Alles over sport logo

Bewegen als therapie bij hartfalen

In de jaren zeventig kregen patiënten met hartfalen nog het advies bedrust te houden. Dat is helemaal veranderd. Cardiotraining kan de gevolgen van hartfalen beperken. De klachten verminderen en dat verbetert de kwaliteit van leven.

Bij hartfalen is het hart niet in staat voldoende bloed toe te voeren naar de weefsels. De pompfunctie is verminderd. Dit leidt tot allerlei klachten, zoals vocht vasthouden, kortademigheid en extreme vermoeidheid, zowel in rust als bij inspanning.

Oorzaken en symptomen

Hartfalen kan verschillende oorzaken hebben. De belangrijkste oorzaak is vernauwing van de kransslagaders. Ook een hoge bloeddruk, ernstige bloedarmoede, hartritmestoornissen of hartklepafwijkingen kunnen leiden tot hartfalen.

Er zijn twee typen hartfalen: systolisch en diastolisch. Bij systolisch hartfalen pompt het hart per hartslag te weinig bloed rond doordat de hartspier niet krachtig genoeg samentrekt. Bij diastolisch hartfalen kan het hart niet meer goed ontspannen na het samenknijpen. De hartkamer kan zich niet goed verwijden en vullen met bloed. Ook hierdoor wordt er per hartslag minder bloed weggepompt.

Wat gaat er mis?

Systolisch hartfalen is het meest bekend en best onderzocht. Hierbij werkt het linkerdeel van het hart niet goed. Dit is het deel dat zuurstofrijk bloed aanzuigt uit de longen en daarna doorpompt naar het lichaam. Het gevolg is dat de weefsels niet genoeg zuurstof krijgen. Dat leidt tot vermoeidheid bij de minste geringste inspanning. Een andere belangrijke klacht is kortademigheid en prikkelhoest. Het hart kan het bloed niet goed kan wegkrijgen en laat bloed lekken naar de longen. Het vocht uit het bloed gaat zich dan in de longblaasjes ophopen. Daar kan dan geen lucht komen.

Bij diastolisch hartfalen pompt de rechterkant van het hart minder goed. Er ontstaan dan vochtophopingen in de grote bloedsomloop. Dit leidt tot vochtophopingen in de buikholte, opgezette benen en voeten. En ook tot vermoeidheid. Veel patiënten hebben beide vormen van hartfalen.

Effecten van bewegen

Mensen met hartfalen hebben meestal een slechte conditie en zwakke spieren, in combinatie met een afnemende spiermassa. Een erg groot aantal studies heeft aangetoond dat trainen bij hartfalen positieve effecten heeft. Die positieve effecten zijn vooral een sterk verlaagd risico op ziekenhuisopname, zowel voor die te maken hebben met hartfalen, als voor alle redenen van ziekenhuisopname. Trainen bij hartfalen zorgt ook voor een duidelijke toename van de kwaliteit van leven. Deze effecten gelden voor patiënten die stabiel zijn, en geen bijkomende aandoeningen hebben, en niet de zwaarste vorm van hartfalen hebben.

Intervaltraining heeft het meeste effect

Meestal wordt patiënten met hartfalen gematigd intensieve cardiotraining op een constant niveau aangeraden, zoals fietsen, wandelen of zwemmen. Uit onderzoek blijkt dat een stevige intervaltraining nog beter werkt. Bij stabiele patiënten met systolisch hartfalen verhoogt dit de maximale zuurstofopname meer. Patiënten kunnen de intervaltraining langzaam opbouwen, door rustig te beginnen en geleidelijk langer te trainen, vaker te trainen en de intensiteit op te voeren.

In de praktijk wordt krachttraining vaak afgeraden, vanwege de extra druk op hart en vaten. Daar komt bij dat er geen bewijs is dat een combinatie van cardiotraining en krachttraining beter werkt dan cardiotraining alleen.

Trainen onder begeleiding

Het hangt af van de ernst van de klachten of trainen wordt aangeraden. Er zijn vier klassen van hartfalen, die de ernst van de klachten aangeven. In klasse 1 zijn er geen klachten. In klasse 2 en 3 ontstaan er klachten bij matige en forse inspanning. In klasse 4 gebeurt dat al in rust of bij lichte inspanning. Normaal gesproken wordt training niet aanbevolen voor mensen met de zwaarste vorm van hartfalen, hoewel er ook onderzoeken zijn met deze groep waar geen extra risico’s ontstonden door het trainen.

Patiënten met hartfalen doen er goed aan met de cardioloog te overleggen en een inspanningstest te doen voordat ze instappen in een trainingsprogramma. Verder is het belangrijk dat het trainingsprogramma op maat wordt gemaakt en dat patiënten goed worden begeleid.

Lees meer


Artikelen uitgelicht


Gezonde leefstijl
public, professional
feiten en cijfers
chronische aandoening, gezondheidsbevordering