Werken aan gezondheid en vitaliteit
In Lelystad is op het gebied van gezondheid en vitaliteit nog veel werk te verrichten. Ten opzichte van het landelijk gemiddelde wijkt Lelystad namelijk af – in negatieve zin – op een aantal vlakken:
- Minder inwoners lid van sportverenigingen
- Minder sociale samenhang
- Minder inwoners die aan de beweegrichtlijnen voldoen
- Minder huishoudens die hardlopen, wandelen of fietsen
- Meer inwoners met overgewicht
- Meer inwoners met eenzaamheid
Niet bij de pakken neerzitten
Ook de gemeentelijke financiering van sport en bewegen ligt in Lelystad momenteel zo’n 15% onder het landelijk gemiddelde. Bovendien zijn gemeentelijke bezuinigingen noodzakelijk, onder andere op sport en bewegen. Dat is zonde, omdat onderzoek in Lelystad vorig jaar liet zien dat de Social Return of Investment (SROI) van sport en bewegen op een factor van 2,46 ligt. Dat wil zeggen: elke euro die je investeert in sport en bewegen levert de maatschappij 2,46 euro aan waarde op (bron: Rapport Rebel en Mulier Instituut).
Maurice Leeser, directeur Sportbedrijf Lelystad: “Dat Lelystad over beperkte financiële middelen beschikt, is geen legitimering om bij de pakken neer te zitten en dan maar niets te doen. Zo zitten we niet in elkaar. Met hart en ziel willen we bijdragen in de aanpak van onze maatschappelijke vraagstukken. En daar willen we de kracht van sport en bewegen bij gebruiken. Daarom heeft Sportbedrijf Lelystad nagedacht over hoe we extra financiën kunnen genereren om een gezond Lelystad te realiseren.”
Wat leveren sport en bewegen op?
Als iemand structureel blijft sporten en bewegen, kan dit tot € 75.000 aan maatschappelijke waarde opleveren per persoon over de rest van zijn of haar leven. Dit heeft gezondheids-, sociale- en arbeidsvoordelen. Ecorys heeft deze waarde onderzocht en voor drie leeftijdsgroepen in euro’s uitgedrukt. Bekijk de infographic en het volledige rapport of lees dit artikel.
Stichting Lelystad Vitaal
De financiële situatie van Lelystad maakte het dus een uitdaging om voldoende te investeren in sport en bewegen. Terwijl sport en bewegen juist zouden kunnen bijdragen aan allerlei vraagstukken in het sociale domein. Daarom besloten ze in Lelystad ook naar andere bronnen van financiering te gaan kijken: bijvoorbeeld uit de private sector en uit fondsen en subsidies.
Hiervoor werd een nieuwe stichting opgericht: Stichting Lelystad Vitaal. Het doel van deze stichting is op een innovatieve manier zorgen voor publiek-private financiering van maatschappelijke projecten op gebied van sport, bewegen en een gezonde leefstijl.
Sportbedrijf Lelystad als initiatiefnemer
Stichting Lelystad Vitaal is in het leven geroepen door Sportbedrijf Lelystad, die sinds 1998 uitvoering geeft aan het gemeentelijk sport- en beweegbeleid. De investeringen die in de stichting binnenkomen, moeten het mogelijk te maken dat sport- en beweegprojecten van het Sportbedrijf nu wél uitgevoerd kunnen worden. Het gaat daarbij nadrukkelijk om projecten die een bewezen effectieve bijdrage leveren aan de vitaliteit van de inwoners van Lelystad.
Waarom een stichting?
