Voor het opzetten van een Sportloket is het belangrijk dat de functie van de sport- en beweegconsulent(en) als een aanvulling binnen de zorgketen wordt gezien en ervaren. De sport- en beweegconsulenten vormen binnen de revalidatie-instelling immers de spin-in-het-web en de verbindende schakel tussen de zorg- en de sportsector. Deze medewerkers van het Sportloket zijn in staat om de gedragsverandering van de revalidant te begeleiden en te ondersteunen, een netwerk op te bouwen met relevante sport- en beweegaanbieders en sport- en beweegactiviteiten op te zetten binnen de instelling.
Het onder de aandacht brengen van bewegen en sport tijdens de (revalidatie)behandeling is binnen ziekenhuizen over het algemeen minder geaccepteerd dan bij revalidatiecentra. Op dit moment is het binnen ziekenhuizen ook niet altijd gebruikelijk om tijdens het intakegesprek met een nieuwe patiënt te spreken over het onderwerp ‘bewegen en sport’.
De opzet van een Sportloket en bijbehorende doorverwijzingsstructuur kan hierin verandering brengen. Het programma Revalidatie, Sport en Bewegen heeft inmiddels flink wat jaren ervaring met het opzetten van een Sportloket. Wat goed werkt is om vanuit directie/management een projectgroep in te stellen die de opdracht krijgt een Sportloket en bijbehorende doorverwijzingsstructuur op te zetten en in te richten. Mocht dit nog een ‘stap te ver’ zijn, dan kan de projectgroep ook de opdracht krijgen te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om een Sportloket te starten. Draagvlak op bestuurlijk en directieniveau is essentieel!
Enthousiaste mensen binnen de instelling of het ziekenhuis die de weg kunnen effenen maakt de implementatie ook makkelijker. Bij voorkeur zijn dit functionarissen die bevoegdheden van de directie/leidinggevenden krijgen om daadwerkelijk te kunnen handelen.
Goede informatievoorziening binnen de organisatie onmisbaar
Stel een projectleider aan of spreek met de sport- en beweegconsulent van het Sportloket af om regelmatig een informatiebijeenkomst te organiseren voor de behandelaars/behandelteams. Het is belangrijk dat de behandelaars/behandelteams door de projectleider of de sport- en beweegconsulent op de hoogte worden gehouden van de resultaten op het gebied van bewegen en sport en de invloed van de diverse disciplines daarop. Daarbij gaat het ook om hun rol en inbreng in het doorverwijzingsproces.
Normaal wat normaal kan, speciaal wat speciaal moet
Wanneer een sport- en beweegconsulent een patiënt doorverwijst naar een sport- of beweegactiviteit is het uitgangspunt: normaal wat normaal kan, speciaal wat speciaal moet. In de praktijk kan het voorkomen dat het voor een patiënt niet mogelijk is om invulling te geven aan de beweeg- en /of sportwens. Redenen hiervoor kunnen zijn: geen passend aanbod, ontbreken van een sporthulpmiddel, nog onvoldoende (zelf)vertrouwen om bewegen en sporten zelf op te pakken, stap naar bestaande activiteit is (nog) te groot, etc. Een patiënt kan dan kiezen voor het ‘vangnetaanbod’ dat vaak aangeboden wordt vanuit de revalidatie-instelling. De patiënt neemt dan, na afloop van de behandeling, nog een periode deel aan sport- en beweegactiviteiten in de vertrouwde omgeving van de revalidatie-instelling. Van hieruit kan desgewenst de overstap worden gemaakt naar een passende beweeg- of sportactiviteit in de woonomgeving. Het Sportloket heeft een belangrijke rol in het realiseren van dit vangnetaanbod binnen de revalidatie-instelling.
Vanuit het Sportloket worden jaarlijks verschillende laagdrempelige sport- en beweegstimulerings-activiteiten georganiseerd. Deze activiteiten zijn bedoeld voor zowel patiënten als ex-patiënten en hebben als doel de deelnemers hun eigen mogelijkheden op het gebied van sport en bewegen te laten ervaren. De activiteiten worden zo opgezet dat met diverse beweeg- en sportvormen kennisgemaakt kan worden. Vanzelfsprekend worden de mogelijkheden op de individuele patiënt afgestemd. Te denken valt aan clinics, recreatieve toernooien, gastlessen door topsporters en lessenreeksen.
Implementeren doorverwijsstructuur
Het betrekken van revalidatieartsen vraagt speciale aandacht. Revalidatieartsen vervullen een sleutelpositie in de doorverwijzing van patiënten naar een sport- en beweeg-consulent van het Sportloket. Zij zullen in hun eigen werkwijze en begeleiding van de patiënt aandacht moeten schenken aan bewegen en sport als onderdeel van de leefstijl. In de contacten met de patiënt vormt bewegen en sport een steeds terugkerend gespreksonderwerp en wordt gewezen op de meerwaarde van het Sportloket.
