Beweegvriendelijke omgeving voor baas en hond

Relatie tussen hondenbezit en lichaamsbeweging

De meest genoemde redenen om niet naar buiten te gaan zijn: slecht weer, geen tijd, te lui, geen gezelschap en: “Ik weet niet wat ik buiten moet doen”^[1]. Een hond kan daarin verandering brengen. Hondenbezitters geven aan dat hun hond een sterke bron van motivatie, gezelschap en sociale steun is die hen aanmoedigt om buiten te gaan wandelen^[2]. Het belangrijkste is dat de hond geniet van het uitlaten en dat de baas voldoet aan de bewegingsbehoefte van de hond. Daar wordt ook de baas blij van! Gezond lichamelijk actief bezig zijn, genieten van de natuur, sociale interactie en ‘eruit zijn om op te laden’ zijn secundaire bonussen voor de baas^[1,3].

Mensen met een hond zijn actiever dan mensen zonder hond. Dat geldt voor zowel jeugd^[4,5], volwassenen^[6,7,8] als ouderen^{[1,9,10,11,12]}. Hondenbezitters bewegen variërend van 7 minuten tot 146 minuten meer per week^[13]. Niet alle hondenbezitters laten hun hond zelf uit^[14]. Baasjes die hun hond zelf uitlaten, lopen 7 tot 8% meer per dag^[5]. Er zijn geen genderverschillen opgemerkt bij het uitlaten van honden^[3].

De mate waarin hondenbezit leidt tot meer lichaamsbeweging, wordt beïnvloed door factoren zoals de relatie tussen baas en hond, de leeftijd en het ras van de hond, en de beschikbaarheid van geschikte wandelgebieden^[15]. Gedragsproblemen van de hond (angst voor vreemden, geluiden en prikkels, agressie, gebrek aan gehoorzaamheid, trekken aan de lijn, overmatig geblaf, activiteit of ontsnappen) kunnen invloed hebben op het aantal keren uitlaten door de baas^[15]. Ook angst voor contact met andere honden is een barrière, met name angst voor grote honden, kleine, pittige honden, bepaalde rassen, honden zonder leiband, onbeheerste, ongetrainde of zwervende honden^[15].

Invloed van de omgeving 

Aspecten van de fysieke omgeving kunnen hondenbezit, frequentie en duur van het uitlaten beïnvloeden. Kenmerken van de bebouwde omgeving die negatief worden geassocieerd met hondenbezit: bevolkingsdichtheid, straatconnectiviteit, beschikbaarheid van trottoirs en beschikbaarheid van bestemmingen. In dichtbevolkte gebieden met minder groen en minder hondvriendelijke voorzieningen kan het moeilijker zijn om een hond uit te laten en zo hondenbezit ontmoedigen^[16,17]. Ook hebben dichtbevolkte stadsdelen vaak kleinere woningen (appartementen en flatgebouwen), die doorgaans niet geschikt zijn voor honden^[17]. Hondenbezitters wonen vaker in vrijstaande eengezinswoningen met een tuin minder dichtbebouwde gebieden, zoals in buitenwijken en dorpen^[13].

Een goed beloopbare buurt met goede connectiviteit, trottoirs en bestemmingen nodigt uit om vaker de deur uit te gaan met de hond. Denk aan het uitlaten van de hond combineren met boodschappen doen^[5,16,17]. In achtergestelde buurten wordt de hond gemiddeld een uur minder per week uitgelaten. Bewoners ervaren hun buurt mogelijk als minder veilig, wat recreatief wandelen in deze omgeving ontmoedigt, vooral voor ouderen en vrouwen^[18]. Toegang tot een park waar honden welkom zijn^[17,19], losloopgebieden en speciale hondenparken met speeltoestellen vergroten de kans op wandelen met de hond^[2,6,15]. Voor veel hondenbezitters is het belangrijk om hun hond los te kunnen laten lopen^[15]. Bij een te beperkt losloopplek blijkt dat hondenbezitters meer tijd stilstaan en/of een praatje maken^[6].

Hondenbezit kan leiden tot een positievere perceptie van de bebouwde omgeving van de buurt door ouders. Dit verruimt de mogelijkheden die kinderen krijgen voor buitenspelen en wandelen met de hond^[20]. Hondenbezit is bij peuters en kleuters positief geassocieerd met lichaamsbeweging, buitenspelen en slapen en negatief geassocieerd met schermtijd^[21]. Kinderen die de hond uitlaten, spelen aanzienlijk vaker buiten in de tuin of op straat, wandelen vaker in de buurt en kunnen zich eerder zelfstandig verplaatsen vergeleken met kinderen die de hond niet uitlaten^[22]. Hierdoor wandelt de baas mogelijk zelf minder met de hond^[13].

Ontwerpprincipes voor een beweegvriendelijke omgeving voor hondenbezitters

Stedelijke gebieden met hondvriendelijke voorzieningen geven de meeste kans op hondenbezit en het wandelen met de hond. Zorg als gemeente dat er beleid is dat het uitlaten van honden faciliteert, zoals plekken waar honden zijn toegestaan, zones waar ze los mogen lopen en hondvriendelijke bebouwde omgevingen en parken^[14,23]. Als je een beweegvriendelijke omgeving voor hond en baas wilt creëren, hanteer dan onderstaande ontwerpprincipes.

