Waarom is impact meten belangrijk?
Het meten van impact is om meerdere redenen waardevol. Allereerst helpt het om te verantwoorden of publieke middelen effectief worden besteed. Misschien nog wel belangrijker is dat het inzicht geeft in hoe de impact is te vergroten. Door te meten via welke mechanismen en bij welke doelgroepen de grootste effecten worden bereikt, zijn interventies gerichter in te zetten en te verbeteren.
Wat zijn additionele beweegminuten?
Additionele beweegminuten zijn de extra minuten die mensen in beweging komen dankzij een interventie, ten opzichte van een scenario waarin die interventie er niet zou zijn geweest. Het gaat dus specifiek om de toegevoegde beweging door de activiteit. Deze methode biedt een praktische manier om impact te meten, zonder dat er ingewikkelde metingen nodig zijn. Hierbij focus je specifiek op de effecten door extra bewegen, dus andere maatschappelijke positieve en negatieve effecten worden hier buiten beschouwing gelaten.
Hoe meet je additionele beweegminuten?
De methodiek werkt met een zogenoemd ‘nul-scenario’ en een ‘interventie-scenario’. Bij deelnemers wordt via zelfrapportage gevraagd hoeveel zij zouden bewegen zonder de interventie (nul-scenario) en hoeveel zij bewegen met de interventie. Het verschil hiertussen zijn de additionele beweegminuten.
Zelfrapportage heeft zijn beperkingen, maar wordt veelvuldig toegepast in onderzoek, bijvoorbeeld bij het meten van beweegrichtlijnen. Het is belangrijk om bij rapportages te vermelden dat de data gebaseerd zijn op zelfrapportage. Je zou additionele beweegminuten ook kunnen schatten of met behulp van een nul- en éénmeting kunnen vaststellen. Het blijft lastig om in te schatten of mensen andere activiteiten dan ook niet minder gaan doen, zoals fietsen voor woon-werk of boodschappen of een rondje wandelen.
Wees je ervan bewust dat het vragen naar de extra beweegminuten sociaal wenselijke antwoorden kan uitlokken en zorgen voor een overschatting van de extra beweegminuten. Zie het vooral als een indicatie van ervaren effectiviteit van de activiteit. Tot slot is het goed om te weten dat de werkelijke impact en dus de gezondheidswinst of welzijnswinst verschilt per type beweeggedrag en per doelgroep. Het is daarom aan te raden de additionele beweegminuten van deze verschillende groepen niet bij elkaar op te tellen, maar apart te presenteren.
Van minuten naar maatschappelijke waarde
Additionele beweegminuten zijn niet alleen een eenvoudige manier om impact te meten, ze kunnen ook inzicht bieden in de bredere maatschappelijke waarde van beweeginterventies. Doordat er al veel onderzoek is gedaan tussen bewegen en andere domeinen, zijn de gemeten extra minuten ook te koppelen aan concrete voordelen, zoals gezondheidswinst of verbeterd welzijn.
Zo is de gezondheidswaarde te berekenen met behulp van QALY’s (Quality Adjusted Life Years). Deze methode – vaak toegepast in de gezondheidszorg – vertaalt extra beweegminuten naar een verbeterde kwaliteit van leven en een verlengde levensduur. Voor deelnemers die onder de beweegnorm zitten, kunnen zelfs kleine verbeteringen in activiteit leiden tot meetbare gezondheidswinst.
Daarnaast is de welzijnswaarde van beweegminuten te benaderen via WELLBY’s (Wellbeing Adjusted Life Years). Deze methode kijkt niet alleen naar fysieke gezondheid, maar ook naar hoe mensen zich voelen. Het blijkt dat een uur sport per week het welzijn van een deelnemer gemiddeld met 0,02 punt verhoogt op een schaal van 0-10. Dit is uitgerekend naar een economische waarde, waarbij blijkt dat er €250 aan maandelijkse inkomen nodig is om eenzelfde stijging in het welzijn te realiseren[1]. Bij mensen die neerslachtige of eenzame gevoelens ervaren, kan dit oplopen tot € 738 per uur sporten per week.
Maatschappelijke waarde Sociale Sportschool
Met additionele beweegminuten is bij de Sociale Sportschool de welzijnswaarde doorgerekend bij eenzame ouderen. Zij bewogen meer en hadden meer sociale contacten door de interventie. De welzijnswaarde van de Sociale Sportschool kwam uit tussen de €900 en €1.000 per les. Lees meer in het artikel De maatschappelijke waarde van de Sociale Sportschool berekend.
Hoewel deze berekeningen complex lijken, hebben hogescholen en kennisinstellingen expertise om dit op een wetenschappelijk verantwoorde manier te doen. Het biedt organisaties de mogelijkheid om te bepalen of de investering in een interventie verantwoord is, en om te onderbouwen hoe beweegactiviteiten bijdragen aan een gezondere, gelukkigere samenleving.
Wat leren we van eerdere impactmetingen?
Uit verschillende uitgevoerde onderzoeken komt naar voren:
- Laagdrempelige activiteiten leiden sneller tot meer additionele beweegminuten en gezondheidswaarde dan intensievere programma’s, omdat ze beter aansluiten bij mensen die nog weinig bewegen. De gezondheidswaarde is groter wanneer je mensen extra laat bewegen die nog niet aan de beweegnorm voldoen. Een voorbeeld hiervan zijn de kortere afstanden van hardloopwedstrijden. Aan de kortere afstand (5 kilometer) van de Marikenloop deden in 2017 meer vrouwen mee die niet aan de beweegnorm voldeden en die door het evenement extra bewogen.
- Activiteiten in de winter genereren sneller meer additionele beweegminuten dan zomeractiviteiten, omdat mensen in de winter uit zichzelf minder bewegen. Het aanbod aan activiteiten en evenementen is in de donkere wintermaanden ook kleiner.
Aan de slag met de Sport en bewegen Impactwijzer
De Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft in samenwerking met Kenniscentrum Sport & Bewegen de Sport en bewegen Impactwijzer ontwikkeld. Dit is een stappenplan met vier stappen, om uiteindelijk de impact van het sport- of beweegproject in kaart te brengen. In de impactwijzer gaat bij het meten van de impact ook uit van het schatten van de verandering, in beweegminuten of bijvoorbeeld sociale contacten.
Aan de slag met impactmeting
Voor organisaties die zelf aan de slag willen met het meten van additionele beweegminuten zijn er verschillende mogelijkheden:
- Gebruik de standaardvragen voor het meten van additionele beweegminuten (zoals te zien in onderstaande tabel).
- Begin klein met alleen het meten van additionele beweegminuten, voordat je doorrekent naar gezondheids- of welzijnswaarde.
- Vergelijk verschillende locaties of aanpakken om te leren wat het beste werkt.
- Vraag studenten om te helpen bij het afnemen van vragenlijsten en het voeren van gesprekken met deelnemers.
Meer lezen
Lees ook deze voorbeeldrapportages:
- Gezondheidswaarde Marikenloop 2017
- Impact Sociale Sportschool
- Impact van living labs: Lingewaard (SportInnovator)
- Impactrapportage Walking Sports Academy bij NEC
- Impactrapportage TCS Amsterdam Marathon 2024
Bron
- Schoemaker J, Boer WIJ de, Kokolakakis T, Davies L, HAN University of Applied Sciences, Manchester Metropolitan University, & Sheffield Hallam University, Sport Industry Research Centre. Waarde van sport voor ons welzijn. Nijmegen: HAN University of Applied Sciences; 2024.
