Bewegen is belangrijk voor de ontwikkeling van jonge kinderen. Uit observationeel onderzoek van Gubbels (2012) blijkt dat 0- tot 4-jarigen in de Nederlandse kinderopvang te weinig bewegen. Dat is ongewenst. Bewegen levert bij jonge kinderen een belangrijke bijdrage aan het aanleren van motorische, persoonlijke, sociale en emotionele vaardigheden en heeft daarnaast ook een positief effect op bot- en spierontwikkeling, hersenontwikkeling en preventie van overgewicht. Er zijn ook steeds meer aanwijzingen dat bewegen een positief effect heeft op leerprestaties, hoewel sterk wetenschappelijk bewijs nog ontbreekt. Naar de effectiviteit wordt op dit moment veel onderzoek gedaan.
Springlab
Springlab heeft als missie om bewegen in het dagelijks leren terug te brengen. De focus ligt daarbij op schoolgaande kinderen. Springlab zoekt sinds begin 2017 naar oplossingen om bewegend leren te stimuleren. Om dit voor elkaar te krijgen focust Springlab op peuters (2-4 jaar). Dit doet we vanuit de overtuiging dat hoe eerder bewegend leren een plek krijgt in het onderwijs des te groter het effect op latere leeftijd zal zijn. Afgelopen jaar heeft Springlab tientallen gesprekken gevoerd met professionals in de kinderopvang, beleidsmakers, onderwijsontwikkelaars, productontwikkelaars en ontwerpers die werken aan bewegend. Dit artikel is geschreven op basis van deze gesprekken en vormde samen met wetenschappelijke literatuur de basis voor een design framework. Dit framework biedt ondersteuning aan beleidsmakers, professionals in de kinderopvang of bedrijven die meer willen met ‘bewegend leren’.
Kansen voor Bewegend Leren in de kinderopvang
In Nederland zijn er meer dan 6000 kinderopvanglocaties waar ruim 300.000 kinderen worden opgevangen. Veel kinderopvangorganisaties zijn ook al actief met bewegen, sport & buitenspelen. Kinderopvangorganisaties als Partou, Humanitas Kinderopvang, Kion en vele anderen geven aan dat er niet alleen een wens is om meer te bewegen in de kinderopvang, maar dat beleidsmakers, pedagogisch medewerkers en ouders het mooi zouden vinden als spelen, bewegen en leren gecombineerd kunnen worden. In de Algemene Maatregel van Bestuur Innovatie Kwaliteit Kinderopvang (per 1-1-2018) is expliciete aandacht voor spelenderwijs leren. Bewegen en bewegend leren staan nu ook al vaak genoemd in pedagogische werkplannen. Elke kinderopvang locatie beschikt over een pedagogisch werkplan.
Kinderen hebben een natuurlijke energie die op hun eigen niveau geuit moet kunnen worden.
Pedagogisch medewerker
Belemmeringen om met bewegend leren aan de slag te gaan
Er zijn al vele goede voorbeelden van hoe bewegen in de kinderopvang een plek krijgt. Ook is er ambitie binnen de kinderopvang. Toch zijn er nog belemmeringen om met meer bewegend leren aan de slag te gaan. Grofweg blijken vier belemmeringen vaak genoemd te worden door medewerkers in de kinderopvang:
- ‘Onzekerheid’ van de begeleiders om bewegend leren een plek te geven. Bewegend leren is een aansprekend thema, maar hoe geven we het vorm en hoe controleren we de dynamiek?
- Ruimte binnen is beperkt. ‘Kun je kinderen wel binnen bewegend laten leren?’ Voor een kinderopvangorganisatie is het niet eenvoudig een standaard programma te ontwikkelen. Daarvoor verschillen de locaties onderling te veel.
- Inpassing in dagprogramma. Het is nog geen routine en verdwijnt daarom soms (een hele tijd) naar de achtergrond. Er worden vaak leuke initiatieven genomen (bv dansen, kinderyoga), maar die zijn tijdelijk.
- Tijdsdruk. De kinderopvang kent een enorme tijdsdruk. Om met bewegend leren aan de gang te gaan moeten er hele simpele en efficiënte oplossingen geboden worden.
Kinderen zitten nog te vaak in groepjes aan tafel omdat dit makkelijker is.
Pedagogisch beleidsmedewerker
Bewegend leren: een framework voor ontwerpers, professionals in de kinderopvang en ontwikkelaars
Naast kansen en belemmeringen benoemen wetenschappers, beleidsmakers, ouders en professionals in de kinderopvang ook eisen waar een bewegend leren concept aan moet voldoen. Deze informatie is gepresenteerd in de vorm van een framework met design richtlijnen. Het framework geeft antwoorden op vragen als: hoe ontwikkel je uiteindelijke innovatieve oplossingen? Waar moeten ontwikkelaars op letten? En welke randvoorwaarden zijn dan het belangrijkste?
