Wat is loose parts play?
Loose parts zijn losse materialen zonder vast doel, die kinderen op allerlei manieren kunnen gebruiken. Denk aan dozen, touwen, takken, stenen, tonnen, kleden of oude fietsbanden. Tijdens het spelen experimenteren en ontdekken kinderen zelf hoe zij materialen kunnen gebruiken door creativiteit en fantasie. Als volwassene ondersteun je het spel door te zorgen voor geschikte materialen en een omgeving waarin vrij spel en ontdekken centraal staan[1].
- Een emmer wordt een trommel, een kast of een helm.
- Een matras verandert in een boot, een hut of een glijbaan.
- Een tak is vandaag een wandelstok, morgen een toverstaf of een bouwpaal.
Pleun Schaeffer (Speelmakers): “Het is simpel, maar precies wat kinderen nodig hebben voor eigen initiatief.”
Waarom loose parts play?
Loose parts lay draagt op verschillende manieren bij aan de ontwikkeling van kinderen.
- Spelen met losse materialen stimuleert creatief en flexibel denken doordat er geen vaste regels of uitkomsten zijn. Kinderen kunnen de materialen op allerlei manieren gebruiken waardoor ze zelf proberen, ontdekken, verbanden leggen en inzicht krijgen in oorzaak en gevolg. Dit stimuleert de cognitieve ontwikkeling[2].
- Pedagogisch professionals zelf zien dat loose parts play bijdraagt aan de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen[3]. Kinderen overleggen: ‘Maak jij die plank vast?’, ‘Ik zet de kist neer.’ Ze leren delen en onderhandelen over materialen en ze bedenken samen plannen en bouwen gezamenlijk iets nieuws.
Denise Castano Rosario (Brancheorganisatie Kinderopvang): “Zo’n sloopzone van dozen en planken brengt kinderen bij elkaar. Ze leren overleggen en vinden samen uit.”
- Met loose parts play krijgen kinderen de kans om gevarieerd te bewegen; ze balanceren op een lat, zwaaien aan een touw en rollen over een matras. Dit kan mogelijk bijdragen aan de motorische ontwikkeling van kinderen, hoewel hier nog meer wetenschappelijk onderzoek naar gedaan moet worden[4].
Hilde Krajenbrink (Kenniscentrum Sport & Bewegen): “Loose parts play is voor kinderen een hele leuke manier om in beweging te zijn en verschillende motorische vaardigheden te oefenen.”
- Loose parts play is een goede manier om risicovol spelen te introduceren. Met de materialen kunnen kinderen uitdagend en avontuurlijk spelen en hun grenzen opzoeken en verleggen. Denk bijvoorbeeld aan het rijden van een helling op een meubelhondje. Dit geeft kinderen zelfvertrouwen, maakt hen veerkrachtiger en zorgt ervoor dat zij beter leren omgaan met risico’s[5].
Zeina Bassa (VeiligheidNL): “Door kinderen zelf oplossingen te laten vinden met losse materialen, ontwikkelen ze zowel fysieke als cognitieve vaardigheden. Je ziet hun blik in een seconde veranderen: van zoeken naar doen.”
Loose parts play is een mooie invulling van de Wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK). Het is een concrete manier om pedagogisch beleid en veiligheidsbeleid te verbinden met de dagelijkse praktijk.
Aan de slag: concrete stappen voor de groep
- Creëer een speelplek. Zet een krat klaar of richt een hoek in met variatie: houten blokken, touwen, kleden, dozen, stenen. Begin klein, een paar materialen zijn vaak al genoeg.
- Laat kinderen kiezen. Geef de regie aan kinderen. Vraag niet: ‘Zullen we een hut bouwen?’, maar laat kinderen zelf bedenken wat en hoe ze spelen.
- Observeer zonder sturen. Kijk hoe kinderen bouwen, samenwerken en oplossingen verzinnen. Houd toezicht op veiligheid, maar laat los waar het kan.
Zeina Bassa: “Strak toezicht is niet nodig. Grijp pas in als de veiligheid echt in het gedrang komt.”
