Overgewicht in de jeugdtijd leidt vaak tot overgewicht op volwassen leeftijd. Reden voor veel gemeenten om al bij kinderen en jongeren aan de slag te gaan om overgewicht tegen te gaan. Daarbij hoeven gemeenten niet zelf het wiel opnieuw uit te vinden. Oriënteer je op bestaande aanpakken die zich al in de praktijk bewezen hebben en waar je met creativiteit en lokale inbreng snel mee aan de slag kunt. In dit artikel presenteren we zes aanpakken die al in verschillende gemeenten zijn uitgevoerd.
Sport- en beweeginterventies
De basis in het beoordelingssysteem voor interventies wordt gevormd door drie erkenningsniveaus: goed beschreven, goed onderbouwd en (diverse stadia van) effectiviteit.
Wil je meer weten over het erkennen van interventies? Lees het artikel: Hoe werkt het erkenningen systeem?
Overgewicht bij kinderen en jongeren aanpakken
Wat is het voordeel van het inzetten van deze bewezen leefstijlinterventies?
- De zes voorbeelden zijn geschikt voor diverse leeftijden.
- Ze kunnen uitgevoerd worden door verschillende partijen: beleidsmedewerkers, buurtsportcoaches, sportconsulenten, JOGG-regisseurs, combinatiefunctionarissen, enzovoort.
- Ze helpen partijen goed samenwerken in een integrale aanpak.
- Ze geven inzicht in het bereiken van de kinderen waar het om gaat, en hun ouders.
- Ze zijn beoordeeld door onafhankelijke professionals uit de praktijk.
- Ze staan goed op papier en worden verzorgd door organisaties die op verschillende locaties in het land ondersteuning kunnen bieden.
Voorbeeld 1: Realfit
Realfit richt zich op:
- jongeren van 12-18 jaar;
- met beginnend overgewicht;
- op fitnesscentra of op school;
- heeft goede aanwijzingen voor effectiviteit.
RealFit draait niet om een streng dieet, maar om deelnemers zich beter en gelukkiger laten voelen. Jongeren en ook hun ouders doen veel goede ideeën op over gezond eten en hoe je op een leuke manier kunt bewegen. Beweeg- en voedingslessen worden gecombineerd in een programma van dertien weken. Jongeren en ouders worden begeleid door een diëtist en gedragsdeskundige. De interventie wordt met name binnen een fitnesscentrum uitgevoerd, maar het is ook mogelijk om RealFit op school aan te bieden. Realfit bestaat uit een intake, dertien beweeglessen, drie voedingslessen en vier individuele consulten met een diëtiste en een psychologieprogramma van tien lessen. De ouderparticipatie omvat drie bijeenkomsten van ieder twee uur.
Voorbeeld 2: Skills4Life
Skills4Life richt zich op:
- jongeren van 12-18 jaar;
- signalering, behandeling én handhaving;
- met digitaal leerlingvolgsysteem;
- is goed beschreven.
Signalering, behandeling en handhaving zijn de drie pijlers van Skills4Life. In de eerste fase worden leerlingen uit het voortgezet onderwijs gescreend op overgewicht, motorische achterstand en/of een zwak uithoudingsvermogen. Jongeren met een te hoge BMI worden doorverwezen naar fase 2: behandeling. In een intensief traject van zestien weken krijgen deelnemers wekelijks voedings- en gedragslessen en bewegen ze samen. Ouders worden hierbij betrokken. In fase 3, handhaving, volgen de jongeren gedurende veertien weken proeflessen bij lokale sport- en beweegaanbieders. Doel is instroom in reguliere sportlessen. Deze aanbieders zijn geschoold in het omgaan met de doelgroep en ontvangen informatie over de wensen en behoeften van elke deelnemer. Deze interventie gebruikt een digitaal leerlingvolgsysteem.
Voorbeeld 3: Weet & Beweeg
Weet & Beweeg richt zich op:
- kinderen van 6-12 jaar;
- met overgewicht en morbide obesitas;
- is een groepscursus.