Het framework is opgedeeld in twee stukken. Het bovenste deel presenteert op basis van vele gesprekken en literatuur een visie over bewegend leren in het algemeen. In het onderste deel van het framework staan de thema’s waar bewegend leren een oplossing voor kan zijn volgens professionals in de kinderopvang. Het onderste deel van het framework bestaat dan ook uit leerthema’s die van toepassing zijn voor 2- tot 4-jarigen.
Gebruik van het framework
Hoe kan je het framework gebruiken als je iets zou willen met bewegend leren? Een klein voorbeeld: Je bent geïnteresseerd om peuters meer te laten samenwerken. Ga dan eens nadenken over de vraag hoe je getallen kunt verwerken in een spel. (spel) Hoe kun je de kinderen een opdracht geven zodat ze zelf moeten uitvinden hoe ze moeten samenwerken? (ontdekken) Zou je kinderen een opdracht kunnen geven voor buiten school? Bijvoorbeeld thuis met papa of broers en zussen? (ruimtelijk) Hoe kan je een samenwerkingsopdracht makkelijker of moeilijker maken voor verschillende kinderen? (dynamisch).
Een eerste oplossing: bewegend leren spellen voor een interactieve vloer
Voor Springlab was het framework een hulpmiddel bij het eerste te ontwikkelen product voor Bewegend Leren in de kinderopvang. Springlab is in een co-design proces met wetenschappers, kinderopvangorganisaties, peuters en ouders speciale bewegend leren spellen aan het maken voor een interactieve vloer. Een interactieve vloer is een vloer waarop projecties geprojecteerd worden. Als je over de vloer heen loopt wordt jouw beweging gedetecteerd en reageren de geprojecteerde animaties hierop. Zo kunnen kinderen spelen met licht. Interactieve vloeren bestaan al geruime tijd. Echter, aanbieders van deze vloeren bieden vooral entertainment spellen aan. Er is weinig tot geen educatieve content. Omdat de huidige interactieve vloeren duur zijn en geen educatief onderbouwde content hebben, wordt deze techniek nog nauwelijks gebruikt in de kinderopvang. Daar wil Springlab verandering in brengen.
Wij zijn op zoek naar een school waar onze kinderen niet de hele dag hoeven zitten. Thuis bewegen ze veel. We willen niet dat dit stopt.
Moeder van 2 kinderen
Het mooie van een interactieve vloer is dat het een nieuwe leeromgeving creëert die intuïtief kinderen prikkelt om actief te worden. Om deze omgeving echt waarde te geven in de ontwikkeling van kinderen is Springlab speciale bewegend leren spellen aan het maken die aansluiten bij het niveau en de ontwikkeldoelen van peuters. Denk aan spellen die motorische ontwikkeling en taal stimuleren. Eerste versies van de spellen zijn al regelmatig getest bij kinderopvangorganisaties met peuters en pedagogisch medewerkers.
Dat het concept aanslaat, blijkt uit de enorme interesse en partners die Springlab heeft weten te binden in de afgelopen maanden. Er is samenwerking ontstaan met de gemeenten Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Bunnik en Houten. Daarnaast denken wetenschappers van VU, UU en Radboud Universiteit mee. Ook kinderopvangorganisaties en voorscholen zoals Partou, Humanitas Kinderopvang, Kion, Spelenderwijs, IJsterk en vele anderen werken mee.
De eerste basisscholen tonen inmiddels al interesse. Zodra het product voor de kinderopvang op de markt is (naar verwachting 2e helft 2018) gaat Springlab meteen aan de slag met een ontwikkeltraject om bewegend leren oplossingen te ontwerpen voor het basisonderwijs.
Op dit moment is Springlab de bewegend leren spellen aan het maken en het testen. Wil je weten hoe dit eruit ziet, bekijk dan onderstaande video van één van de tests:
Meer lezen over
- Bewegend leren als de toekomst van het onderwijs
- Het effect van sport en bewegen op de leerprestaties
- Waarom het belangrijk is dat kinderen vanaf de geboorte starten met spelenderwijs bewegen en hoe je dit kunt stimuleren
- Wil je op de hoogte blijven van alles omtrent het stimuleren van jonge kinderen vanuit hun omgeving om met plezier te bewegen? Meld je aan voor de kennisupdate Sport, Bewegen en Jeugd van Kenniscentrum Sport & Bewegen en vink in elk geval de leeftijdsgroep 0-4 jaar aan.