Omdat het Sportbedrijf zelf een naamloze vennootschap is, komen zij vaak niet in aanmerking voor subsidies en fondsen. Voor een stichting is deze slagingskans een stuk hoger. Ook is het oprichten van een stichting gunstig voor het aantrekken van investeringen door het bedrijfsleven. Na een rondje langs bedrijven in Lelystad, bleek namelijk dat bedrijven meer vertrouwen en comfort hebben bij een stichting, dan bij een bedrijf. Bedrijven geloven bij een stichting eerder dat hun geïnvesteerde middelen daadwerkelijk bijdragen aan de gestelde maatschappelijke doelen. Een stichting heeft statutair gezien geen winstoogmerk. Ook kun je een stichting flexibel inrichten en blijven de kosten laag. Allemaal redenen voor het Sportbedrijf om een nieuwe stichting op te richten.
Een voorbeeld van private financiering: Sport Impact Bonds
Gemeenten proberen vaker het bedrijfsleven te betrekken in de financiering van maatschappelijke projecten. Een manier om dit te bewerkstelligen is het aangaan van een Sport Impact Bond (SpIB). Een SpIB is een financieringsinstrument waarmee partijen vanuit de private sector kunnen investeren in een bepaald sportinitiatief.
Hierbij spreek je vooraf af welke prestaties (verwachte impact) het project levert. Zodra aan deze prestaties is voldaan, ontstaan er kostenbesparingen. Vanuit die besparingen kan het geïnvesteerde bedrag terugbetaald worden aan de investeerder. Met een vooraf afgesproken rendement.
In andere sectoren – zoals gezondheid, werk en armoede – zijn dit soort Impact Bonds al meerdere keren gebruikt. Op het gebied van sport en bewegen zijn er echter nog maar weinig voorbeelden te noemen. Dit komt voornamelijk doordat een Sport Impact Bond een vrij complex traject is, met hoge kosten. Ook blijkt het vaak lastig om concrete resultaten te formuleren, omdat de effecten van sport en bewegen niet altijd direct meetbaar zijn.
Trots op de eerste resultaten
Leeser: “Inmiddels heeft Stichting Lelystad Vitaal in de afgelopen 6 maanden meer dan € 60.000 aan fondsen en subsidies opgehaald. Daar zijn we erg blij mee en trots op. Zo ontvingen we € 10.000 voor de Nationale Sportweek (gemeente Lelystad en Postcode Loterij Buurtfonds), € 5.000 voor het project GoldenSports (Oranje Fonds), € 7.500 voor het geven van beweeglessen aan ouderen (Stichting Sluyterman Van Loo), € 10.000 voor het project in de zomervakantie ‘Iedereen doet mee’ (VSBfonds) en € 30.000 voor het project Sociaal Vitaal (Stichting Eerstelijns Botter).
Verder zijn we in de afrondende fase met twee grote bedrijven die ook veel doen in de sportwereld. Ik moet daar wel bij zeggen dat veel gesprekken met bedrijven door de coronacrisis zijn uitgesteld naar een later tijdstip. Jammer, maar wel begrijpelijk.”
Bedrijven versterken hun maatschappelijk profiel
Stichting Lelystad Vitaal richt zich voornamelijk op bedrijven, fondsen en subsidieverstrekkers. En dus niet op particulieren. Zo proberen ze nadrukkelijk de al bestaande initiatieven in Lelystad niet voor de voeten te lopen, maar juist samenwerkingen aan te gaan om elkaar zoveel mogelijk te versterken. Bedrijven kunnen op verschillende manieren partnerships aangaan. Ook is het mogelijk dat een bedrijf een specifiek maatschappelijk project ‘adopteert’ en daarvan exclusief de financiering verzorgt. In ruil voor een investering ontvangen de bedrijven associatie en zichtbaarheid via de kanalen van Lelystad Vitaal en versterken ze, zowel intern als extern, hun maatschappelijke profiel.
Relatief onbekende aanpak
Met de gekozen constructie bewandelt Lelystad wordt een relatief onbekend pad bewandeld. Er zijn immers nog maar weinig gevallen bekend waarbij een stichting, die direct is gelieerd is aan een verzelfstandigde maatschappelijke organisatie, én die als doel heeft geld te verwerven voor diezelfde organisatie. Het meest vergelijkbare voorbeeld is het Buitenfonds van Staatsbosbeheer.
