De waarde van sport en bewegen

Inzicht in waarde van sport nodig

Verschillende ontwikkelingen, zoals ruimtegebrek^[1], tekorten in de gemeentelijke uitgaven^[2] en stijgende energie- en exploitatiekosten, zorgen ervoor dat het noodzakelijk is om investeringen in sport en bewegen goed te onderbouwen. Gemeenten hebben wettelijke en bovenwettelijke taken. Gemeenten moeten binnen de beschikbare budgetten eerst geld uitgegeven aan wettelijke taken. Sport is bovenwettelijk, daarom krijgen wettelijke taken voorrang op investeringen in de sport. Investeringen in sport en bewegen moeten daarom goed onderbouwd zijn. Voor die goede onderbouwing en om te beslissen waar middelen het best zijn in te zetten, biedt Kenniscentrum Sport & Bewegen verschillende kennisproducten aan.

Onderbouwde effecten van sport en bewegen

Sport en bewegen zijn op veel vlakken effectief. Het Human Capital Model geeft een overzicht van meer dan 80 effecten van sport en bewegen. Deze effecten zijn ingedeeld in zes belangrijke waarden van sport en bewegen.

1. Fysieke waarde: deze waarde beschrijft de effecten van sport en bewegen op onze gezondheid. Sport en bewegen verkleinen het risico op verschillende ziektes en aandoeningen. Daarnaast worden botten en spieren sterker.
2. Emotionele waarde: sport en bewegen beïnvloeden de mentale gezondheid. Sport kan zorgen voor plezier en minder stress. Ook depressie en angstklachten kunnen verminderd worden door sport en bewegen, mits dit in een veilige omgeving gebeurt.
3. Persoonlijke waarde: sport en bewegen is een mooie manier om verschillende vaardigheden aan te leren, zoals discipline, sportiviteit en het stellen van doelen. Hierbij is een veilige omgeving en de nadruk leggen op deze vaardigheden van belang. 
4. Sociale waarde: deze waarde beschrijft hoe sport kan bijdragen aan sociale vaardigheden, een sociaal netwerk en meer maatschappelijke betrokkenheid. Een veilig sociaal sportklimaat is hierbij een voorwaarde. Een voorwaarde is dan wel, dat sport en bewegen voor iedereen toegankelijk moet zijn. 
5. Intellectuele waarde: voldoende bewegen helpt voor de concentratie en de verwerkingssnelheid van informatie. Er zijn aanwijzingen dat het ook het leren positief kan beïnvloeden, maar deze resultaten zijn niet eenduidig. 
6. Financiële waarde: al deze verschillende waarden zorgen voor minder ziekteverzuim en daardoor meer productiviteit. Dit bespaart de werkgever veel geld. Daarnaast zorgt de kleinere kans op ziektes ook voor minder zorgkosten.

Sociaaleconomische waarde

Het Human Capital Model laat zien welke effecten sport en bewegen hebben. Om nog beter te kunnen onderbouwen wat de waarde is van sport en bewegen en waarom investeren hierin belangrijk is, hebben beleidsmedewerkers behoefte aan een vertaling naar euro’s van de effecten.

Onderzoeks- en adviesbureau Ecorys heeft in opdracht van Kenniscentrum Sport & Bewegen in 2021 onderzocht wat de sociaaleconomische waarde is wanneer een persoon die blijvend sport en beweegt ten opzichte van iemand die dit niet of nauwelijks doet, over de rest van zijn of haar leven. De maatschappelijke waarde van sporten en bewegen loopt in totaal op tot tussen de € 35.000 en € 75.000 voor jongeren tot 25 jaar en mensen tussen 25 en 55 jaar, en tussen € 12.500 en € 25.000 voor 55-plussers.

De opbrengsten zitten vooral in de verhoging van de kwaliteit van leven bij de inwoners. Andere opbrengsten zijn minder ziekteverzuim en hogere arbeidsproductiviteit door minder ziek of gestresst te zijn tijdens het werk. We weten van het Human Capital Model dat er ook sociale en persoonlijke waarde zijn, maar deze zijn lastig te waarderen.

Zijn de investeringen van sport en bewegen het waard? 

Nu we weten wat het oplevert wanneer we iemand in beweging krijgen, is de vraag wat dit betekent ten opzichte van de investeringen die door de maatschappij gedaan worden. Adviesbureau Rebel en het Mulier Instituut hebben gekeken naar alle uitgaven van de lokale en nationale overheid, het bedrijfsleven en de bevolking aan actieve sport- en beweegparticipatie. De totale uitgaven in één jaar worden afgezet tegen de opbrengsten van het aantal mensen dat op dat moment voldoet aan de beweegrichtlijnen in Nederland, teruggerekend naar dat jaar. Dit noemen we de Social Return On Investment (SROI). Het blijkt dat in de laatste berekening (2024) de opbrengsten bij elkaar 2,76 keer zo hoog zijn als de kosten die de maatschappij maakt. De collectieve investeringen in sport en bewegen leveren dus maatschappelijke waarde op! Het cijfer toont niet welke individueel geïnvesteerde euro rendeert, maar schetst een totaalplaatje van de waarde van sport en bewegen.