- Faciliteer op afstand. Stel vragen die uitdagen zonder de oplossing te geven. ‘Hoe krijg je die doos stabiel?’ ‘Welke plank kan je helpen?’
- Reflecteer met het team. Bespreek hoe jullie als team omgaan met kleine risico’s, botsingen of instabiliteit. Maak ook afspraken over hoe jullie ouders meenemen in deze visie.
- Betrek ouders. Laat ouders zien wat kinderen doen en vraag: ‘Wat valt op?’ Nodig ze uit om zelf loose parts mee te nemen of een keer mee te spelen. Zo groeit begrip en enthousiasme.
Praktische voorbeelden
- Buiten: een lange plank op boomstammen wordt een balanspad. Kinderen experimenteren zelf, jij observeert en benoemt veiligheid waar nodig.
- Binnen: een stapel kisten, doeken en knuffels wordt een hut of boot. Je hoort gesprekken, gelach, stilte en concentratie.
- Kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang samen: oudere kinderen sjouwen grote materialen, jongere kinderen helpen en leren mee. Zo ontstaat een natuurlijke leercyclus.
Jouw eerste actie morgen
- Zet een krat neer met losse onderdelen
- Laat kinderen erin duiken
- Observeer zonder oordeel
- Benoem durf en veiligheid
- En vier een schrammetje als leermoment, want vallen hoort bij groeien
Loose parts play is een vrije en uitdagende manier om kinderen te laten ontdekken en hun creativiteit te stimuleren. Als pedagogisch professional zorg je zo voor de juiste materialen en omgeving. Begin morgen al met het klaarzetten van dat ene krat en geef kinderen de kans om te groeien, te ontdekken en hun eigen speelkracht te ervaren.
Over de werkgroep Loose Parts Play
VeiligheidNL, Kenniscentrum Sport en Bewegen, Speelmakers en Brancheorganisatie Kinderopvang maken deel uit van de werkgroep Loose Parts Play binnen het Platform Ruimte voor de Jeugd. Deze werkgroep wil meer aandacht voor deze waardevolle vorm van spel. Dat doen ze door middel van publicaties en presentaties tijdens bijeenkomsten van derden. Het doel is dat deze spelvorm onderdeel wordt van het speelbeleid van onderwijs, jeugdorganisaties en de overheid.
Leden van de werkgroep: Zeina Bassa (VeiligheidNL), Hilde Krajenbrink (Kenniscentrum Sport & Bewegen), Denise Castano Rosario (Brancheorganisatie Kinderopvang), Pleun Schaeffer (Speelmakers), Saskia van Hoore (Tante Kastanje), Rian van der Zee (Sentipeda), Mirjam van Klink (De Toren van Klinker) en Franziska Nath (Creatief Werkhuis).
Dit artikel verscheen eerder bij Ruimte voor de Jeugd, het interdisciplinaire platform voor spel en speelruimte voor kinderen en jongeren. De foto boven dit artikel is van Speelmakers.
Bronnen
- Gull C, Bogunovich J, Goldstein SL, Rosengarten T. Definitions of loose parts in early childhood outdoor classrooms: A scoping review. Int J Early Child Environ Educ. 2019;6(3):37-52.
- Cankaya O, Rohatyn-Martin N, Leach J, Taylor K, Bulut O. Preschool children’s loose parts play and the relationship to cognitive development: A review of the literature. J Intell. 2023;11(8):151. doi:10.3390/jintelligence11080151.
- Gibson JL, Cornell M, Gill T. A systematic review of research into the impact of loose parts play on children’s cognitive, social and emotional development. School Ment Health. 2017;9:295–309. doi:10.1007/s12310-017-9220-9.
- Houser NE, Roach L, Stone MR, Turner J, Kirk SF. Let the children play: Scoping review on the implementation and use of loose parts for promoting physical activity participation. AIMS Public Health. 2016;3(4):781-799. doi:10.3934/publichealth.2016.4.781.
- Brussoni M, Olsen LL, Pike I, Sleet DA. Risky Play and Children’s Safety: Balancing Priorities for Optimal Child Development. Int J Environ Res Public Health. 2012;9(9):3134-48. doi:10.3390/ijerph9093134.
