Door de betrokkenheid van de lokale wetenschap, krijgt Groningen (stad en provincie) helder inzicht in processen en effecten van alle inspanningen om de openbare ruimte zowel lokaal als provinciaal beweegvriendelijker te maken. Deze inzichten zijn niet alleen van waarde voor beleidsmakers uit Groningen, maar ook andere gemeenten kunnen hier hun voordeel mee doen door hun plannen en werkwijzen aan te scherpen en bij te stellen.
In dit vierde artikel in de reeks over Healthy Ageing in Groningen is aandacht voor de geleerde lessen uit het verleden, analyse van trends op het gebied van sporten in de openbare ruimte, een receptenboek met ‘ingrediënten’ waaraan een plek moet voldoen en de vervolgplannen van het Coalitieakkoord ‘Gezond, Groen, Gelukkig Groningen 2019-2022’.
Geleerde lessen
Steeds meer mensen maken gebruik van de openbare ruimte om te ontmoeten, sporten, bewegen en te spelen (rapportage sport, 2018). Dat ook in de gemeente Groningen vraag naar dit soort ruimtes is, blijkt wel uit de tientallen burgerinitiatieven die hiervoor ontstaan.
Uit de eerste kleine monitoringsonderzoeken blijkt dat door de aanleg van nieuwe beweegplekken (hardware) juist de mensen die al bewogen meer zijn gaan bewegen. De beweegmomenten worden uitgebreid (dus nog meer sporten) of de beweegmomenten worden verplaatst naar buiten. Enerzijds is dat een mooie ontwikkeling, anderzijds biedt de openbare ruimte kansen om juist inactieven te verleiden om in beweging te komen. Hiervoor is een passende inrichting per gebied en doelgroep noodzakelijk.
De hele serie over Groningen
Lees ook de andere drie artikelen uit de artikelenreeks over Healthy Ageing. In deze reeks wordt de strategische visie beschreven die de gemeente Groningen heeft op een gezonde leefstijl voor haar inwoners, waarin de fysieke ruimte wordt benut voor meer bewegen en sporten.
- Deel 1: De actieve stad Groningen: Beleid
- Deel 2: De actieve stad Groningen: Praktijk
- Deel 3: De actieve stad Groningen: Onderzoek
Actieven versus inactieven
Participatie speelt hierbij een grote rol. Het centraal plaatsen van de wensen van de eindgebruiker is essentieel. Ook het stellen van de juiste vragen en kiezen van passende vorm bij co-creatie sessies is belangrijk voor participatie van inactieve burgers. Voor tips over het betrekken van de gemeenschap, zie het receptenboek: “Sporten, spelen, bewegen en ontmoeten in Groningen” (2019).
Het ontwerpen en realiseren van de fysieke beweegplekken in de openbare ruimte is een belangrijke doelstelling van de Gemeente Groningen. De afgelopen jaren is echter gebleken dat activering (software) minstens zo belangrijk is om mensen te verleiden in beweging te komen (zie BVO-model van Kenniscentrum Sport & Bewegen). Met activering wordt het aanbieden van activiteiten, begeleiding en communicatie (voorlichting/ campagne/ instructie) bedoeld.
Activering
Hier is rekening mee gehouden tijdens de realisatie van de nieuwste beweegplekken door samen met de projectgroep een activeringsplan op te stellen met evenementen, trainingen en demonstraties. De al gerealiseerde beweegplekken in de gemeente Groningen worden op dit moment niet allemaal even intensief gebruikt. Bij de ene plek loopt de activering min of meer vanzelf en bij de andere plek is er een uitgebreid activiteitenaanbod noodzakelijk om het gebruik te laten toenemen.
Zowel tijdens als na de realisatie van een project is het noodzakelijk hier aandacht aan te besteden. Er moet aanbod op maat voor de inactieve burgers worden aangeboden en dit aanbod moet structureel plaatsvinden. Wanneer evenementen, groot of klein, georganiseerd worden op een plek, brengt dit mensen in beweging en maakt dit de beweegplek tegelijkertijd bekender en zichtbaarder.
Open sportparken
Aan de ene kant wil de gemeente Groningen de openbare ruimte sportief inrichten, aan de andere kant willen ze de bestaande sportieve ruimte openbaar maken. Een open sportpark biedt kansen om zowel sportieve als maatschappelijke waarde toe te voegen en te zorgen voor een effectievere benutting, met name overdag. Het kan gaan om fysiek openstellen van de sportvoorzieningen (hek open voor iedereen) of het sociaal openstellen van sportparken door het aanbieden van diverse activiteiten voor ook niet-leden.
Om een sportpark meer open te maken zijn een aantal cruciale voorwaarden noodzakelijk. Denk bijvoorbeeld aan voldoende draagvlak binnen de vereniging. Kartrekkers zoals een sportparkmanager of een buurtsportcoach kunnen ook een grote rol spelen. Een en ander blijkt uit onderzoek (Mulier Instituut en HAN, 2019) naar succesfactoren.
Voorbeelden van open sportparken
Meer weten over open sportparken? Lees hoe je de schaarse ruimte beter kunt benutten en hoe in Den Haag, Veendam en Harderwijk open sportparken zijn gerealiseerd. En bekijk de tipsheet Creëren van een open sportpark (2022).