Algemene ontwerpprincipes:

• Positioneer parken en groene ruimtes strategisch op loopafstand van woonwijken en niet in de buurt van drukke wegen^[15,17,23].
• Zorg voor variatie in wandelroutes, met verschillende lengtes, landschappen en uitdagingen.
• Plaats voldoende bankjes en zorg voor schaduwrijke plekken langs wandelroutes en in parken, zodat baasjes kunnen rusten en genieten van de omgeving^[23].
• Zorg voor brede trottoirs aan beide zijden van de straat, veilige oversteekplaatsen en verkeersremmende maatregelen in de wijk^[2,15,23]. Zorg dat vluchtheuvel en wachtplekken bij verkeerslichten voldoende ruimte bieden.
• Zorg voor goede verlichting in parken en langs wandelroutes zodat hondenbezitters ook in de avond en de donkere wintermaanden blijven wandelen^[23}.

Ontwerpprincipes hondvriendelijke voorzieningen:

• Integreer hondenuitlaatroutes in openbare netwerken, zodat er een lus of keuze uit lussen kan worden gemaakt^[24].
• Voorzie de wijk van uitlaatstroken langs wandelroutes. Plaats hier poepzakhouders en afvalbakken^[24].
• Creëer speciale losloopgebieden waar honden vrij kunnen rennen en spelen. Zorg voor goede informatie door middel van borden en herkenningsplaatjes^[6,13,15,23].
• Creëer speciale losloopplekken met hekken omheen. Zorg ook voor bankjes en schaduwrijke plekken voor de baasjes^[13,15].  
• Overweeg een hondenspeeltuin met speeltoestellen voor behendigheidsoefeningen^[15]. Denk aan tunnel, wipwap, balken voor hoogtesprongen, slalompaaltjes, stapstenen.
• Voorzie parken van voldoende vuilnisbakken en poepzakhouders^[15,23].
• Plaats drinkfonteinen voor honden op strategische locaties, zoals bij ingangen van parken, hondenspeeltuinen, recreatie- en losloopgebieden. Dit is vooral belangrijk tijdens warme dagen en voor langere wandelingen^[15,24].

Met deze ontwerpprincipes kunnen gemeenten een omgeving creëren die hondenbezitters stimuleert om actief te zijn met hun hond. Dit draagt bij aan de gezondheid en het welzijn van zowel mens als dier en mogelijk ook om de kans op conflicten met andere gebruikers van de openbare ruimte te verminderen.

Hoe kan verantwoordelijk hondenbezit worden gestimuleerd?

Het uitlaten van honden is het meest effectief te stimuleren door een veilige hondvriendelijke fysieke omgeving en een goede relatie tussen hond en eigenaar – onder andere om het gevoel van verplichting om met de hond te wandelen te vergroten^[15]. De relatie is te versterken door gehoorzaamheidstraining of simpelweg meer tijd doorbrengen met een hond. Niet alle hondenbezitters hebben gedragstrainingen gevolgd en kunnen het gedrag van hun hond en andere honden niet goed inschatten. Dat kan soms leiden tot conflicten en invloed hebben op het aantal keer en de duur van het uitlaten van de hond.

Campagnes

Het kan geen kwaad om voorlichtingscampagnes over verantwoordelijk hondenbezit te organiseren met aandacht voor: 

• Het belang van regelmatige lichaamsbeweging voor honden^[17]
• Sociale etiquette tijdens het wandelen
• Herkennen van signalen van honden (denk aan houding en staart)
• Omgaan met weersomstandigheden
• Het opruimen van hondenpoep – een belemmering voor andere mensen om te sporten of bewegen in de openbare ruimte^[25]

Werk samen met dierenartsen om informatie te verspreiden over de voordelen van wandelen voor de gezondheid van honden en over geschikte wandelroutes en activiteiten.

Interventies en kansen

De extrinsieke motivatie om aan de behoefte van de hond te voldoen is van groot belang om met de hond te gaan wandelen, zelfs met slecht weer^[10]. Interventies om het wandelen met honden te stimuleren, moeten gericht zijn op: 

• Het promoten hoe het geluk van de hond (beweging, ontmoeten van andere honden, spelen)^[3,14] 
• Ontwikkeling van de gewenste routines en gewoontes^[3,14] 
• Percepties van de baas over zichzelf en de hond veranderen (denk aan de bewegingsbehoeften van kleinere en ‘minder actieve’ rassen)^[3] 
• Waargenomen barrières overwinnen (denk aan ervaren menselijke gezondheid, fysieke toegankelijkheid)^[3].

Een kansrijke doelgroep, voor programma’s en aanpassingen in de omgeving, om wandelen met honden te stimuleren zijn hondenbezitters in dichtbevolkte gebieden^[17]. Als er mensen echt geen honden kunnen houden, zou een leenhond, oppashond of buurthond een uitkomst kunnen zijn voor meer lichamelijke activiteit^{[10,13,14,23]}. Maatschappelijke organisaties zouden een hondenuitlaatgroepen of buddy-systemen kunnen organiseren^[10,14] of gebruik maken van Stichting Oopoeh of Hondjeuitlaten.nl.

Disclaimer

Een hond is te beschouwen als een persoonlijke trainer die de baas motiveert om fysiek actief te zijn^[26]. Maar niet alle hondenbezitters zijn even actief. Niet elke baas laat zelf de hond uit en als hij/zij dat wel doet kan de hoeveelheid lichamelijke activiteit tijdens het uitlaten van hond worden overschat. Er zijn afleidingen als kletsen met buren, genieten van de zonsondergang of spelende honden die de baas doen stilstaan of zitten^[13].