Weet & Beweeg is een ambulante, multidisciplinaire groepsbehandeling van vijf maanden. Doelgroep zijn kinderen in de basisschoolleeftijd, die worden aangemeld door een verwijzend kinder- of jeugdarts. Het programma is voor autochtone en allochtone kinderen met overgewicht en (morbide) obesitas waarvoor geen medische oorzaak is aan te wijzen. Weet & Beweeg is een groepscursus die start met wekelijkse bijeenkomsten voor ouders en kinderen van twee uur. De bijeenkomsten worden geleid door twee therapeuten: een psycholoog en een ervaren ambulant hulpverlener. Na ongeveer zes bijeenkomsten verandert de frequentie naar eenmaal in de twee weken.
Voorbeeld 4: Kids in Action
Kids in action richt zich op:
- kinderen van 6-12 jaar;
- waarin specialisten samenwerken;
- langdurig programma;
- goed beschreven.
Kids in Action is een programma van twee jaar. Bijzonder is de samenwerking tussen vele verschillende specialisten: kinderartsen, beweeg- en leefstijladviseurs, fysiotherapeuten en diëtisten hebben het programma ontwikkeld en worden lokaal ingezet. Het start met een bezoek aan de huisarts en doorverwijzing naar de kinderarts. Na de kinderarts komen deelnemers bij de beweeg- en leefstijladviseur en de diëtist terecht. Het eerste halfjaar van het programma is vrij intensief. De deelnemer komt twee keer per week sporten, vier maanden lang, en daarna nog twee maanden één keer per week. Begeleid sporten wordt geleidelijk afgebouwd. Deelnemers krijgen de kans om dat zelf in te vullen bij een vereniging of sportschool, of door in het dagelijks leven meer te gaan bewegen.
In Zo laat je kinderen met overgewicht sporten en bewegen lees je hoe Kids in Action precies werkt.
Voorbeeld 5: KidsXtra
KidsXtra richt zich op:
- jonge kinderen van 0-6 jaar;
- met overgewicht, motorische achterstand, beweegangst;
- sport en spel.
Ieder kind is uniek, dus biedt KidsXtra begeleiding op maat. Kinderen met overgewicht, een motorische achterstand of bewegingsangst krijgen in een periode van zestien weken wekelijks beweegles. Belangrijk onderdeel is het ontwikkelen van motorische vaardigheden en het stimuleren van de sociaal-emotionele ontwikkeling via sport en spel. Ook doen de deelnemende kinderen mee aan sportinstuiven bij lokale verenigingen. Gedurende het programma wordt op twee momenten een motorische test afgenomen. Ook de ouders krijgen voorlichting over hoe ze gezond gedrag kunnen stimuleren.
Voorbeeld 6: Gewichtige Gezinnen
Gewichtige gezinnen richt zich op:
- jongeren van 12-18 jaar;
- inzet ‘steunmaatje’;
- met kookworkshops en groepsbijeenkomsten;
- is goed beschreven.
Sociale steun en samen gezond leven vormen de basis van Gewichtige Gezinnen. De interventie betrekt het hele gezin, plus een ‘steunmaatje’. Het steunmaatje kan een familielid zijn, maar ook een vriend, klasgenoot of buurman. Een heel jaar lang ontvangen deelnemers en hun steunmaatjes informatie over voeding en eetgedrag. Bijvoorbeeld via kookworkshops en groepsbijeenkomsten over emotie-eten. Ook gaan ze met elkaar bewegen en leren ze negatieve gedachten om te buigen naar positieve. Een fysiotherapeut, diëtist, psycholoog en een beweegmaatje helpen mee.
Sportimpuls Kinderen Sportief op Gewicht
Ken je de Sportimpuls Kinderen Sportief op Gewicht? Naast de reguliere Sportimpuls is er een specifieke subsidieregeling gericht op kinderen van 0 tot 4 jaar en jongeren van 12 tot 18 jaar met (ernstig) overgewicht. Organisaties die lokaal sport- en beweegaanbod organiseren kunnen een aanvraag indienen voor budget uit de Sportimpuls.
Loketgezondleven.nl geeft tips aan gemeenten die preventie van overgewicht centraal willen stellen in hun gezondheidsbeleid.
Meer interventies bekijken?
Neem een kijkje in de Interventiedatabase Gezond en Actief Leven. Dit is een totaaloverzicht met diverse erkende leefstijlinterventies. Alle erkende sport- en beweeginterventies maken hier deel van uit, en worden ook nog separaat op de website Sport- en Beweeginterventies gepresenteerd.
