Wouter Kolthek, als begeleider verbonden aan ’s Heeren Loo stond samen met zijn collega Mark Tijhuis zo’n vier jaar geleden aan de basis van De Voetbalwerkplaats: “We zagen dat er voor deze specifieke groep jongeren met een beperking geen passende dagbesteding was. Deze jongeren zaten soms letterlijk de hele dag op de bank, behalve als ze twee keer in de week gingen voetballen. We merkten dat ze daar wel enthousiast voor waren en bedachten dat in de omgeving van de sportclub er mogelijk wel meer voor hen te doen was. Bij SKV vonden we een welwillend oor, want de sportclub had een structureel tekort aan vrijwilligers en kon best wat hulp gebruiken.
Bekijk een video van de Voetbalwerkplaats.
Doelen stellen en deelnemers zoeken
We hebben eerst een projectplan gemaakt waarin we doelen opstelden en werkmethoden kozen. Ook zijn we eigenlijk meteen begonnen met het opbouwen van een lokaal netwerk. Het doel daarvan was tweeledig: we zochten steun voor en hulp bij het opzetten van De Voetbalwerkplaats. Maar we wilden ook cliënten vinden met een Wlz- of Wmo-indicatie die we hiermee een mooie kans konden bieden.
In de ontwikkelingsfase zijn we op vrijwillige basis gewoon op een vrijdag begonnen, want we wilden vooral snel kunnen laten zien wat we voor ogen hadden en dat kan alleen door het te gaan doen. Onze eigen werkgever en andere partijen omarmden het project vervolgens al snel.”
Al voetballend leren hoe je kunt werken
De kern van De Voetbalwerkplaats is even simpel als doeltreffend. Het gaat om aansluiten bij wat deze cliënten (die hier voetbalwerkers genoemd worden) graag doen of waar ze van dromen. Daardoor ontstaat bij hen een intrinsieke motivatie om ergens mee bezig te zijn waarin ze zich kunnen ontwikkelen.
Het werkt zo. Rondom het voetbalveld doen de voetbalwerkers klusjes en taken voor de vereniging. Tijdens het voetballen – aan het eind van elke werkdag – worden de vaardigheden die in hun werk aan bod komen, gespiegeld in de voetbaltraining, of vice versa. Kolthek licht dit toe: “We hadden hier een jongen die moeite had met voor zichzelf opkomen. Hij durfde problemen niet bespreekbaar te maken. Daarmee zette hij zichzelf steeds op de achtergrond. Je zag dat in het voetballen terug. Als hij voor doel kwam en een kansrijk schot op doel zou kunnen lossen, legde hij de bal altijd netjes af naar een teamgenoot. En als er ballen opgehaald moesten worden die over het hek waren geschoten, ging hij die altijd maar halen om niet andere spelers daarop aan te hoeven spreken. We gaven daar in de training dan aandacht aan, door hem te stimuleren dat schot nou eens wel te lossen of hem anderen te laten vragen de ballen op te halen. We konden hem zo helpen om die vaardigheden ook in zijn werk op dezelfde manier uit te proberen.”
Inclusie op het sportveld
Een probleem met de inzet van jongeren met een licht verstandelijke beperking in werk, is dat de werkende wereld doorgaans een onjuist of onvolledig beeld heeft van hun capaciteiten. Een doelstelling van De Voetbalwerkplaats is dan ook om deze jongeren via voetbalwedstrijden in contact te brengen met teams van werkende mensen uit een bepaald bedrijf of organisatie.
Kolthek: “We ontvangen hier teams uit bijvoorbeeld de horeca, lokale politiek of de politie. Het leuke is dat ze de jongens soms onderschatten. Want het beeld is weleens dat iemand die zo’n beperking heeft, ook wel niet zal kunnen voetballen. Tja”, zegt Kolthek dan lachend. “En dat valt dan weleens tegen. Want deze jongens zijn vaak snel, wendbaar en technisch sterker dan de tegenstander soms denkt.”
Als je dan bij Vitesse mag gaan werken als vrijwilliger, dan komt je droom toch uit.
Werk vinden via sportief contact
Een ambitie van het project is om jongeren met een verstandelijke beperking aan een werkplek te helpen. Vijf jongeren konden tot nu toe onder begeleiding vrijwilligerswerk gaan doen. Onder andere bij Vitesse, de lokale radio-omroep RTV Rijnstreek en bij Walking Football bij sportvereniging SKV. Ze hebben hiermee hun werkweek uitgebreid of ingeruild met dagdelen bij ’s Heeren Loo.
