Alles over sport logo

Monitor: gevolgen van de coronacrisis voor de sportsector

Wat zijn de gevolgen van de coronamaatregelen voor het sport-, speel- en actief beweeggedrag? En voor de organisatie en financiering van de sport in Nederland? Om deze vragen te beantwoorden bracht de Monitor Sport en corona de situatie in beeld voor sportverenigingen, sportondernemers, ongeorganiseerde sport, topsport, sportevenementen en de ondersteuningsstructuur. In dit artikel bespreken we de belangrijkste uitkomsten van de monitor.

Sport- en beweegdeelname afgenomen en verschillen tussen bevolkingsgroepen

Halverwege maart 2020 werd een groot deel van de sportsector geheel stilgelegd en werd mensen gevraagd om ‘zoveel als mogelijk’ thuis te blijven. Dit heeft ervoor gezorgd dat de sport- en beweegdeelname in de periode van de coronamaatregelen is afgenomen.

  • Met name kwetsbare groepen zijn hard geraakt in hun sport- en beweegdeelname. Zij moeten relatief veel belemmeringen overwinnen om te sporten en actief te bewegen.
  • Daar komt nog eens bij dat ouderen en chronisch zieken tot de ‘risicogroepen’ behoren die lange tijd aan huis gekluisterd waren.
  • Onder volwassenen is de afname in bewegen het grootst bij thuiswerkers, die tijdelijk geen actief woon-werkverkeer meer hebben.
  • Wel blijken Nederlanders – doordat zij zich nu minder vaak van en naar werk verplaatsen – vaker een ommetje of fietstochtje te maken. De verwachting is dat dit de afname in sport en bewegen niet zal compenseren.

Opvallend zijn ook de leeftijdsverschillen onder jongeren. Kinderen in de basisschoolleeftijd hebben in april een enorme terugval in sport- en beweegactiviteit laten zien (50%). Veel meer dan kinderen in de middelbare schoolleeftijd (15%). Het wegvallen van (georganiseerde) sportactiviteiten is maar beperkt gecompenseerd door meer buitenspelen. Het overheersende beeld bij het buitenspelen is dat daarbinnen de verschillen groter zijn geworden: kinderen die dit al weinig deden, zijn dit nog minder gaan doen, en kinderen die al veel buiten speelden, zijn dit nog wat meer gaan doen.

Bekijk hier hoe je kwetsbare groepen extra kunt stimuleren om te bewegen in de anderhalve meter maatschappij

Deelname aan activiteiten in buitenruimte heeft nauwelijks onder maatregelen te lijden

De laatste jaren is er meer aandacht voor het belang van een gezonde en beweegvriendelijke leefomgeving. Ook wordt sporten en bewegen in de buitenruimte gestimuleerd met het creëren van meer ruimte voor lopen en fietsen. Hoewel sport- en beweegdeelname over het algemeen is afgenomen, hebben sport- en beweegactiviteiten die in de buitenruimte worden beoefend nauwelijks te lijden onder de coronamaatregelen. Voor het wandelen in de vrije tijd is zelfs een lichte toename zichtbaar.

Als gevolg van de coronamaatregelen heeft de uitvoering van het gemeentelijk sportbeleid aanpassingen ondergaan. Al vrij snel zetten gemeenten – met behulp van buurtsportcoaches – alternatieve activiteiten op om burgers toch te laten sporten en bewegen. Te denken valt aan online aanbod en communicatiecampagnes via sociale mediakanalen, gericht op verschillende doelgroepen. Met online beweeglessen, instructie- en inspiratievideos, challenges en beweegtips voor thuis, proberen de gemeenten zoveel als mogelijk invulling te geven aan sportstimulering.

Bekijk hier een voorbeeld van hoe buurtsportcoaches lokale sportverenigingen helpen tijden corona

Onzekerheid over leden(binding) en financiële toekomst bij sportverenigingen

De coronamaatregelen hebben de verenigingssport vrijwel geheel lamgelegd. In het begin van de coronacrisis bestond nog veel onduidelijkheid over de duur, inhoud en gevolgen van de maatregelen. Maar inmiddels mag er weer bij de sportverenigingen gesport worden.

In de eerste periode heersten er bij sportverenigingen zorgen over de ledenontwikkeling. Zo verwachtten vier op de tien sportverenigingen minder nieuwe leden en een vijfde van de verenigingen dacht dat leden hun lidmaatschap zouden opzeggen. Zorgen over het voortbestaan hadden vooral betrekking op een sluiting langer dan 1 augustus. Toch had twee derde van de verenigingen vertrouwen in de veerkracht van de eigen vereniging om de gevolgen van de coronacrisis te overleven.

