Sportevenementen en corona: onmiddellijk en hard getroffen

Dit artikel is het laatste in een reeks over de rondetafelgesprekken van het kennisconsortium Sport en corona* om de conclusies uit de in juni gepubliceerde monitor Sport en corona verder te verkennen. In dit deelhoofdstuk van de monitor vind je de onderzoeksgegevens en uitgebreide conclusies over sportevenementen.

Topsportzomer valt in het water

Vooraf leek 2020 een echte topsportevenementen zomer te worden, met onder meer Olympische en Paralympische Spelen in Tokio en dichtbij huis de Grand Prix op Zandvoort en het EK Voetbal. Ook voor de recreant vielen er veel gaten in de kalender, met bijvoorbeeld veel afgelaste hardloop-, wandel- en wielerevents. Sommige daarvan werden creatief digitaal ingevuld – er is zelfs een virtuele hardloopkalender ontwikkeld – andere werden verschoven naar het najaar en dan vaak alsnog geannuleerd.

Maatschappelijke schade

Tweederde van de Nederlanders die normaal deelneemt aan een sportevenement, geeft in een enquête aan afgelasting vervelend te vinden. Dezelfde verhouding vind je terug bij mensen die normaal regelmatig een sportevenement bezoeken. Dat is wat men ook wel ‘maatschappelijke schade’ noemt. Deelnemen aan, kijken naar, of bezoeken van een groot sportevenement kan plezier en voldoening opleveren. Een gevoel van saamhorigheid, of een uitlaatklep in drukke tijden. Voor organisatoren geldt dit deels ook: medewerkers en vrijwilligers zetten zich maar al te graag jaarlijks in voor ‘hun’ sportevenement en voelen het gemis.

“Eerste schatting omzetverlies: € 308 miljoen”

Verlies uitgedrukt in euro’s

Niet kunnen juichen voor je favoriete sporter, niet vermoeid doch tevreden over de meet komen… Die ‘zachte effecten’ zijn moeilijk in euro’s uit te drukken. Het schrappen van sportevenementen is financieel echter wel een keiharde dobber voor evenementenbouwers en sportorganisaties. In de monitor Sport en corona is dit berekend. Normaal gesproken geven bezoekers jaarlijks € 923 miljoen uit aan niet-reguliere sportevenementen. Dat zijn evenementen met meer dan 5.000 bezoekers en betaald voetbal is hierin niet meegenomen. Het Mulier Instituut maakt een onderbouwde schatting van het omzetverlies tot 1 augustus 2020 van € 308 miljoen. Dit is inclusief uitgaven aan betaald voetbal en aan wedstrijdbezoek gerelateerde kantine-uitgaven.

Aandacht voor bedreigde infrastructuur rond sportevenementen

De impact van corona op sportevenementen is dus groot, zowel (inter)nationaal als regionaal. Wat betekent dit voor de lange termijn? En hoe moeten sportorganisaties en overheden hierop inspelen?

In het rondetafelgesprek hierover is geen discussie over de noodzaak van maatregelen om het coronavirus in te dammen en dat sportevenementen daar nu tijdelijk onder te lijden hebben, net als veel andere sectoren. Wat wel naar voren komt, is dat binnen de sportsector de sportevenementenbranche wel het hardst financieel wordt getroffen.

Deelnemers merken op dat de infrastructuur rond sportevenementen vergelijkbaar is met die van grote festivals en cultuurevenementen. Tribunebouwers, geluidstechniek, registratie, veiligheidsmanagement zijn voor al dat type events nodig. Als door de beperkende maatregelen bedrijven ‘omvallen’ en vakmensen in een andere branche werk gaan zoeken, ontstaat een niet zomaar in te vullen hiaat in kennis en mankracht. Aanwezige evenementenbouwers waarschuwen voor een lange-termijn effect als de branche niet ondersteund wordt in deze crisistijd.

Alle ‘franje’ geschrapt

Een ander element dat wordt ingebracht in de discussie: Nederland wordt vaak geroemd vanwege zijn innovaties op het gebied van fanbeleving en side-events om maatschappelijke doelen te bereiken. Een manager van zo’n bedrijf dat side-events organiseert, ziet dat nu alle ‘franje’ wordt geschrapt en dat alleen nog maar het sportevenement zelf centraal staat (als dat al doorgang kon vinden in de afgelopen maanden).

Gaan overheden hun investering in sportevenementen heroverwegen?

Soms trekken sponsors zich terug; in andere gevallen vragen ze geen geld terug maar zoeken ze naar andere mogelijkheden om hun doelen te bereiken binnen de bestaande overeenkomst. Anderen signaleren weer dat juist nieuwe toetreders versneld terrein winnen: alles wat te maken heeft met virtuele alternatieven, heeft de wind mee.

Indirecte effecten van sportevenementen

De deelnemers in het rondetafelgesprek geven de Mulier-onderzoekers Paul Hover en Hugo van der Poel (directeur) mee welke financiële elementen zij nog missen in de monitor. Benoemd worden indirecte financiële effecten van sportevenementen: denk bijvoorbeeld aan de inkoop van dranghekken en hotelkamers, aan catering voor het evenement, dus alles waar een toeleveringsrelatie ontstaat. En wat te denken van gemiste opbrengsten voor goede doelen, via deelname aan het event of het sponsoren van deelnemers? Overigens levert het niet-organiseren van sportevenementen ook een besparing op: denk aan de inzet van politie uren die nu niet nodig was.

