Omnium Sport & Recreatie is een multifunctioneel sportcomplex met vijf verschillende zwembaden, vier sporthallen, squashbanen, onderwijshuisvesting (Scalda), een aantal zalen en een camping. Het is de grootste zwemvoorziening in de provincie Zeeland en het is eigendom van de gemeente Goes. Tenminste, voor wat het gebouw en de installaties betreft. De gemeente is verantwoordelijk voor het groot beheer en onderhoud. De exploitatie is in handen van Omnium Goes BV, waar Bart van den Heuvel directeur van is.
Van den Heuvel vertelt hoe ze aan het verduurzamingsproces zijn begonnen. “We hadden twee grote gasketels en een warmtekrachtkoppelingsinstallatie (WKK) die waren afgeschreven in 2020. Die zou je een-op-een kunnen vervangen, maar dan blijven je energiekosten hoog op de lange termijn. Dus toen zijn we samen met de gemeente gaan kijken hoe we dat konden terugdringen. Het eerste scenario was een biomassacentrale. Maar uiteindelijk vonden we het geen goed plan vanwege de vele transportbewegingen en de CO2-uitstoot die erbij vrijkomt. Het andere scenario was volledig elektrisch, energie opwekken met eigen zonnepanelen en warmtepompen. Daar zijn we toen in goed overleg met de gemeenteraad voor gegaan.”
Meten is weten
Voordat je begint met de verduurzaming is het handig om te weten hoe het energieverbruik er precies uitziet. Van den Heuvel: “Wat verbruik je door de tijd heen? Wat zijn de piekmomenten? Springen er bepaalde zaken uit? Op basis daarvan kun je een oplossing bedenken. De truc is om je huiswerk aan de voorkant te doen en op basis van een inventarisatie te kijken waar en hoe je de euro’s het beste kunt besteden.”
Welke subsidies kun jij aanvragen?
Als je gaat investeren in verduurzaming van een sportaccommodatie, kun je gebruikmaken van verschillende subsidies. Zo zijn er subsidies beschikbaar voor ledverlichting, zonnepanelen, isolatie en warmtepompen. De subsidiewijzer van Kenniscentrum Sport & Bewegen geeft inzicht in de landelijke subsidies op het gebied van duurzaamheid.
Isolatie
“Als eerste moet je dan kijken naar isolatiemaatregelen”, zegt Van den Heuvel. “Wij hebben in het verleden al een slag geslagen op het gebied van isolatie. De hele buitenste schil hebben we vervangen. Dus een nieuw dak, de dakbedekking verdubbeld, overal HR++-glas en de wanden ingepakt met een extra isolatieschil. Dat zijn de grote maatregelen, maar het kan ook met kleine stappen. Zo hebben we bijvoorbeeld een extra tochtdeur geplaatst tussen het zwembad en de kleedkamers. Een investering van 1.500 euro, maar die levert meteen resultaat op.”
Samenwerking
“Als je een duurzaamheidsproject van de grond wilt tillen, is een goede samenwerking heel belangrijk”, aldus Van den Heuvel. “Je moet alle partijen erbij betrekken en ze informeren. Dan heb ik het niet alleen over de gemeente en de gebruikers – verenigingen en recreanten – maar bijvoorbeeld ook de verzekeringsmaatschappij. Zij stellen bijvoorbeeld bepaalde eisen aan de draagkracht van het dak of de brandwerendheid van de dakbedekking. Het is heel belangrijk om dat zo vroeg mogelijk mee te nemen in het proces, zodat je later niet voor verrassingen komt te staan. Wij hebben ook nog een expert ingehuurd om te kijken of alle maatregelen technisch mogelijk zijn.”
Voorbeelden van verduurzaming bij sportaccommodaties
Hoe verduurzamen andere sportclubs en accommodatie-eigenaren hun sportaccommodatie? Welke subsidies hebben zij gebruikt? En welke tips kunnen zij geven? De nieuwe Duurzaamheidsatlas geeft inzicht in goede voorbeelden van verduurzaming in de praktijk.
Energieneutraal
De intentie van Omnium was om zo snel mogelijk van het gas af te gaan. Het gebouw is van 1991. “Dat betekent dat niet alle scenario’s werkbaar zijn. Het hele gebouw is ingericht op verwarming met een watertemperatuur van 80 graden Celsius. Dan moet je wel kiezen voor warmtepompen die verwarmen tot 80 graden. Gewone warmtepompen werken op een veel lagere temperatuur. Als je daarvoor zou kiezen, moet je je hele gebouw aanpassen.”
