Het aantal 65-plussers in Nederland groeit tussen 2021 en 2040 van 2,6 miljoen naar 4,8 miljoen[2]. De leeftijdsopbouw van de bevolking verandert en het aandeel oudere leeftijdsgroepen wordt groter. Hierdoor neemt de gemiddelde leeftijd van de bevolking toe. In 2021 is 20% van de bevolking 65 jaar of ouder[3]. Naar verwachting ligt dat percentage in 2040 op 25%.
Bewegingsarmoede in zorginstellingen
In 2024 maakten bijna 150.000 80-plussers gebruik van de Wet langdurige zorg (Wlz)[4]. De meeste Wlz-cliënten wonen in een zorginstelling met verblijf. Deze senioren krijgen alle begeleiding en zorg die zij nodig hebben en kunnen niet meer zelfstandig thuis wonen. Bewegen is belangrijk, alleen gebeurt dit niet genoeg. Uit onderzoek blijkt dat meer dan 90% van de ouderen in zorginstellingen lichamelijk inactief is[5]. Inactiviteit heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid, zoals hart- en vaatziekten, osteoporose en cognitieve achteruitgang. Ook is er een verhoogd risico op valincidenten, depressie en eerder overlijden.
De voordelen van bewegen
Bewegen heeft in het algemeen veel voordelen, maar is vooral bij senioren die in zorginstellingen verblijven goed voor de gezondheid en de kwaliteit van leven. Regelmatig bewegen draagt onder andere bij aan:
- een groter uithoudingsvermogen;
- betere coördinatie en meer spierkracht;
- beter en langer slapen;
- kwaliteit van leven;
- het fit houden van de hersenen
- het zelfstandig uitvoeren van dagelijkse levensverrichtingen (adl).
Lees meer over de voordelen van bewegen voor senioren in het artikel Waarom is voldoende bewegen belangrijk voor senioren?
Effecten van bewegen voor senioren
Meer dan 3,6 miljoen Nederlanders zijn 65 jaar of ouder. Volgens een schatting van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) telt Nederland in 2040 meer dan een miljoen kwetsbare senioren. Zij zijn ‘kwetsbaar’ op één of meerdere gebieden – fysiek, sociaal, psychisch, mobiliteit en/of cognitief. De factsheet Effecten van bewegen voor senioren gaat in op deze vormen van kwetsbaarheid en de positieve effecten van bewegen hierop.
Beweegmomentjes tijdens de dag
De beweegrichtlijnen geven aan hoeveel beweging nodig is voor een goede gezondheid, van jong tot oud. Voor senioren geldt:
- minstens 150 minuten per week matig intensief bewegen;
- minstens twee keer per week spier- en botversterkende activiteiten;
- aangevuld met balansoefeningen;
- voorkom veel stilzitten.
Deze richtlijn is voor senioren in zorginstellingen wat hoog gegrepen. Voor hen is het advies om kleine en korte beweegmomentjes in te passen tijdens de dag. Beweging zit hem ook in kleine dingen. Het is niet nodig om direct een activiteit te doen of een half uur aaneengesloten bewegen. Wanneer je het bewegen op verschillende momenten inpast, kun je de totale hoeveelheid bewegen over de dag flink verhogen.
Lees meer over beweegmomentjes in de tool Beweeggids dementie, waar je ook verschillende beweegmodules kunt vinden. Zo kun jij als verzorger of begeleider een beweegprogramma samenstellen dat past bij jouw deelnemers, zowel met als zonder dementie.
Handreiking Senioren in beweging: van beleid naar praktijk
Vitaal ouder worden vraagt om voldoende beweging. De handreiking Senioren in beweging: van beleid naar praktijk is de plek waar je alle relevante informatie en handvatten vindt om aan de slag te gaan met meer bewegen voor senioren. Ook biedt het professionals die werken met en/of voor senioren praktische tools om meer beweging te stimuleren. Ontdek wat ervoor nodig is om meer beweging in de dag van de senioren te brengen, van beleid tot praktijk.
Zo lang mogelijk zelf
Het is belangrijk dat senioren de algemene dagelijkse levensverrichtingen (adl) zo lang mogelijk zelf blijven uitvoeren. Deze verrichtingen kunnen ook gezien worden als bewegen. Denk bijvoorbeeld aan wassen en afdrogen tijdens en na het douchen, het opscheppen van je eigen eten of roeren in de pan. Verpleeghuisbewoners zonder dementie vinden het belangrijk door te blijven bewegen hun functioneren zo lang mogelijk te behouden[6].
Wanneer senioren meer zorg ontvangen, krijgen ze vaak onnodig veel hulp voor taken die ze zelf nog kunnen uitvoeren. Hierdoor beweegt deze groep minder dan ze zou kunnen, terwijl in de huidige zorgtransitie van senioren wordt verwacht dat ze langer zelfstandig thuis blijven wonen.
Kauwen is ook bewegen
Kauwen is ook een vorm van bewegen. Uit onderzoek blijkt dat het heel goed is voor het geheugen en de stemming van senioren. Een goed gebit is noodzakelijk om te kunnen kauwen, maar vooral bij mensen met dementie is dat niet vanzelfsprekend. Voor deze groep kan goede mondzorg lastig zijn. Hun gebit wordt dan zó slecht dat ze niet meer kunnen kauwen en alleen nog maar vla en pap kunnen eten. Dat dit niet goed voor de hersenen is, legt Erik Scherder, hoogleraar klinische neuropsychologie, uit in deze video.
Lees meer
- In zes stappen naar meer bewegingsactiviteiten voor ouderen in zorginstellingen
- Met de methode Qwiek gaan ouderen in zorginstellingen meer bewegen
Bronnen
- Van Alphen HJM, Volkers KM, Blankevoort CG, Scherder EJA, Hortobágyi T, van Heuvelen MJG. Older Adults with Dementia Are Sedentary for Most of the Day. PLoS One; 2016.
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Kernprognose 2019-2060: 19 miljoen inwoners in 2039. Beschikbaar op: https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2019/51/kernprognose-2019-2060-19-miljoen-inwoners-in-2039. Geraadpleegd op 7 september 2023.
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dashboard Bevolking – Leeftijd: Ouderen. Beschikbaar op: https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/leeftijd/ouderen. Geraadpleegd op 7 september 2023.
- CBS. CBS: Monitor Langdurige Zorg; 2024. Beschikbaar op:https://www.monitorlangdurigezorg.nl/kerncijfers/indicatie Geraadpleegd op 6 oktober 5.
- Leyden Academy on Vitality and Ageing. Onderzoek: Bewegen in de Zorginstelling. (2018). Beschikbaar op: https://www.leydenacademy.nl/wp-content/uploads/2019/07/2.-Onderzoek-Bewegen-in-de-zorginstelling.pdf. Geraadpleegd op 7 september 2023.
- van Andel S en Logtenberg M. Wat beweegt verpleeghuisbewoners? Een interviewstudie naar de drijfveren en obstakels voor beweging. Tijdschr Gerontol Geriatr. 2025 Sep 9;56(3):3-20. doi: 10.54195/tgg19930.