Een belangrijke vraag die aan bod komt: zullen gemeenten en provincies onverminderd bereid zijn mede te investeren in opvallende sportevenementen die bijdragen aan hun positionering? Of gaan ze op zoek naar alternatieven buiten de sport? Daar zijn twijfels over: er zal politiek ook meer gesteggeld worden over risico’s en er zullen hoogstwaarschijnlijk meer voorwaarden worden gesteld door gemeenten.

Lokaal, regionaal en nationaal effect

Een ander aandachtspunt is dat lokale en regionale schade op de lange termijn weer nationaal effect heeft. Grote internationale evenementen haal je alleen binnen met een track record van professioneel georganiseerde wedstrijden in eigen land. Nu in de regio zulke jaarlijks terugkerende wedstrijden (denk bijvoorbeeld aan de FBK Games) geen doorgang vinden, is het naar verwachting later ook weer moeilijker om een internationaal bid binnen te halen.

Met schuine ogen wordt door een aantal deelnemers aan het rondetafelgesprek gekeken naar het buitenland, waar soms andere voorwaarden worden gehanteerd voor het houden van sportevenementen in coronatijd.

Leven met beperkingen

Iedere aanwezige deelt de onzekerheid over evenementen die wel kunnen worden gehouden, maar met beperkingen: minder bezoekers, minder internationale atleten, minder reisbewegingen. Welk effect gaat dat bijvoorbeeld hebben op belangstelling voor een ticket, op de fanbeleving tijdens het event zelf, op de sponsoropbrengsten? Kortom, hoeveel vervolgschade zal er nog zijn en hoe lang zullen we die effecten bemerken?

Een gezamenlijk beleid en een gezamenlijk platform voor (top)sportevenementen, breder dan alleen de events die door NOC*NSF worden gesteund; dat wordt node gemist.

Branche toont flexibiliteit en innovatiekracht

Lichtpuntjes zijn er ook: deze coronatijd heeft samenwerking gestimuleerd en meer openheid in de sector, om gezamenlijk als ‘lotgenoten’ te zoeken naar oplossingen. Een voorbeeld is het ontstaan van de Alliantie van Evenementenbouwers. Vanuit die optiek is corona ook een ‘game changer’. Die getoonde flexibiliteit en innovatiekracht moet zeker behouden blijven. Onder druk blijkt veel moois mogelijk, zo wordt beaamd.

Waarbij ook meteen de waarschuwing klinkt: alle online varianten van evenementen vullen nu de ‘gaatjes’, maar zijn volgens een ingewijde geen business op de lange termijn. Virtuele loopevenementen zullen nooit een volwaardig substituut voor een echt/live evenement kunnen vormen. Esports (ook online) was al aan een opmars bezig, en dit wordt in deze tijd (versneld) doorgezet.

Veerkracht en plezier

Sportevenementen kunnen worden georganiseerd dankzij een mix van inkomsten: bijdragen van overheden, sponsors, inkomsten van bezoekers, mediarechten, merchandising en ga zo maar door. Welke geldstromen gaan vanzelf weer stromen als het sein weer groen gezet mag worden en welke inkomsten zijn niet meer zo zeker als voorheen? Durven bezoekers weer te komen? Zijn er innovaties in digitalisering, virtuele beleving en crowd control die blijvend onderdeel worden van sportevenementen in de toekomst?

Het deelhoofdstuk Sportevenementen in de monitor Sport en corona werpt deels een licht op deze thema’s, maar veel is ook nog ongewis. Alleen al het gesprek voeren over al deze en meer vragen rond de toekomst van sportevenementen in Nederland is waardevol geweest, zo blijkt tijdens een snelle laatste ronde bij de deelnemers aan het rondetafelgesprek. Ook al zijn de antwoorden niet zomaar te geven, niet door de deelnemers en ook niet door onderzoekers.

Maar als iets steeds tussen de vragen en opmerkingen over de impact doorsijpelt, is het wel het enthousiasme voor wat sportevenementen betekenen voor velen. Het plezier dat mensen beleven aan (top)sportevenementen, is niet in cijfers uit te drukken. Noem het sociale cohesie, noem het fanbeleving, noem het een duwtje in de rug om zelf net een extra sportieve stap te zetten. Sportevenementen zijn niet weg te denken uit de Nederlandse samenleving en daarom hopelijk robuust genoeg om terug te veren als het weer kan.

* Rondetafelsessies: hoe en wat?

Het kennisconsortium Sport en corona – Mulier Instituut en Kenniscentrum Sport & Bewegen – deed begin juli een verkenning samen met deelnemers aan zes rondetafelsessies in Zeist. Op het platform Sport en corona hebben we een reeks artikelen gepubliceerd over een aantal deelaspecten van deze monitor. En over de impact van corona op de verschillende onderdelen van de sport: sportverenigingen, sportevenementen, bedrijfsleven en commerciële impact, ondernemende sportaanbieders en ongeorganiseerd sporten en bewegen.

In het kader van de coronamaatregelen waren de rondetafelsessies – onder leiding van extern gespreksleiders Femke Wolthuis en Stefan Wijers – in de praktijk kringen van stoelen op anderhalve meter van elkaar. En waar mogelijk werd naar buiten uitgeweken. Voor de ,terugkoppeling van deze kleinschalige rondetafelgesprekken is gekozen voor een geanonimiseerde vorm die recht doet aan het gesprek (Chatham House Rules). De foto’s zijn daarom ook bewerkt. In de volgende monitor zullen de organisaties die zijn uitgenodigd, bij de bronnen worden vermeld.