheid slaapapneu of artrose) 
2. Volwassenen met obesitas (BMI >= 30 kg/m2) 
3. Volwassenen met voldoende motivatie om gedrag te veranderen.

Medicatie in samenwerking met deelname aan een GLI

Sinds 2022 zijn er twee medicijnen op de markt om overgewicht te bestrijden – Saxenda en Mysimba. Deze medicatie wordt vergoed vanuit de basisverzekering als wordt voldaan de voorwaarden die Zorginstituut Nederland stelt.Deelname aan een GLI is vereist om te kunnen starten met de medicatie gericht op het verminderen van overgewicht. Dit kan van invloed zijn op de motivatie om deel te nemen aan een GLI, iets om rekening mee te houden als uitvoerend professional.

Welke professionals zijn betrokken bij uitvoer van de erkende GLI?

Bij de uitvoering van een GLI zijn diverse professionals betrokken. De belangrijkste professionals zijn hieronder beschreven. 

• Een huisarts stelt de primaire indicatie dat een patiënt in aanmerking komt voor een GLI. De huisarts, bedrijfsarts of praktijkondersteuner verwijst naar professionals die de GLI uitvoeren en ontvangt van hen een terugkoppeling. De huisartsenpraktijk voert dus niet zelf de GLI uit en krijgt hiervoor dus geen vergoeding vanuit de verzekering.
• Uitvoerders van de GLI zijn bijvoorbeeld: leefstijlcoaches, diëtisten, fysiotherapeuten en oefentherapeuten. Zij kunnen als individu of middels een samenwerking een erkende GLI aanbieden en de geleverde ‘zorg’ declareren. Voordat een professional een GLI kan aanbieden, moet voldaan zijn aan een aantal competenties en eisen, waaronder:
  • Aanvraag licentie bij de eigenaar van de erkende interventie.
  • Registratie Beroepsvereniging Leefstijlcoaches Nederland (BLCN). Je kunt ook de aantekening leefstijlcoach ophalen via een paramedisch register (NVD, KNGF of VvOCM).
  • Contract met zorgverzekeraar: een aanbieder kan alleen de kosten van de GLI declareren zodra er een contract is met een zorgverzekeraar. Zorgverzekeraars maken voor de GLI bij voorkeur contractafspraken met zorggroepen. Vervolgens kan de aanbieder met de zorggroep afspraken maken.

Bewegen binnen de GLI niet vergoed

De basisverzekering voorziet niet in vergoeding van de inzet van niet-paramedische beweegprofessionals. Mogelijke deelnemers hebben gemiddeld weinig ervaring met bewegen en moeten barrières overwinnen om te bewegen. Als het daadwerkelijke bewegen geen onderdeel is van het programma, kan dat de effectiviteit nadelig beïnvloeden. Duurzaam meer gaan bewegen is echter wel een van de doelen van een GLI. Meer bewegen is namelijk belangrijk bij gewichtsverlies en het behoud daarvan. In de meeste GLI’s is het samen bewegen echter niet als onderdeel van het programma opgenomen.

De meest recent erkende interventies ‘Samen Sportief in Beweging’ en ‘X-Fit GLI’ zijn een uitzondering. Binnen deze interventies wordt, naast de begeleiding rondom leefstijl en onder voorwaarden, een beweegprogramma van 8 tot 12 weken aangeboden.

De rol van de buurtsportcoach

De buurtsportcoach komt in de meeste erkende interventies in beeld bij het onderdeel bewegen. De buurtsportcoach brengt bewegen onder de aandacht, laat eventueel deelnemers tijdens de interventie meer bewegen en biedt perspectief op blijvend bewegen na de interventie. Hoe dit proces precies loopt, verschilt per erkende interventie:

• BeweegKuur: buurtsportcoach wordt vanaf het begin zoveel mogelijk betrokken, fungeert als een spin in het web gedurende de rest van het traject.
• COOL: buurtsportcoach geeft informatie over bewegen in een of meerdere groepssessies. Afhankelijk van de locatie bewegen deelnemers buiten de interventie mogelijk onder leiding van de buurtsportcoach.
• SLIMMER: buurtsportcoach laat deelnemers kennismaken met lokaal beweegaanbod.
• SSIB: buurtsportcoach pakt coördinerende rol bij sportactiviteiten en draagt hierbij zorg voor voldoende passend en laagdrempelig beweegaanbod.
• X-Fit GLI: hierin speelt de buurtsportcoach geen directe rol, maar wordt het beweeg onderdeel door een sportprofessional vanuit een beweegcentrum vormgegeven.