Receptenboek
In 2019 is een analyse gemaakt van de gemeente Groningen op basis van gegevens uit de basismonitor, diverse interviews en een ontbijtsessie met verschillende stakeholders binnen de gemeente Groningen. Hieruit is een handleiding (receptenboek) ontwikkeld om kwalitatief goede en toekomstbestendige sport-, speel-, beweeg- en ontmoetplekken te creëren. Het is een praktisch hulpmiddel voor ontwerp, activering en participatie in de openbare ruimte met diverse voorbeelden van succesvolle beweegplekken in de openbare ruimte. Multifunctionaliteit en flexibiliteit in ontwerp maakt het toekomstbestendig en duurzaam.
De ingrediënten voor het recept staan in het model. Enkele aanwijzingen voor de bereidingswijze:
- Huidige infrastructuur opnieuw bekijken;
- De ruimte ontwerpen voor diversiteit;
- Verbind natuur met elkaar in groene netwerken in de stad;
- Met juist ontwerp en programmering kan een openbare ruimte vier seizoenen aantrekkelijk zijn;
- Ruimtes ontwerpen met betrekking van toekomstige gebruikers, juist ook de inactieve burger;
- Per buurt, doelgroep en onderwerp moet een aanpak op maat worden bedacht;
- Monitoring van het gebruik van een speeltuin, een route of een (sport)park.
Groningen heeft ook inzichtelijk gemaakt wat de goede en de verbeterpunten in de verschillende wijken zijn. Deze analyse helpt Groningen om bepaalde gebieden die de meeste aandacht vereisen (de Hoogte, Ten Boer, Hoogkerk, Paddepoel, Vinkhuizen) te prioriteren en in te spelen op toekomstige ontwikkelingen. In deze gebieden blijken gezondheidsverschillen het grootst. Ook kan Groningen met dit receptenboek burgers met initiatieven zo goed mogelijk ondersteunen en adviseren. Een leuke suggestie in het receptenboek is onder meer om een ‘homo Ludens speeltuin’ te ontwerpen in nagedachtenis van de Groningse Filosoof Johan Huizinga.
Coalitieakkoord ‘Gezond, Groen, Gelukkig Groningen’
Met het nieuwe coalitieakkoord ‘Gezond, Groen, Gelukkig Groningen’ borduurt de stad Groningen tussen 2019 en 2022 verder op de successen van de strategische visie “Healthy Ageing” en beleidsinitiatieven als de nota “De bewegende stad” (2014). Deze zijn in een eerder artikel toegelicht. In het coalitieakkoord staat een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving waar bewoners kunnen sporten, spelen, bewegen en ontmoeten centraal. Groningen zet zich in voor een gezonde bevolking in een gezonde stad en gezonde dorpen. De aandacht gaat met name naar de nog-niet-actieve Groningers met lage inkomens of financiële zorgen en mensen met een beperking.
Enkele concrete doelen zijn:
- De openbare ruimte zo inrichten dat hij maximaal uitnodigt tot sporten en bewegen;
- Het belang onderstrepen van het open club-principe;
- Een gezonde en veilige omgeving creëren voor jongeren, een inclusieve cultuur middenin de samenleving van stad en dorp;
- Scholen onderwijzen werkvormen waarin bewegen en leren worden gecombineerd. Inrichting schoolpleinen groener en uitnodigend voor beweging en een veilige schoolomgeving waar kinderen zoveel mogelijk lopend of op de fiets kunnen komen;
- Goede zorg voor de bestaande sportvelden, zwembaden en sporthallen en de toegankelijkheid hiervan. Deze sportaccommodaties worden slimmer en intensiever gebruikt (voortgang project Beter Benutten). Speciale aandacht voor de kleine kernen moeten ervoor zorgen dat ook in de dorpen het niveau van de sportvoorzieningen op peil blijft.
Sommige doelen worden ook al concreet met budgetten benoemd: er wordt de komende jaren 100 miljoen euro extra geïnvesteerd in de kwaliteit van woon- en leefomgeving en de ontwikkeling van nieuwe toekomstbestendige wijken. Ongeveer 20 miljoen euro gaat naar mobiliteit waar meer ruimte komt voor voetgangers en fietsers (minder parkeerplaatsen, minder auto’s binnen de ringwegen). Ook wil men 100.000 m2 openbare ruimte extra creëren en minimaal 1 miljoen voor meer bomen en groen.
“Vooral aandacht voor de nog-niet-actieve Groningers met lage inkomens, financiële zorgen en mensen met een beperking.”
De gemeente Groningen wil de openbare ruimte herwinnen en investeert hier volop in. Het gebruik van de openbare ruimte wordt kritisch onder de loep genomen en waar nodig worden aanpassingen gedaan op basis van geleerde lessen. Hierbij kan gedacht worden aan zowel de inrichting van de fysieke leefomgeving, als de samenwerking op dit gebied. Dit alles om ervoor te zorgen dat er meer en kwalitatief goede ruimte komt voor groen, bewegen, sporten, spelen en ontmoeten. Op deze manier wil de gemeente Groningen de gezondheid van de inwoners positief beïnvloeden. Groningen blijft samen met haar inwoners werken aan een sportieve, aantrekkelijke, beweegvriendelijke en gezonde omgeving. Aan een gemeente waarin iedereen meedoet.
