Alles over sport logo

Sport en gedrag: zo maak je de clubcultuur leuker en gezelliger

Een veilig sportklimaat staat of valt met de inzet van de sporter. Maar het zijn de bestuurders en trainers van wie gevraagd wordt het gedrag van hun leden positief te beïnvloeden. Hoe pak je dat aan? In dit artikel tips voor bestuurders die aan de slag willen met een positieve clubcultuur.

Gewenst en ongewenst gedrag varieert per sport, per vereniging en per team. Ga er maar aan staan als trainer of bestuurder. In deze artikelenreeks geven wij oplossingen voor herkenbare, alledaagse sociale sportproblemen. De reeks is gebaseerd op de rapportage Van goede bedoelingen naar goed gedrag, door Johan Steenbergen en David Romijn.

Stel: je bent bestuurder van een tennisvereniging…

Eigenlijk loopt alles wel goed, maar je mist een leuke en goede sfeer die je bij andere verenigingen wel aantreft. Je vraagt je jaloers af hoe zij dat daar doen, want dit wil je ook voor je eigen vereniging. Maar hoe krijg je als vereniging een leuke en gezellige cultuur? Hoe begin je en waar moet je op letten? Voordat je daaraan begint, is het goed om het begrip ‘clubcultuur’ eens onder de loep te nemen.

Inzicht
Gedrag, mindset en de fysieke en sociale omgeving vormen samen de clubcultuur. Wil je deze beïnvloeden, begin dan met de ‘mindset’ van je leden uit te vragen en te veranderen. Dit doe je door in gesprekken vooronderstellingen van je leden expliciet te maken.

Cultuur is te beïnvloeden

Om de clubcultuur toe te lichten, gebruiken we in dit artikel het Arena-model. Dit model geeft aanknopingspunten om de cultuur te verbeteren, vernieuwen of veranderen. Clubculturen bestaan uit drie onderdelen, die met elkaar een soms complex geheel vormen: gedrag, mindset en groepsarena (dat is de fysieke en sociale omgeving).

  • Gedrag is datgene wat zichtbaar is. Gedrag wordt geleid door geschreven en ongeschreven regels en bepaalde overtuigingen. Zo kan het zijn dat iemand voor een wedstrijd een hand geeft om sportiviteit en respect te tonen, of om even contact te maken met de tegenstander. Het gedrag ‘handen schudden/groeten’ is weer een uiting van een bepaalde overtuiging. Gedrag is altijd waarneembaar. Het vormt de uiterlijke kant van cultuur.
  • Mindset staat voor het geheel aan waarden en overtuigingen van iemand. Een trainer die streng straft, heeft de overtuiging dat gedrag hiermee positief wordt beïnvloed en dat herhaling hierdoor te voorkomen is. De waarden zijn een richtsnoer voor zijn handelen. Mindset vormt de innerlijke kern van cultuur.
  • Onderlinge verhoudingen tussen de groepsleden vormen de Groepsarena. Bij een sportvereniging heb je veel van zulke ‘verhoudingen’: tussen trainers en spelers, spelers onderling, bestuur en leden, ouders en trainers, ouders onderling, mannelijke coaches en vrouwelijke speelsters. Met het onderdeel ‘groepsarena’ komen groepsprocessen zoals beïnvloeden, voorbeeldwerking en navolging in beeld en komt de invloed van de groep op het gedrag in beeld. Niet voor niets wordt de sportvereniging wel een mini-samenleving genoemd. Als een clublid in gedrag of overtuigen afwijkt van de rest, dan krijgt hij misschien een lagere positie in de groeprangorde. In een club waar een sterke machocultuur heerst bijvoorbeeld, kan het zijn dat individuen met een andere seksuele voorkeur worden uitgesloten. De groepsarena regelt het denken en doen binnen een club en vormt dus het sturende onderdeel van cultuur.

Cultuur is te beïnvloeden, als je maar weet aan welke knoppen je kunt draaien.

Cultuur is een samenstel van gedrag, mindset en groepsarena

Verander je één van de drie onderdelen, dan leidt dit tot verandering van de cultuur. Als bijvoorbeeld de mindset van de spelers tegenover sportief spelen positief verandert, dan zal het gedrag en ook de wederzijdse verhouding met de tegenstander anders worden. Het gevolg kan zijn dat in de wedstrijd minder incidenten optreden en dat de trainer daardoor minder hoeft op te treden en de scheidsrechter minder hoeft in te grijpen.

Ook de onderlinge verhoudingen (de groepsarena) hebben effect op het gedrag. Als er een sterke rangorde is met bepaalde dominante waarden en personen, dan is de kans groot dat velen zich gedragsmatig voegen naar deze dominante personen.

Wat kun je als bestuurder doen?

Tot zover de theorie, nu de praktijk… Wat kun je als bestuurder doen om de cultuur gezelliger en leuker te maken?

  • Maak de overtuigingen en aannames helder door te achterhalen welke mindset binnen de sportclub heerst. Wat leveren de opvattingen van leden en kader op voor de club? Waarom vinden betrokkenen het belangrijk om een veilig sportklimaat te hebben? Stel met leden of spelers van een team gedragsregels op of formuleer kernwaarden die binnen de club belangrijk zijn. Het gaat vooral om de houding van de verschillende betrokkenen tegenover een veilig sportklimaat, positief te beïnvloeden. Om gedragsverandering te sturen, heb je namelijk andere overtuigingen nodig wat betreft een sociaal veilig sportklimaat.
  • Ga in gesprek over concreet gedrag. Gedrag kan ook een aangrijpingspunt van verandering zijn. Film bijvoorbeeld het gedrag van ouders langs de lijn en bespreek dit met de ouders. Ook positieve bevestiging (bijvoorbeeld belonen) van gewenst gedrag werkt goed.
  • Kom tot een goede indeling. Het onderdeel groepsarena kun je veranderen met een nieuw bestuur, een commissie sportiviteit & respect of het werven van nieuwe mensen die zich in willen zetten voor een veilig sportklimaat. Zo breng je een structurele verandering in de cultuur aan. Ook werpt een goede indeling licht op de groepsdynamica binnen teams of zelfs binnen de vereniging. Wie heeft er bijvoorbeeld een dominante positie en wie wordt daardoor ondergesneeuwd?

Een sportvereniging is een mini-samenleving.

Verandering van cultuur kan dus op drie onderdelen plaatsvinden. Het meest krachtig is om als bestuur deze drie onderdelen altijd in de verandering mee te nemen, maar meestal wordt begonnen met de beïnvloeding van de mindset van de leden: ‘Hoe gaan wij hier met elkaar om?’.

Meer lezen


Artikelen uitgelicht


Vitale sportsector
Sportaanbieders
Ouderen, Volwassenen
professional
tips
pedagogisch sportklimaat