Tussen verenigingen is een grote diversiteit in de ervaren lasten waarneembaar en de financiële toekomst van sportverenigingen blijft vooralsnog onzeker.

Sportondernemers ondervinden grote gevolgen, verschillen tussen typen bedrijf

Net als de sportverenigingen werden ook alle sportclubs en fitnesscentra op last van de overheid gesloten. De gevolgen die de ondernemers in de weken en maanden daarna hebben ondervonden zijn groot, maar verschillen per categorie. Zowel wat betreft inkomsten als activiteiten. Ook bij de eerste versoepelingen van de maatregelen vanaf eind april ontstonden verschillen.

  • Zo maakt het uit of je een individuele sportactiviteit of een groepsactiviteit aanbiedt, en in welke mate deze activiteit kan worden omgezet tot een individuele activiteit die vanuit huis of thuis kan worden gedaan.
  • Daarnaast zijn er verschillen tussen bedrijven waar klanten of leden losse toegangskaartjes betalen en waar leden een abonnement of lidmaatschap afsluiten. Een zwembad met losse entreekaartjes had tijdens de sluiting geen inkomsten, maar een squashcentrum met maandabonnementen wellicht nog wel.
  • Verder zijn er verschillen tussen ondernemers die een buitenactiviteit zoals golf aanbieden of een binnenactiviteit zoals fitness. Daarbij spelen de mogelijkheden om de binnenactiviteit naar buiten te kunnen verplaatsen een rol.

Al met al heeft door het sluiten van de faciliteiten een flinke omzetderving plaatsgevonden. Naar inschatting van de verschillende brancheorganisaties van sportondernemers, hebben de coronamaatregelen tot en met april voor een omzetderving gezorgd van naar schatting € 2,7 miljoen. Steunmaatregelen (TOGS en NOW) bieden daarbij tijdelijk verlichting.

Lees hier hoe een aantal fitnessondernemers hun aanbod weer opstartte

Verslechterde trainingsfaciliteiten topsporters

De maatregelen om verspreiding van het virus te voorkomen betekenden voor Nederlandse topsporters dat zij gedurende minimaal zes weken niet of nauwelijks op gebruikelijke wijze konden trainen. In sommige gevallen liep dit zelfs op tot meerdere maanden (zoals bij de contactsporten). De trainingseffecten die je bereikt met wekenlang thuis, in eigen omgeving of via online trainingssessies trainen, zijn in veel gevallen niet vergelijkbaar met de resultaten onder normale omstandigheden. Ook werden wereldwijd alle grote sportevenementen in het voorjaar en de zomer van 2020 (waaronder ook de Olympische en Paralympische zomerspelen van 2020 in Tokio) afgelast of verzet. Het toekomstperspectief en de internationale concurrentiepositie werd voor sommige topsporters plotseling onzeker.

Lees hier hoe topsporters omgaan met verplicht thuis blijven

Het verlies van een ‘sportzomer’

Als het coronavirus niet had rondgewaard, had de zomer van 2020 een ‘sportzomer’ kunnen zijn vol met topsportevenementen zoals de Olympische en Paralympische Spelen, het Europees voetbalkampioenschap en sinds lange tijd weer een Grand Prix in Nederland op het circuit in Zandvoort. Niet alleen topsporters zijn de dupe van het afgelasten of verzetten van grote sportevenementen. Dit zorgt ook voor een groot gemis onder consumenten. Zo ervaart twee derde van de Nederlanders die deelnemen aan sportevenementen – en eenzelfde aandeel dat sportevenementen bezoekt – de afgelasting ervan als vervelend.

Nu er geen sportevenementen mogelijk zijn, komen er ook geen inkomsten binnen van bezoekers. Normaal gesproken zijn de bestedingen van bezoekers aan sportwedstrijden en evenementen goed voor € 1 miljard per jaar. Daarnaast zijn ook andere financiële stromen tot stilstand gekomen of onzeker geworden. De schatting is dat de coronamaatregelen goed zijn voor € 208 miljoen aan inkomstenderving tot 1 augustus 2020. De inkomstenderving in de sportevenementensector is relatief groot en acuut.

Ondersteuningsstructuur in de sport vervult cruciale rol

Nederland kent een diverse ondersteuningsstructuur voor de sport, met verschillende organisaties voor verschillende segmenten van het sportsysteem. In de coronacrisis spelen deze organisaties een cruciale rol in de uitvoering van zowel de coronamaatregelen als de steunmaatregelen die zijn getroffen.