Omdat deze manier van financieren nog zo onbekend is, bestaan er onzekerheden. Zo is het mogelijk dat, omdat het Sportbedrijf zelf financiële middelen genereert, de gemeenteraad of het College bij krapte besluit om minder subsidies te verlenen aan het Sportbedrijf. Dit risico is echter nu echter nog niet goed te overzien. Ook is het nog afwachten of bedrijven de afstand tussen de stichting en het Sportbedrijf niet als ‘te dichtbij’ zullen ervaren en om die reden toch besluiten af te zien van financiële ondersteuning.
Verschil aanpak Lelystad met Sport Impact Bond
Stichting Lelystad Vitaal heeft veel weg van een SpIB. De stichting is immers ook een aparte entiteit met als doel private investeerders aan te trekken, ter ondersteuning van relevante maatschappelijke projecten. Een verschil is echter dat in Lelystad de opdrachtgever de investering niet in euro’s terugbetaalt.
De reden hiervoor is dat het nog niet gangbaar is om de impact van losse sport- en beweegprojecten in het sociale domein zichtbaar te maken. Op een hoger niveau / grotere schaal gebeurt dit al wel: steeds vaker maken we de opbrengsten en maatschappelijke waarde van sport en bewegen zichtbaar voor een stad of een land als geheel.
Ook het uitbetalen van behaalde besparingen aan investeerders is nog niet gebruikelijk. Dat heeft deels te maken met de schottenproblematiek. Ofwel het zogenaamde ‘wrong pocket problem’. Investeringen in het éne domein, bijvoorbeeld de langdurige zorg, leiden vaak ook tot baten bij een andere partij, zoals de zorgverzekeraar. De verschillende partijen kunnen of willen deze baten niet altijd delen.
Deze verschillen maken dat Lelystad Vitaal dus geen puur voorbeeld van een SpIB is.
Welk soort projecten wordt gefinancierd?
De financiering die in de stichting binnenkomt, is bedoeld voor projecten die direct bijdragen aan de gezondheid en vitaliteit van de inwoners van Lelystad. Sportbedrijf Lelystad is uitvoerder van die projecten. Een voorbeeld is het project Skillz4Life, dat een gezonde levensstijl onder jongeren stimuleert door het aanbieden van passende sport- en beweegmogelijkheden. Een ander project dat is gericht op jongeren is het Summer’s cool project, dat zomerse educatieve sport- en beweegactiviteiten organiseert voor kinderen die niet op vakantie kunnen vanwege hun thuissituatie. Maar maatschappelijke sport- en beweegprojecten zijn niet alleen gericht op jongeren. Zo zorgt het project Sociaal Vitaal voor een wekelijks beweegprogramma voor ouderen. Dit project bestaat nu in drie wijken en Sportbedrijf Lelystad wil dit graag uitbreiden naar de hele stad.
Veelbelovend middel voor gemeenten
Bovenstaande projecten zijn hard nodig in Lelystad, om de vitaliteit van haar inwoners te kunnen verhogen. Stichting Lelystad Vitaal is een veelbelovend initiatief. De constructie toont veel gelijkenissen met de succesvolle Social Impact Bonds, omdat Lelystad Vitaal net als deze een brug probeert te slaan tussen investeerder en opdrachtgever. De eerste resultaten zijn vooralsnog hoopgevend, het is de stichting al gelukt om diverse fondsen en subsidies binnen te halen. Of het initiatief een blijvend succes wordt is echter vooralsnog onzeker, omdat er op het gebied van sport en bewegen nog geen eerdere voorbeelden bestaan. De tijd zal daarom moeten uitwijzen of deze nieuwe constructie ook voor andere gemeenten een geschikt middel kan zijn om private partijen vaker te betrekken bij projecten rondom sport en bewegen.