Hierdoor zijn er mogelijkheden om in samenwerking met de gemeente of een bestaand beweegprogramma te werken aan het in beweging brengen van de deelnemer, zoals in Eindhoven, Zeelanden Maastricht.

Voorbeeld succesvolle GLI 

In de afgelopen jaren zijn meerdere projecten rondom de GLI opgestart door verschillende professionals, zoals fysiotherapeuten, zorggroepen, zorgaanbieders en zorgverzekeraars, waaronder HealthyLIFE. Dit is een samenwerking tussen zorggroep Meditta en stichting Ecsplore. Zij hebben de interventie COOL uitgebreid met een beweegprogramma van 14 weken en werken gezamenlijk vanuit het gedachtegoed van Positieve Gezondheid. Een deelnemende gemeente financiert de beweegcoach. De verwijzing vanuit de huisarts naar de GLI-aanbieder wordt door een ‘centrale coördinatie’ opgepakt en verwerkt om zoveel mogelijk drempels voor deelnemers en uitvoerders weg te halen.

Effectiviteit van de GLI

Het RIVM monitort voor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) sinds 2019 de ontwikkelingen en effecten van de GLI. In 2022 komt op basis van GLI-register naar voren dat steeds meer mensen deelnemen aan een GLI^[8]. Deze deelnemers hebben voorafgaand aan deelname een relatief mindere gezondheid, zoals problemen met lopen, ongemakken of pijn, en maken meer gebruik van zorg dan de gemiddelde Nederlander.

Deze registratie en enkele onderzoeken^[6-8] laten ook zien dat deelnemers tijdens het eerdere deel van het programma positieve resultaten behalen qua gewichtsafname, buikomtrek en de kwaliteit van leven. Daarbij zijn er positieve resultaten zichtbaar met betrekking tot Positieve Gezondheid en mobiliteit: minder problemen met dagelijkse handelingen, minder pijn en somberheid. De erkende interventies laten ook positieve resultaten zien. Uit onderzoek bleek dat gemiddeld ongeveer 3 kilogram gewichtsverlies werd bereikt binnen een jaar, waarvan een deel behouden blijft^[2-4]. Deelnemers zelf ervaren na deelname vooral de waarde van een betere kwaliteit van leven als positieve uitkomst, in plaats van afvallen.

Werkzame elementen binnen de GLI

Kwantitatief onderzoek naar de voorlopers op de erkende GLI’s en ervaringen uit de praktijk geven inzicht in de factoren die voor meer gezondheidswinst zorgen. Bij de voorloper van de BeweegKuur werd een werkzaam element gevonden in de hoeveelheid begeleiding die mensen kregen. Zo blijkt een groter effect in middelomtrek bij mensen die veel begeleiding krijgen, ten opzichte van mensen die minder begeleiding krijgen^[2].

Uit de evaluatie van X-Fit 2.0 blijkt dat deelnemers de inzet van een leefstijlcoach en beweegcoach en ‘homogeniteit’ (het volgen van een programma met vergelijkbare mensen) binnen het programma waarderen^[6]. Ook zorgen voldoende sociale steun en een goede monitoring (op gestelde doelen, gewichtsverloop, fysieke activiteit en dergelijke) voor meer bewustwording bij de deelnemer en mogelijk positieve resultaten. Een deelnemer zou in de onderhoudsfase (het 2de jaar) en na afloop van het programma relatief veel moeten bewegen om de behaalde resultaten een vervolg te geven.

Andere elementen die mogelijk bijdragen aan de werkzaamheid zijn te vinden op de website van het RIVM en in dit artikel over de werkzame elementen.

Meer lezen?

• E-book: stimuleren van beweeggedrag
• 10 tips voor samenwerking tussen zorg, sport en gemeente
• Tips voor gemeenten, zorgverzekeraar en huisartsen om de GLI in te zetten voor het verkleinen van sociaal economische gezondheidsverschillen