Alles over sport logo

Helpt sporten je van je verslaving af?

Een verslaving is enorm moeilijk te doorbreken voor de meeste mensen. Dit artikel legt uit hoe regelmatig sporten en bewegen, kan helpen om verslaving aan te pakken. Met kennis, ervaringsverhalen en voorbeelden van ‘beweegbehandelingen’.

Wat is een verslaving eigenlijk?

Je hebt uiteraard veel verschillende verslavingen. Zo kun je verslaafd zijn aan chocola, koffie, roken, een serie op televisie, gamen, werken, seks, alcohol, drugs en nog veel meer. Je kunt verslavingen opsplitsen in verslaving aan stoffen (zoals alcohol en nicotine) en verslaving aan gedrag (zoals gokken of gamen). Wat bijna alle verslavingen gemeen hebben, is een directe of indirecte toename van de stof dopamine in de hersenen. Dopamine is een stof die een rol speelt bij de communicatie tussen hersencellen. Het is belangrijk voor aandacht en concentratie, en voor gevoel van beloning. Dopamine zorgt ervoor dat we ons tevreden en beloond voelen. En wie wil dat niet?

Wat is het effect van sporten op dat ‘gevoel van beloning’?

  • Niet alleen toegeven aan een verslaving verhoogt de dopamine in je hersenen. Ook lichaamsbeweging blijkt het gehalte aan dopamine te kunnen verhogen. Dat zorgt er onder andere voor dat je humeur en gevoel van welbehagen verbeteren.
  • Bij verslavingen zien we dat er op een gegeven moment een dopamineresistentie ontstaat: je hebt steeds meer van een bepaalde stof of gedrag nodig, om hetzelfde geluksgevoel te krijgen. Sporten blijkt juist een gunstig effect te hebben op de werking van dopamine. Daardoor heb je minder van het verslavende middel nodig (en dat is al een vooruitgang). Zo hebben bijvoorbeeld muizen die voldoende bewegen, drie keer minder cocaïne nodig om hetzelfde euforische effect te ervaren.

Is dat alles? Nee, want sporten blijkt ook nog eens een positieve invloed te hebben op de opslag en productie van dopamine. En op diverse andere neurotransmitters en aanverwante stoffen. Het voert voor dit artikel te ver om dit toe te lichten. Meer hierover vind je op Bewegen voor je brein.

Ervaringsverhaal van een verslaafde

“Na een jarenlange verslaving vond ik het heel moeilijk om te stoppen. Na verschillende therapieën kwam ik bij de runningtherapie terecht. Toen ik net begon met hardlopen, had ik nog niet het effect van de lekkere stofjes. Wat me wel direct een goed gevoel gaf, was dat ik met een groep gelijkgestemden trainde en dat voelde veilig. Pas na verloop van tijd ging ik me beter voelen en wilde daardoor geen enkele training missen, dus dronk ik niet. Hardlopen en alcohol gaan nou eenmaal niet samen.

Door het hardlopen ging ik mij steeds sterker voelen. Niet alleen lichamelijk maar ook geestelijk. Van één kilometer naar twee kilometer en voor ik het wist liep ik een wedstrijd van vijf kilometer. Die medaille om mijn nek gaf me een gevoel van vreugde dat ik lang niet meer gevoeld had. En het gaf me ook vertrouwen om verdere stappen te maken in mijn herstel. Want ik ben tot veel meer in staat dan dat ik zelf had kunnen bedenken.

Vanaf dat moment werd hardlopen een vast onderdeel van mijn leven. Iedere keer als ik had gelopen, voelde ik me beter. Ook na een mindere dag. Het gaf mij energie en de kracht om door te gaan. Ik kreeg steeds meer structuur en ging ook veel gezonder eten. Een nieuwe verslaving? Nee, zo zie ik dat niet. Inmiddels ken ik mijn eigen grenzen en ga ik daar gezond mee om, want het houdt mij clean en fit. Vanaf het moment dat ik de marathon liep in mijn stad Rotterdam, ging het alleen maar beter. Want als ik dat kan, kan ik alles. Ik ben inmiddels lid van een atletiekvereniging en heb mijn trainersdiploma behaald. Ik ben nu werkzaam als ervaringsdeskundige zodat ik andere kan helpen die met hetzelfde worstelen.”

Hoe kun je bewegen inzetten tegen je eigen verslavingen?