De begeleiders blijven wel hun vangnet voor als het even niet gaat. De wedstrijden ook inzetten om bij deelnemende bedrijven een werkplek te vinden is een volgende stap, maar nog in ontwikkeling. Kolthek: “We hadden hier de manager van het bekende Wageningse hotel De Wereld die echt graag aan de slag wilde met de jongens. Maar door corona moest hij die ambitie even in de koelkast zetten.”
Academisch onderzoek inclusiegericht werken
De Voetbalwerkplaats blijkt ook interessant voor de wetenschap. Onderzoeker Jeroen Knevel voert vanuit de Hogeschool Utrecht een promotieonderzoek uit naar inclusiegericht werken met mensen met een verstandelijke beperking. Hij zoekt zowel theoretische als praktische aanknopingspunten, die professionele begeleiders kunnen gebruiken in hun werk.
Knevel: “In Nederland vinden we dat iedereen moet kunnen meedoen met de samenleving, dus ook mensen met een verstandelijke beperking. Maar dat gaat niet vanzelf. Begeleiders van deze cliënten wordt steeds vaker gevraagd om zich ook actief op inclusie te richten maar de vraag is, hoe doe je dat? Ik onderzoek vier projecten of aanpakken met zeer verschillende contexten. Daar zoek ik naar aanknopingspunten bij zowel de professionals als de deelnemers over: hoe mensen met een beperking naar een structurele baan of een andere wenselijke maatschappelijke positie kunnen worden begeleid. En vooral: hoe ze dat zo zelfstandig mogelijk kunnen bereiken.
Anderzijds kijken we naar wat in de samenleving nodig is om de inclusieve gedachte verder te laten ontkiemen. In het geval van De Voetbalwerkplaats willen we bijvoorbeeld het effect van de positieve contacten op het sportveld laten doorwerken in de praktijk van werk en maatschappij. Het voetballen is een belangrijke eyeopener, maar dan moet er nog wat meer gebeuren. Ik hoop dat ik in mijn publicaties straks meer inzicht kan geven in welke waarden, vaardigheden en kennis nodig zijn om inclusieve doelen te bereiken.”
Het gaat erom de nadruk te leggen op wat de jongens wel én goed kunnen – voetballen dus.
Voetbalwerkers verbinden met de omgeving
Wouter Kolthek sluit hierop aan: “Beeldvorming is daarbij een belangrijk aspect. Een van onze voetbalwerkers geeft de bezoekende teams altijd vooraf een zelfgemaakte powerpointpresentatie. Daarin legt hij uit wat een (licht)verstandelijke beperking is en wat dat betekent voor hem. De focus van de samenleving ligt vaak op wat cliënten niet kunnen. Wij draaien dat om en starten juist bij wat ze wel kunnen. Via het voetballen stimuleren we de vaardigheden die ze in het werk nog kunnen leren: communicatie, samenwerken of vertrouwen. We verbinden cliënten ook sociaal met de omgeving. Als ze tegen een team van een nabije supermarkt hebben gespeeld en ze komen dan later in die supermarkt, ontstaat er herkenning en bekendheid. Ook dat is belangrijk voor het doorzetten van het contact.”
Effecten meten en de aanpak doorgeven
Hoe gaat De Voetbalwerkplaats verder? Een aandachtspunt volgens Kolhek is om de effecten van hun aanpak nog beter te kunnen benoemen. Via de monitor van stichting Life Goals meten ze nu al hoe hun voetbalwerkers scoren op bepaalde vaardigheden en welke ontwikkeling daarin is te zien.
Kolthek: “We zoeken nog naar een duurzame formule, waardoor het mogelijk wordt de aanpak door te geven binnen ’s Heeren Loo landelijk of aan andere instellingen. Want de context is in dit soort projecten heel verschillend. Welke cliënten heb je, doen ze allemaal even frequent en intensief mee, hoe ga je om met uitval, een aspect dat best regelmatig bij deze doelgroep voorkomt. En natuurlijk willen we dat het voor de deelnemers ook echt iets oplevert; een plek of positie in de maatschappij. Die garantie kun je nooit helemaal bieden, maar je wilt minstens weten wat de belangrijkste voorwaarden daarvoor zijn en hoe je die kunt beïnvloeden.
Het is een zaak van lange adem, maar we hebben een mooi begin gemaakt mede door de steun van onze werkgever en de sportvereniging SKV die al die tijd heel open en actief heeft meegewerkt. We hopen voor het eind van het jaar een goede methodiekbeschrijving te hebben gemaakt en dan de aanpak verder aan te kunnen bieden in andere regio’s van ’s Heeren Loo of aan andere zorginstellingen. Daar is al belangstelling voor getoond dus ik heb goede hoop.”