Wat zijn de maatschappelijke waarden van een sportaccommodatie?

Waarbij de SROI naar de totale investeringen en opbrengsten van sport en bewegen kijkt, kan je de Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse (MKBA) gebruiken om de investeringen en opbrengsten van een specifieke accommodatie in kaart te brengen. Waarbij je met de SROI niet kan vaststellen welke individueel geïnvesteerde euro rendeert, kan je met de MKBA wel vaststellen welk effect een extra geïnvesteerde euro op een bepaalde plek heeft. Met de MKBA vergelijken onderzoekers namelijk de huidige situatie van de accommodatie en het aantal sporters hierop met de situatie wanneer de accommodatie er niet zou zijn.

De Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) hebben samen met Sportbedrijf Arnhem een MKBA-model speciaal voor sportplekken ontwikkeld. Meer informatie hierover en het voorbeeld van de toepassing in Arnhem is te lezen in het artikel Instrument voor inzicht in maatschappelijke waarde sportaccommodaties.

Wat is de impact van mijn project?

De waarde die hierboven staan beschreven zijn berekend voor de hele bevolking of gemeente. Veel gemeenten, sportaanbieders of maatschappelijke organisaties willen weten wat de impact is van hun sport- of beweegproject. Naast het in beweging krijgen van mensen en de bijhorende gezondheidsvoordelen, kunnen sport en beweegprojecten in bepaalde omstandigheden ook bijdragen aan verschillende maatschappelijke doelen.

Om dit in kaart te brengen is het belangrijk om je doel goed te formuleren. En om te onderzoeken welke effecten er zouden zijn als jouw sport- of beweegproject er niet zou zijn. Om dit uit te voeren heeft de Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) in opdracht van Kenniscentrum Sport & Bewegen de Sport en Bewegen Impactwijzer ontwikkeld. Hierin vind je een stappenplan, verdiepende theorie, handige tips en goede voorbeelden uit de praktijk. Door de vier stappen te volgen uit de Sport en Bewegen Impactwijzer kan je leren van de uitkomsten en je sport- en beweegproject aanpassen, zodat het meer impact oplevert. Daarnaast kun je met de uitkomsten aan partners en financiers laten zien wat het sport- en beweegproject oplevert.

Van een aantal maatschappelijke waarde is uitgewerkt hoe sport- en beweegprojecten hieraan bijdragen. Lees meer over de impactroutes van eenzaamheid, schooluitval, gezonde levensjaren en zorgkosten.

Waarde van welzijn

In de eerder genoemde sociaaleconomische waarde van sport en bewegen en de SROI zijn dus vooral effecten van gezondheid en arbeid gewaardeerd en missen we een waardering van de sociale effecten. In een apart onderzoek, uitgevoerd door de Hogeschool Arnhem en Nijmegen, is onderzocht hoe sport en bewegen invloed heeft op je gevoel van welzijn.

Het blijkt dat elk uur sporten per week gemiddeld zorgt voor een toename van 0,02 punt op een schaal van 0-10 in welzijn. Een maandelijkse inkomensstijging van € 245 zou dezelfde winst in gevoel van welzijn opleveren. Daaruit blijkt ook dat het effect van sport op welzijn drie keer zo groot is voor Nederlanders die kampen met neerslachtigheid en ernstige eenzaamheid. Bij mensen die neerslachtige of eenzame gevoelens ervaren, kan dit per maand oplopen tot € 738 per uur sporten per week. Ook voor mensen met een lager zelfvertrouwen en slechte gezondheid heeft sport meer invloed op het welzijn dan mensen die dat niet ervaren. Sport is zo een goed ‘medicijn’ om het welzijn bij deze groepen te verbeteren. De waarde kan niet opgeteld worden bij de SROI die we eerder bespraken, maar kan wel worden gebruikt voor het berekenen van de waarde voor een sport- of beweegproject, zoals met de Sport en Bewegen Impactwijzer.

Conclusie

Niet alle effecten van sport zijn (nog) in geld uit te drukken. En dat is ook niet erg. Voor de sport betekent dit dat het bij de organisatie van sportactiviteiten en -projecten van belang is om na te denken wat het oplevert – en niet wat het kost. Bedenk wie waar echt baat bij heeft. Niet per se in geld of kosten, maar in een verbetering van leven, welzijn of gezondheid. Voor wie doe je wat en met welk doel? Dit helpt je om als gemeente te rapporteren over de winst voor de deelnemers en sporters. Benut uitkomsten kennisproducten die beschikbaar zijn en bedenk wat sport in jouw gemeente betekent. Afgestemd op de lokale context levert sport namelijk de meeste waarde op. Vooral het bereiken van inwoners die nog niet veel sporten en bewegen of met onderliggende maatschappelijke problemen, heeft veel waarde voor de maatschappij. Dit blijft een lastige opgave voor veel gemeenten en maatschappelijke organisaties/sportaanbieders.