Gelukkig hoef je niet zwaar verslaafd te zijn om gebruik te maken van sporten als onderdeel van je persoonlijke ‘afkickprogramma’. Heb je bijvoorbeeld zin in een flink stuk chocoladetaart en weet je dat je het eigenlijk niet zou moeten doen? Volgens een onderzoek gepubliceerd in het medisch-wetenschappelijke tijdschrift Appetite vermindert een wandeling van 15 minuten je zin om te snoepen al met 12%. Wil je stoppen met roken? Tien tot vijftien minuten aerobics brengt al een verandering in je brein aan, waardoor je behoefte aan nicotine vermindert. Nog mooier: uit onderzoek onder tieners blijkt daarnaast dat rokers minder vatbaar zijn voor plaatjes van rokers en door anderen die roken, wanneer zij regelmatig sportief zijn.

Wat doen behandelaars van verslaving met deze wetenschap?

Gelukkig worden de diverse onderzoeken met muizen niet voor niets gedaan. Verschillende instellingen die mensen helpen bij het aanpakken van hun verslaving, maken gebruik van de positieve effecten van sporten. We delen twee voorbeelden uit de praktijk.

Praktijkvoorbeeld Brijdergroep

Bij de Brijdergroep in Noord- en Zuid-Holland is Runningtherapie een mogelijk onderdeel van de behandeling. Dat doen ze vanwege de effecten van hardlopen op je brein, maar dat is niet de enige reden. De instelling biedt drie varianten: de Loopgroep, waar het accent ligt op structuur, sociale contacten en verbeteren van algehele conditie. De Therapievorm, waar het accent ligt op inzicht krijgen in gedrag vanuit de beweging en het toepassen van nieuw gedrag. En de Bootcampvorm, waar het accent ligt op een uitdagende manier leren omgaan met je grenzen. Al die aspecten helpen bij het aanpakken van een verslaving.

Gonny van Riessen, runningtherapeut en werkzaam bij de Brijdergroep: “Wat ik zie in de praktijk is, dat het doelen stellen en de ervaring dat je je beter voelt na het sporten, bijdraagt om mensen clean te houden. Het gevoel ergens bij te horen en jezelf niet het afvoerputje van de maatschappij te voelen, is ook heel belangrijk. Mensen voelen zich ineens Hardloper in plaats van Cliënt. Ook het besef dat deelnemers de avond voor de runningtherapie niet mogen gebruiken, helpt om patronen te doorbreken. Het lopen van wedstrijdjes helpt ook om zelfvertrouwen weer te laten toenemen. Zoals een cliënt ooit zei: ‘ik heb nog nooit iets in mijn leven afgemaakt, ik ben nu gewoon gefinisht!’ Lopen geeft houvast, structuur en focus op een gezond leven.”

Praktijkvoorbeeld Rodersana

Ook bij Rodersana – verspreid over heel Nederland – vormt werken aan je fysieke conditie een belangrijk onderdeel van het herstellen van het ‘neurobiologisch evenwicht’ dat bij verslaving niet in balans is. Verbetering van leefstijl leidt niet alleen tot een verminderd contact met de triggers die verbonden zijn aan het verslavend middel. Het draagt ook bij aan een groter gevoel van tevredenheid over je leven.

Anneriek Holtermans van Rodersana: “Sport is een integraal onderdeel van behandeling in onze kliniek. Onze sportcoaches willen onze cliënten vooral enthousiast maken én houden voor sport en bewegen als onderdeel van hun leefstijl. In de behandeling besteden wij aandacht aan mentale zaken als zingeving, motivatie en discipline. Maar ook aan leren omgaan met beperkingen en mateloosheid, het leren doseren van hun eigen fysieke vermogen en natuurlijk succeservaringen opdoen. Een belangrijk onderdeel van onze behandeling is gedragscoaching. De sportcoaches observeren, benoemen en reflecteren op het gedrag door de cliënten tijdens sport en bewegen. Zij koppelen dat dagelijks terug aan de andere behandelaren tijdens de ochtendbriefing. Zo leveren we maatwerk en blijven we dichtbij de behoefte van onze cliënten.”

Meer over verslaving en sport lezen?

  • Voor meer informatie over het inzetten van sporten bij verslaving zie Bewegen voor je brein
  • In het boek Ren voor je leven vertelt Klaas Boomsma het verhaal van zijn verslaving aan alcohol en cocaïne. Maar vooral wat hij heeft gedaan om zijn leven weer in eigen hand te nemen en hoe hij – met behulp van hardlopen – een gezond leven in balans opbouwde.

De auteur van het ervaringsverhaal wil liever anoniem blijven.


Auteur(s)

Artikelen uitgelicht


Gezonde leefstijl
public, professional
praktijkvoorbeeld
gezondheidsbevordering, mentaal welbevinden, psychische aandoening