Naast de twaalf warmtepompen zijn er 1.300 zonnepanelen geplaatst op de daken. “Het is belangrijk dat je alle opgewekte energie ook zelf gebruikt”, adviseert Van den Heuvel. “Salderen en terugleveren aan het net moet je niet willen. Dat gaat in de toekomst steeds moeilijker worden. Wij zijn compleet energieneutraal.” Of we nog een noodvoorziening hebben? “We hebben één gasketel laten staan. Als we onderhoud doen of bijvoorbeeld de filters vervangen, waarbij een deel van het water vervangen moet worden, is het zaak om het water weer snel op temperatuur te krijgen. Dat lukt niet zo goed met alleen warmtepompen.”
Financiën
De gemeente Goes heeft de verduurzaming van Omnium gefinancierd. De kosten bedroegen in totaal 1,7 miljoen euro. Het grootste deel daarvan – 1 miljoen euro – is besteed aan de warmtepompen. De zonnepanelen kosten ongeveer zeven ton. “We hadden een toegekende SDE-subsidie voor de zonnepanelen”, vertelt Van den Heuvel. “Daar hebben we ook onze begroting en planning op gebaseerd. Die SDE-subsidie heeft echter nog niets opgeleverd, omdat we zijn ingehaald door de realiteit van hoge energieprijzen.”
Van den Heuvel: “Het idee van de overheid was dat het opwekken van groene stroom met zonne-energie duurder is dan netstroom en dat ze het verschil wilden subsidiëren, maar sinds de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende energiecrisis is netstroom duurder dan groene stroom. Dus zei de overheid: ‘Jullie zijn al goedkoper uit dan iemand die de stroom van het net moet halen. We keren die subsidie voorlopig niet uit.’ Dat was vervelend, omdat je minder financieel voordeel hebt, dan verwacht.“
Is het zwembad er uiteindelijk in exploitatiekosten niet veel mee opgeschoten? “We hebben weliswaar de stijging van de energiekosten kunnen beperken, maar we zijn niet veel goedkoper uit dan voor de gasketels. Dat komt vooral door de enorm hoge elektraprijzen.”
Netcongestie
Omnium heeft het verduurzamingsproces net op tijd in gang gezet. “Wat je nu ziet, is dat netbeheerders in bepaalde gebieden in Nederland geen aansluiting meer kunnen verzorgen voor zware commerciële toetreders. Dit soort plannen met 1.300 zonnepanelen wordt in de toekomst steeds lastiger omdat er beperkingen zijn qua netcapaciteit. Het is een soort spagaat. Aan de ene kant wil je verduurzamen, maar de netcongestie maakt dat in bepaalde gevallen onmogelijk.”
Wil je kijken of er sprake is van netcongestie in jouw situatie dan kun je de Capaciteitskaart elektriciteitsnet van Netbeheer Nederland bekijken. Op deze kaart kun je per regio bekijken wat de transportcapaciteit van het elektriciteitsnet is.
Voortdurend proces
Terugkijkend op het hele proces van verduurzaming kan Van den Heuvel het zijn collega’s alleen maar aanbevelen. “Het heeft ons veel gebracht. Niet alleen is onze energierekening te behappen. Je bent als zwembad een enorm grote energieverbruiker, dan is het niet meer dan normaal dat je qua duurzaamheid gaat doen wat je kunt en dat ook blijft doen. Want er zijn altijd innovaties of verbeteringen mogelijk. Het kost ongeveer een jaar om de warmtepompen goed in te regelen. Wij kijken nu bijvoorbeeld of we kunnen sturen op de vraag naar energie. Piekmomenten zijn niet fijn voor warmtepompen. Die moet je lekker laten pruttelen. Bij zo’n piekmoment kun je beter gebruikmaken van een buffervat met warm water. Dan hoef je de warmtepompen niet extra te laten werken. ”
Tips
- Meet je energieverbruik en inventariseer de knelpunten
- Kijk naar de vereisten/ beperkingen van de huisvesting. Lees hierover meer informatie in de whitepaper Wie is aan zet?
- Zoek in een vroegtijdig stadium samenwerking met alle partijen
- Betrek ook de verzekering vroegtijdig bij de plannen
- Deel het plan met alle betrokkenen en communiceer erover
- Verdiep je in subsidiemogelijkheden. Vind alle sportsubsidies in de Subsidiewijzer Verduurzaming Sportaccommodaties
- Betrek er een expert bij die alle duurzaamheidsoplossingen bekijkt en doorrekent
- Ga eerst isoleren voordat je zonnepanelen of warmtepompen installeert
- Kijk naar noodoplossingen zoals bijvoorbeeld een buffervat met warm water
- Meet ook na de installatie van de pompen alles door en kijk waar je kunt bijsturen
- Blijf communiceren over de energie-effecten die je behaalt
Hoe duurzaam is jouw sportaccommodatie?
Iedere sporter is gebaat bij een toekomstbestendige sportaccommodatie. Daarin speelt duurzaamheid een sleutelrol. Daarom zijn wij op zoek naar de meest duurzame sportaccommodatie van 2024. Wil je jouw sportclub in de spotlight zetten? En kans maken op een geldprijs tot €2.500? Meld je dan aan.