De onderstaande tabel laat een grove indeling zien van de doelgroep senioren. Hoe lager in de tabel, hoe groter de rol die kwetsbaarheid inneemt. Voor elk type senior zijn speciale beweegprogramma’s geschikt. Bewegen heeft een preventieve functie – het helpt om de lichamelijke en geestelijke achteruitgang te beperken. Het vraagt extra deskundigheid van de beweegdocent om senioren met meer of minder klachten en beperkingen te begeleiden. Een opleiding of cursus is daarbij gewenst. Dit artikel biedt een overzicht van opleidingen en cursussen die professionals kunnen volgen om op verantwoorde wijze sport- en beweegactiviteiten voor senioren te verzorgen.
| Vitale senioren | Vitale senioren beginnen last te krijgen van (chronische) aandoeningen, maar hebben verder geen beperkingen en kunnen zich goed redden. Ook wonen zij nog zelfstandig thuis. |
| Licht kwetsbare senioren | Licht kwetsbare senioren hebben één of meerdere chronische aandoeningen, maar redden zich prima. Ze hebben wel eens psychosociale klachten en/of last van geheugenverlies. Ze wonen nog zelfstandig thuis, maar hebben soms iets van ondersteuning. |
| Kwetsbare senioren | Kwetsbare senioren hebben veel last van (chronische) aandoeningen en kunnen zich niet meer volledig zelfstandig redden. Vaak ervaren ze meer klachten op een of meer domeinen van kwetsbaarheid (fysieke, psychische, cognitieve en sociaal). Ze hebben meer ondersteuning en/of zorg nodig in de thuissituatie of wonen begeleid. |
| Kwetsbare senioren met multidomein problematiek | Kwetsbare senioren met multidomein problematiek ervaren ernstige klachten op meerdere van de volgende aspecten: fysiek, sociaal, psychisch, mobiliteit en/of cognitief. Zij wonen vaak niet meer thuis door de hoge mate van zorg en ondersteuningsbehoefte. |
Factsheet: Effecten van bewegen voor senioren
3,6 miljoen Nederlanders zijn 65 jaar of ouder. Dat is 20% van de Nederlandse bevolking. Volgens een schatting van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) telt Nederland in 2040 meer dan een miljoen kwetsbare senioren. Zij zijn kwetsbaar op één of meerdere gebieden – fysiek, sociaal, psychisch, mobiliteit en/of cognitief. De factsheet Effecten van bewegen voor senioren gaat in op deze vormen van kwetsbaarheid en de positieve effecten van bewegen hierop.
Overzicht van opleidingen en cursussen
Hieronder staat een overzicht van landelijke opleidingen, opleidingen vanuit de bonden en cursussen vanuit andere aanbieders. De algemene sport- en beweegopleidingen waarin senioren één van de doelgroepen vormen, zijn niet meegenomen. Een voorbeeld: in de opleiding fitnessinstructeur A en -B wordt de technische kant van ouder worden wel meegenomen, net als bewegen met een aandoening. Maar het omgaan met, stimuleren van en lesgeven aan kwetsbare senioren is niet opgenomen in de opleiding (NL Actief).
Landelijke opleidingen
Instroomniveau
Sommige opleidingen vragen een bepaald instroomniveau. Dat verschilt van affiniteit hebben met de doelgroep en ervaring hebben met lesgeven voor een groep tot het hebben van een opleidingsachtergrond sport- en bewegen op mbo- of hbo-niveau. De opleidingen geven dit zelf aan. Houd hiermee rekening bij het zoeken naar een passende opleiding.
Uitstroomprofiel
Het varieert hoe de opleidingen waarderen na afronding. Zo kun je bij een aantal opleidingen het landelijk erkend certificaat MBvO (Meer Bewegen voor Ouderen) van de Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie (KNGU) ontvangen en geven andere opleidingen een mbo-certificaat uit. Lees je hierover van tevoren in bij de betreffende opleidingen.
| Provincie | Aanbod | Focus van de opleiding |
|---|---|---|
| Noord-Brabant | Opleiding beweegleider en sportleider senioren (20 weken) | Maak kennis met trends en ontwikkelingen met betrekking tot de doelgroep: vitaal (55+), zelfredzaam (75+) en minder of niet zelfredzaam (kwetsbaar 85+) |
| Sportleider senioren bij Ludus Zuid, Buurtsportcoach Academy Zuid | In dit keuzedeel seniorensport leer je over de veranderende leefstijl van de senioren en hoe je daar je aanbod op kunt uitbreiden | |
| Limburg | Opleidingen Sport en beweegleider senioren en MBvO bij Huis voor de Sport Limburg | Bijscholing voor lesgevers van de beweeggroepen MBvO en Sport & bewegen voor Senioren |
| Sportleider senioren bij Ludus Zuid, Buurtsportcoach Academy Zuid | In dit keuzedeel seniorensport leer je over de veranderende leefstijl van de senioren en hoe je daar je aanbod op kunt uitbreiden | |
| Gelderland | Opleiding sport- en beweegleider senioren bij Buurtsportcoach Academie Oost | Scholing speciaal voor de buurtsportcoach die zich wilt specialiseren in de doelgroep senioren |
| Online training Doortrappen bij Buurtsportcoach Academie Oost | Senioren met plezier en veilig laten fietsen | |
| Overijssel | Opleiding sport- en beweegleider senioren bij Buurtsportcoach Academie Oost | Scholing speciaal voor de buurtsportcoach die zich wil specialiseren in de doelgroep senioren |