NOC*NSF is een van deze organisaties. Half maart raamde NOC*NSF de omzetderving vanwege de coronacrisis voor de totale sport in Nederland tot 1 augustus op € 950 miljoen. Ondanks dat inkomsten voor de organisatie mogelijk wegvallen, steunt NOC*NSF de sport middels het Coronanoodfonds Sport waarin € 4 à 5 miljoen opzij gezet is. Dit fonds is het begin van een groter fonds om de financiële gevolgen van de noodzakelijke maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus zo veel mogelijk op te vangen. Doel daarbij is om de fijnmazige Nederlandse sportinfrastructuur in stand te houden. De overheid en andere partners is gevraagd mee te doen in dit Coronanoodfonds Sport.

Sportbonden maken ook een belangrijk onderdeel uit van de ondersteuningsstructuur van de sport. Diverse programma’s (zowel topsport als sportparticipatie) zijn stilgelegd. Ze hebben te maken met vaste kosten zoals de huur van accommodaties en op het gebied van sponsoring, partnerships en media(rechten) vallen inkomsten weg. Dit gaat voor een aantal bonden om aanzienlijke bedragen. De verwachting is dat de coronacrisis zal doorwerken in bijvoorbeeld beschikbare sponsorbudgetten voor de komende jaren. De besprekingen bij verschillende bonden over het voortzetten van sponsorcontracten voor ná deze Olympische cyclus, staan namelijk onder druk.

Omzetderving sport loopt op tot € 1,5 miljard

De totale inkomstenderving voor de sportsector tot 1 augustus wordt geschat op ruim € 1,5 miljard. Voor ongeveer een derde van dat bedrag kunnen kosten worden bespaard (€ 423 à 556 miljoen ) en nog eens een derde wordt gecompenseerd met steunmaatregelen van de overheid (€ 399 à 470 miljoen). De totale schade wordt daarmee geschat op € 0,4 tot 0,6 miljard.

Deze resterende schade zal moeten worden opgevangen door de inzet van reserves en het eigen vermogen van sportorganisaties en sportbedrijven. De daadwerkelijke omzetderving en schade voor de sport als gevolg van de coronacrisis over heel 2020 zal nog hoger zijn, doordat de coronamaatregelen deels nog blijven gelden na 1 juli 2020. Een goed en definitief beeld van de schade in 2020 wordt pas midden 2021 zichtbaar.

De verschillende segmenten van de sportsector zijn in verschillende mate geraakt. Zo heeft de ongeorganiseerde sport het minst te lijden gehad onder de coronamaatregelen. De inkomstenderving is groter, acuter en directer bij sportondernemers en evenementenorganisatoren. Maar ook verenigingen, bonden en het betaald voetbal worden hard getroffen door de coronamaatregelen. Daarnaast zijn mogelijkheden tot kostenbesparing het kleinst bij sportondernemers met een eigen accommodatie en personeel in vaste dienst, bij de eredivisieclubs en grote sportverenigingen met eigen accommodaties.

Gevolgschade

Buiten de ‘directe’ schade die organisaties in het voorjaar en de zomer van 2020 oplopen door het ontstane negatieve saldo van inkomsten en uitgaven, zijn er nog andere vormen van schade die (zijn) ontstaan door de coronamaatregelen. Denk daarbij aan het plezier dat sporters en sportliefhebbers hebben moeten missen, de stagnatie of zelfs terugval in de ontwikkeling van sporttechnische vaardigheden, zwemvaardigheid en de motorische ontwikkeling bij kinderen en de opgelopen gezondheidsschade.

Daarnaast is er sprake van ‘gevolgschade’. Deze vorm van schade treedt op wanneer de vraaguitval in de crisisfase gevolgd wordt door krimp aan de aanbodszijde. Doordat bedrijven failliet gaan en organisaties worden opgeheven. Daarnaast zijn gemeenten volgend jaar wellicht genoodzaakt om te gaan bezuinigen. En zien sportverenigingen minder aanwas van leden dan in een normaal seizoen. De verwachting is dan ook dat de gevolgen van de coronamaatregelen nog lang zullen na-ijlen.

Monitor Sport en Corona

De Monitor Sport en corona is begin juli door het Mulier Instituut gepubliceerd en is een eerste in een reeks monitorrapportages. Lees het volledige rapport. Het kennisconsortium sport en corona – Mulier Instituut en Kenniscentrum Sport & Bewegen – houdt alle recente ontwikkelingen, onderzoek, kennis en voorbeelden bij op www.sportencorona.nl

Lees ook:


Auteur(s)

Artikelen uitgelicht


Vitale sportsector
Sportaanbieders
professional
feiten en cijfers
beleidsontwikkelingen