Doorverwijzing binnen een ziekenhuis vindt niet alleen plaats door de afdeling revalidatiegeneeskunde. Ook andere medisch specialismen kunnen hun patiënten doorverwijzen naar het Sportloket, wanneer zij constateren dat de patiënt (met veelal een chronische aandoening) niet voldoende beweegt of op zoek is naar een geschikte sport- of beweegactiviteit die past bij zijn beperking. In ziekenhuizen wordt in de opstartfase van een Sportloket meestal bewust gekozen om de doorverwijzing, naast de afdeling revalidatiegeneeskunde, vanuit een aantal medisch specialismen te beperken (bijvoorbeeld cardiologie, longgeneeskunde, reumatologie en orthopedie). Dit om (succes)ervaringen op te doen en verantwoord te kunnen werken (verhouding aantal patiënten versus beschikbare tijd). Het aantal medisch specialismen breidt gedurende de looptijd van het project over het algemeen verder uit.
Financiering Sportloket
Een Sportloket oprichten kost geld en een revalidatie-instelling of afdeling wil uiteraard dat het Sportloket kostendekkend georganiseerd kan worden. De grootste kostenpost is de inzet van de sport- en beweegconsulent(en). Structurele financiering is van levensbelang voor het succesvol en blijvend (kunnen) implementeren van een Sportloket.
Maak minimaal 8 uur per week vrij voor de praktische invulling van het Sportloket door de sport- en beweegconsulent(en). In een revalidatiecentrum kunnen bewegingsagogen de functie van sport- en beweegconsulent vervullen. Dit is eveneens mogelijk binnen een ziekenhuis, maar hier kan de sport- en beweegconsulent bijvoorbeeld ook voor één of enkele dagdelen ingehuurd worden vanuit een samenwerkend revalidatiecentrum, de gemeente of een provinciale sportraad, dan wel ingevuld worden door een fysiotherapeut.
Idealiter is het adviesgesprek van de sport- en beweegconsulent met de patiënt een onderdeel van de behandeling en wordt dat vergoed vanuit de Diagnose Behandel Combinatie (DBC). Revalidatiecentra die al werken met een Sportloket organiseren dit (bijna) allemaal op deze manier. Ook binnen het ziekenhuis lijkt financiering van het adviesgesprek vanuit de DBC het meest eenvoudig. Een adviesgesprek door de sport- en beweegconsulent wordt beschouwd als onderdeel van de behandeling.
Anders wordt het als ex-patiënten of cliënten van buiten de revalidatie-instelling een adviesgesprek willen dat wordt verzorgd door het Sportloket. Een eigen bijdrage voor een adviesgesprek lijkt dan gerechtvaardigd. Dit geldt ook voor het counselingtraject na afronding van de DBC en dat is een belangrijk aandachtspunt bij huidige en toekomstige gesprekken met zorgverzekeraars. Besproken dient te worden in hoeverre het counselingtraject onderdeel kan gaan uitmaken van de reguliere zorg. In de praktijk zien we dat creatieve oplossingen ingezet worden voor de financiering van het counselingtraject.
Voor de stimuleringsactiviteiten en het vangnetaanbod kan financiering bij de gemeente aangevraagd worden. Dit kan bijvoorbeeld in het kader van de Wmo, het lokale gezondheidsbeleid of het sportbeleid. Daarnaast zijn er in Nederland diverse fondsen beschikbaar waarop aanspraak gemaakt kan worden voor het organiseren en opzetten van sport- en beweegactiviteiten voor mensen met een handicap. Naast gemeenten en provinciale overheden zijn de bekendste: Fonds Gehandicaptensport en Aanvraag.nl.
Blauwdruk bestaat niet
Vanwege de eigenheid van elke revalidatie-instelling en de bijbehorende omgeving zijn enkele vaste onderdelen van het plan te benoemen, maar is er geen blauwdruk van het plan van aanpak. De ervaring leert ook dat externe financiers hun eigen richtlijnen stellen aan projectplannen die voor financiering in aanmerking willen komen.
Meerwaarde van (activiteiten van) het Sportloket
In het Sportloket worden patiënten persoonlijk begeleid en geadviseerd bij het vinden van een passende beweeg- of sportactiviteit die de patiënt, na afronding van de (revalidatie)behandeling, structureel kan blijven beoefenen. Het Sportloket vormt daarmee een belangrijke verbinding tussen de revalidatiesector en de sport- en beweegsector.
Een Sportloket betekent een meerwaarde op het zorgaanbod van de revalidatie-instelling en biedt:
- Extra zorg en service aan patiënten. De revalidatie-instelling toont verantwoordelijkheid en betrokkenheid richting haar (ex-)patiënten.
- Hulp bij het realiseren van een gedragsverandering ten aanzien van sport en bewegen in de thuissituatie.
- Door counseling een bijdrage aan de nazorg van de behandeling
- Verbinding met het netwerk van sport- en beweegaanbieders buiten de revalidatie-instellingen.