| Drenthe | Kaderscholing seniorensportleider bij SportDrenthe | Vergroten van kennis over psychische en fysieke aspecten van het ouder worden en het aanbieden/uitbreiden van uitdagende oefenstof voor zowel mobiele als minder mobiele senioren |
| Leerlijn sport- en beweegleider senioren bij Buurtsportcoach Academy Noord | Scholing speciaal voor de buurtsportcoach die zich wil specialiseren in de doelgroep senioren | |
| Training uitstroom valpreventie In Balans bij Buurtsportcoach Academy Noord | Scholing speciaal voor eerstelijnszorgverlener, seniorensportleider of sportprofessional met een MBVO-diploma. | |
| Groningen | Seniorenbewegingsleider bij Alfa-college | Leer senioren op een verantwoorde manier bewegen en goed en veilig te begeleiden, en krijg algemene kennis over seniorensport |
| Leerlijn sport- en beweegleider senioren bij Buurtsportcoach Academy Noord | Scholing speciaal voor de buurtsportcoach die zich wil specialiseren in de doelgroep senioren | |
| Friesland | Leerlijn sport- en beweegleider senioren bij Buurtsportcoach Academy Noord | Scholing speciaal voor de buurtsportcoach die zich wil specialiseren in de doelgroep senioren |
| Seniorensportleider bij Firda | Leer verschillende type senioren op een verantwoorde manier bewegen en goed en veilig te begeleiden. | |
| Flevoland | Opleiding sport- en beweegleider senioren bij Buurtsportcoach Academie Oost | Scholing speciaal voor de buurtsportcoach die zich wil specialiseren in de doelgroep senioren |
| Zeeland | Sportleider senioren bij Ludus Zuid, Buurtsportcoach Academy Zuid | In dit keuzedeel seniorensport leer je over de veranderende leefstijl van de senioren en hoe je daar je aanbod op kunt uitbreiden |
Opleidingen binnen de sportbonden
| Organisatie | Aanbod | Focus van de opleiding |
|---|---|---|
| Koninklijke Wandelbond Nederland (KWBN) | Wandeltrainer 1 – wandelbegeleider | Leer tijdens een afwisselend programma hoe je een groep optimaal begeleidt tijdens een wandeling |
| KWBN | Wandeltrainer 2 – assistent-trainer | Leer de vaardigheden van wandelaars te verbeteren |
| KWBN | Wandeltrainer 3 – de zelfstandige trainer | Leer hoe je wandelaars gedurende een langere periode beter leert wandelen |
| KWBN | Fitstap Coach (niveau 3) | Leer naast wandelen ook voedingsadvies te geven, mentale coaching en cognitieve fitness |
| Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie | Opleiding seniorensport | Leer lesgeven op verschillende niveaus |
| Judo Bond Nederland | Scholing instructeur Zeker Bewegen (Valpreventie) | Leer hoe je het valpreventieprogramma Zeker Bewegen kunt aanbieden |
Overige cursussen
| Organisatie | Aanbod | Focus van de cursus |
|---|---|---|
| Veiligheid.nl | Scholing In Balans | Na deze scholing mag je de cursus In Balans geven. Dit is een groepsinterventie gericht op het voorkomen van valongevallen bij 65-plussers |
| Veiligheid.nl | Otago Oefenprogramma | Na deze training mag je het oefenprogramma Otago geven. Accent ligt op instructie en begeleiding van de Otago-oefeningen |
| Start2Move | Trainer senioren (voor fitnessprofessional/personal trainer) | Cursus voor professionals die meer kennis willen over het trainen, coachen en begeleiden van senioren op fysiek en mentaal vlak |
| EFAA | Senior Fitness Specialization | Engelstalige e-learning (zelfstudie) over de toepassing van fitness bij senioren |
| Opleidingen 2000 | Bewegingsdeskundige seniorensport | Leer hoe je senioren het beste kunt benaderen en welke trainingsmethodes geschikt zijn |
| Huis voor Beweging | Train-de-trainer Beweegpret 55+ | Je wordt opgeleid tot trainer beweegpret 55+ aan zet waarin je leert over overdracht van kennis, beweegactiviteiten, trainersvaardigheden en coaching |
| Conservatorium van Amsterdam | Muziek en beweging met ouderen | Leer hoe je tijdens educatieve activiteiten ouderen zelf actief kunt laten zijn |
| Ouderenfonds | ASM/OldStars opstartcursus | Krijg als trainer en begeleider handvatten om ouderen op een verantwoorde manier via OldStars in beweging te brengen |
| Queno Sportopleidingen | Bewegen met senioren | Wat zijn de veelvoorkomende ouderdomsklachten en wat kun je hiertegen doen? In de opleiding leer je welke oefeningen je deze doelgroep aan kunt aanbieden |
Tool: Begeleiding van senioren in sport- en beweegactiviteiten
Voor het met vertrouwen begeleiden van fitte 55-plussers biedt de tool Begeleiding van senioren in sport- en beweegactiviteiten praktische handvatten voor buurtsportcoaches, sportaanbieders en trainers. De publicatie geeft ook voorbeelden van hoe je senioren kunt blijven motiveren om te bewegen en hoe je rekening kunt houden met veranderingen in fysieke mogelijkheden.
Noot
Het aanbod aan opleidingen en scholing verandert continu. Houd hier rekening mee. Deze lijst wordt jaarlijks geüpdatet. Voor vragen kun je contact opnemen met onze specialisten. Ook kun je informeren bij het lokale sportbedrijf, de adviseur lokale sport of de website van NOC*NSF. Bied je een specifieke scholing, training of opleiding aan die aansluit bij dit overzicht? Mail Mitchell Tollenaar, specialist bij Kenniscentrum Sport & Bewegen.
Hoe geef je een leuke en goede sportles aan senioren? Dat is te zien in deze video:
